Rhestr o seintiau Cymru

Rhestr o seintiau Cymru, a'u dyddiau gŵyl, gan Gutun Owain (fl. tua 1425 - 1498).

Dyma restr o seintiau Cymru. Mae gan bob sant neu santes a restrir yma gysylltiad cryf â Chymru gydag un eglwys o leiaf yno wedi'i chysegru iddo/iddi.

Yn ôl un ffynhonnell cynnar: Nyd oes wlad yn holl Gred o gymaint o dir a chymaint o saint ynddei ag oedd gynt ymhlith Cymbry.^[1]

Cafodd dros 90 o fenywod eu cydnabod yn seintiau, ac yn eu plith y mae Elen, 24 o ferched Brychan Brycheiniog, gan gynnwys: Arianwen, Rhiangar, Gwladys, Gwrgon, Nefydd, Lleian, Marchell, Meleri, Nefyn, Tutglid, Belyau, Ceinwen, Cynheiddon, Ceindrych, Clydai, Dwynwen, Eiluned, Goleudydd, Gwawr, Gwen, Ilud, Tybïe, Tudful, a Tangwystl.

Ni restrir seintiau sy'n gyffredin i draddodiad Cristnogol Ewrop, sydd gan amlaf yn gymeriadau Beiblaidd, er bod gan rai ohonyn nhw sawl eglwys wedi'i chysegru yn ei enw yng Nghymru, e.e. Sant Mihangel a'r Santes Fair. Dylanwad y Sistersiaid oedd yn bennaf cyfrifol am newid enw eglwys o'r enw'r santes leol i'r enw Mair a dylanwad y Normaniaid sy'n cyfrifol am newid enw i Fihangel.^[2]

Mae'r Cognatio de Brychan 11g yn rhestru ei 24 o ferched a 11 o feibion. Mae dogfennau diweddarach yn ychwanegu enwau ond fel arfer mae yna cyfeiriad atynt fel mab neu ferch rhywun arall hefyd a dylid dehongli y geiriau "merch Brychan" i golygu disgynnydd benywaidd Brychan - wyres neu or-wyres. Mae Bonedd y Saint yn draethodyn achyddol yn manylu yr achau seintiau Brythoneg gynnar. Mae'n amrhyw llawysgrifau wahanol hefyd ar gael yn dyddio o'r 13g i'r 17g, er bod y deunydd â gwreiddiau hen iawn.

Mae'r rhestr hon yn anghyflawn ac mae croeso i chwi ychwanegu ati.

A[golygu | golygu cod]

B[golygu | golygu cod]

C[golygu | golygu cod]

D[golygu | golygu cod]

E[golygu | golygu cod]

Ff[golygu | golygu cod]

G[golygu | golygu cod]

H[golygu | golygu cod]

Hychan
Hywyn

I[golygu | golygu cod]

Ll[golygu | golygu cod]

M[golygu | golygu cod]

N[golygu | golygu cod]

Non

P[golygu | golygu cod]

R[golygu | golygu cod]

John Roberts

Rh[golygu | golygu cod]

S[golygu | golygu cod]

T[golygu | golygu cod]

U[golygu | golygu cod]

Ulo

Rhestr seintiau Cymru, gyda manylion llawn[golygu | golygu cod]

Rhestr Wicidata:

Diweddarwch y rhestr nawr | WQS | Chwiliwch am ddelweddau

benywaidd[golygu | golygu cod]

#	enw	man geni	tad	mam	plentyn/plant	Ganwyd	Bu Farw	dydd gŵyl
1	Tudful ach Brychan	Aberhonddu	Brychan				480	23 Awst
2	Elen Luyddog	Erging	Eudaf Hen		Peblig Flavius Victor Anwn Dynod Gastyne Sevira ferch Macsen Owain fab Macsen Wledig	340	420	22 Mai
3	Santes Marchell o Dalgarth	Aberhonddu				375
4	Gwawr ach Brychan	Teyrnas Brycheiniog	Brychan		Llywarch Hen	400
5	Santes Arianwen	Aberhonddu	Brychan			401
6	Cain ach Brychan	Teyrnas Brycheiniog	Brychan			425		8 Hydref
7	Dwynwen ach Brychan	Aberhonddu	Brychan			450	460	25 Ionawr
8	Ina ach Cynyr	Cymru	Cynyr Goch			450	467	4 Mehefin
9	Gwen o Gernyw	Penfro	Cynyr Goch		Nwyalen ach Selyf Cybi	463	544	18 Hydref
10	Gwladys ach Brychan	Aberhonddu	Brychan		Maches Cado Cadoc Cynidr	500		29 Mawrth
11	Eiluned ach Brychan	Teyrnas Brycheiniog	Brychan			500		1 Awst
12	Rhuddlad	Llanrhuddlad				500		4 Medi
13	Clydai ach Brychan	Teyrnas Brycheiniog	Brychan			500
14	Maches	Teyrnas Gwent	Gwynllyw	Gwladys ach Brychan		500	600
15	Tutglud ach Brychan	Aberhonddu	Brychan			500
16	Belyau ach Brychan	Teyrnas Brycheiniog	Brychan			500
17	Gwenonwy ach Meurig	Aberhonddu	Meurig ap Tewdrig		Meugan Hywyn	500
18	Afrelia					500
19	Tangwystl ach Brychan	Aberhonddu	Brychan		Marchell	500
20	Gwrgon	Teyrnas Brycheiniog	Brychan			500
21	Ceindrych	Teyrnas Brycheiniog	Brychan			500
22	Lleucu	Llangwyryfon				500
23	Non	Sir Benfro	Cynyr Goch		Dewi	500	600	3 Mawrth
24	Eurgain ach Maelgwn Gwynedd	Cymru				510		29 Mehefin
25	Callwen	Defynnog				530		1 Tachwedd
26	Gwenfyl	Defynnog				530		1 Tachwedd
27	Canna	Cymru	Tewdwr Mawr		Crallo Eilian	600	501	25 Hydref
28	Dwywe	Cymru	Gwallog		Deiniol	600
29	Enghenedl	Ynys Môn	Elisedd ap Gwylog			600		30 Medi
30	Llechid	Gwynedd	Ithel Hael			600		1 Rhagfyr
31	Gwenfaen	Ynys Môn	Pawl Hen			600		4 Tachwedd
32	Cywair	Cymru				600		11 Gorffennaf
33	Gwen ferch Cynyr	Penfro	Cynyr Goch		Cybi	600		18 Hydref
34	Tegau Eurfron	Cymru			Cadfarch Maethlu Cawrdaf mab Caradog Freichfras	600
35	Gwen o Gernyw	Penfro			Nwyalen ach Selyf Cybi	600	544	18 Hydref
36	Llŷr Forwen	Cymru				600
37	Marchell	Bangor-is-y-coed		Tangwystl ach Brychan	Ina ach Cynyr	610		5 Medi
38	Gwenffrewi	Tegeingl				635	680	3 Tachwedd
39	Mari'r Fantell Wen	Ynys Môn				1735	1789
40	Gwenllwyfo	Ynys Môn						30 Tachwedd
41	Melangell	Arfon					641	27 Mai
42	Santes Eurgain	Llaneurgain	Caradog				1
43	Tybïe ach Brychan	Aberhonddu	Brychan
44	Cenhedlon ach Briafael	Aberhonddu					700
45	Cynheiddon ach Brychan	Teyrnas Brycheiniog	Brychan		Cymorth
46	Dilig	Pontardawe
47	Eurfyl ach Padarn	Powys	Padarn					6 Gorffennaf
48	Meleri ach Brychan	Aberhonddu	Brychan
49	Nefyn ach Brychan	Aberhonddu	Brychan		Urien Rheged
50	Nwyalen ach Selyf	Cymru		Gwen o Gernyw Gwen o Gernyw
51	Anhun ach Gwrthyfer	Ceredigion

gwrywaidd[golygu | golygu cod]

#	enw	man geni	tad	mam	plentyn/plant	Ganwyd	Bu Farw	dydd gŵyl
1	John Jones	Clynnog Fawr					1598	12 Gorffennaf
2	Mellonius	Caerdydd				229	314	22 Hydref
3	Peblig	Cymru	Macsen Wledig	Elen Luyddog		380		3 Gorffennaf
4	Brychan	Talgarth			Cynog ap Brychan Dingad o Landingad Gwladys ach Brychan Cain ach Brychan Dwynwen ach Brychan Eiluned ach Brychan Tudful ach Brychan Tybïe ach Brychan Кледвин Gwen o Dalgarth Meleri ach Brychan Belyau ach Brychan Cynheiddon ach Brychan Tutglud ach Brychan Nefyn ach Brychan Santes Arianwen Clydai ach Brychan Gwawr ach Brychan Tangwystl ach Brychan Marchell Rhiangar Neithon Sant Dyfnan Menefrida Lluan Cynon Santes Cain Cleder Ilud ach Brychan Tudwen	400	480	6 Ebrill
5	Dabheog	Cymru				400		16 Rhagfyr
6	Iago Sant	Cymru		Gwen Teirbron		401		8 Chwefror
7	Saint Guéthénoc	Cymru				401		5 Tachwedd
8	Pedrog	Cymru	Glywys			450	564	4 Mehefin
9	Gwenog	Cymru				450		16 Hydref
10	Sant Guirec	Cymru				450
11	Dyfrig	Madley		Efrddyl o Erging		460	550	14 Tachwedd
12	Briog	Ceredigion				460	502	1 Mai
13	Carannog	Ceredigion	Ceredig ap Cunedda			470		16 Mai
14	Caradog Freichfras	Cymru	Gwrgan Fawr	Gwen o Dalgarth	Maethlu Cawrdaf mab Caradog Freichfras	470	500	13 Ebrill
15	Cyngar	Cymru				470	520	7 Tachwedd
16	Arthfael	Teyrnas Morgannwg	Hywel fab Emyr Llydaw			482	570	16 Awst
17	Cybi	Cernyw Penmon	Salomon of Cornwall	Gwen ferch Cynyr		483	555	8 Tachwedd
18	Malo	Sir Forgannwg				487	565	15 Tachwedd
19	Cyngar ap Geraint	Gwynedd				490	501	7 Tachwedd
20	Sant Samson	Sir Forgannwg				490	565	18 Gorffennaf
21	Tudwal	Dinbych-y-pysgod				490	564	1 Rhagfyr
22	Paulinus Aurelianus	Teyrnas Morgannwg				492	573	12 Mawrth 10 Hydref
23	Cynog ap Brychan	Teyrnas Brycheiniog	Brychan			500	492	7 Hydref
24	Pawl Hen	Cymru			Gwenfaen	500		22 Tachwedd
25	Tathan	Iwerddon				500		26 Rhagfyr
26	Dogfan	Cymru				500
27	Celynnin	Cymru	Tyno Helig			500
28	Austell	Teyrnas Brycheiniog				500	600	28 Mehefin
29	Padarn	Cymru			Eurfyl ach Padarn	500	510	15 Ebrill 21 Mai
30	Stinan	Llydaw				500	600	5 Rhagfyr
31	Cynidr	Cymru	Gwynllyw	Gwladys ach Brychan		501
32	Saint Lunaire	Cymru				509
33	Dewi	Sir Benfro	Sandde	Non		512	589	1 Mawrth
34	Deiniol	Cymru	Dynod Fawr	Dwywe	Deiniolen	530	584	11 Medi
35	Cadfan	Cymru				530	590	1 Tachwedd
36	Meilyr	Sir Forgannwg				535	575	24 Hydref
37	Méen	Cymru				540	617	21 Mehefin
38	Tewdrig	Teyrnas Glywysing Cymru	Budic de Cornouaille		Meurig ap Tewdrig	550		3 Ionawr
39	Tysilio	Teyrnas Powys	Brochwel Ysgithrog			550	640	8 Tachwedd
40	Aaron o Aleth	Cymru				550	552	21 Mehefin
41	Primel	Cymru				550
42	Cristiolus	Ynys Môn	Hywel fab Emyr Llydaw			550		3 Rhagfyr
43	Derfel Gadarn	Cymru	Hywel fab Emyr Llydaw			566	660	5 Ebrill
44	Llwchaiarn	Cymru				580	640	11 Ionawr
45	Teilo	Penalun	Eusyllt	Gwenhaf		600	560	9 Chwefror
46	Cadoc	Sir Forgannwg	Gwynllyw	Gwladys ach Brychan		600	580	24 Ionawr
47	Tudno	Cymru				600		5 Mehefin
48	Afan Buallt	Gwynedd		Gwenhaf		600		17 Tachwedd
49	Eilian	Cymru		Canna		600		13 Ionawr
50	Mechell	Cymru				600	501
51	Deiniolen	Bangor	Deiniol			600		22 Tachwedd
52	Dona	Cymru	Selyf ap Cynan			600		1 Tachwedd
53	Isfael	Armorica				600	501	16 Mehefin
54	Curig	Cymru				600		15 Mehefin
55	Aerdeyrn	Teyrnas Powys				600
56	Aelhaearn	Teyrnas Powys Cymru				600		1 Tachwedd 2 Tachwedd
57	Ilar	Teyrnas Ceredigion				600		13 Ionawr 14 Ionawr 15 Ionawr
58	Allgo	Llanallgo	Gildas			600	660	27 Tachwedd
59	Aelrhiw	Y Rhiw				600		9 Medi
60	Asaph	Yr Hen Ogledd	Sawyl Ben Uchel			600	601	1 Mai
61	Cynhaiarn	Caereinion Cymru				700
62	Clydog	Cymru				800		19 Awst 3 Tachwedd
63	Caradog Fynach	Teyrnas Brycheiniog				1100	1124
64	Rhisiart Gwyn	Llanidloes				1537	1584	17 Hydref
65	John Roberts	Trawsfynydd				1577	1610	25 Hydref
66	George Herbert	Trefaldwyn	Richard Herbert, Lord of Cherbury	Magdalen Herbert		1593	1633	27 Chwefror
67	David Lewis	Y Fenni				1616	1679	27 Awst
68	Siôn ap Siôn	Rhiwabon				1625	1697
69	Philip Evans	Trefynwy Sir Fynwy				1645	1679	25 Hydref
70	John Lloyd	Sir Frycheiniog				1649	1679	25 Hydref
71	John Jones	Llanfaredd				1731	1813
72	John Rowland Thomas	Penrhyndeudraeth				1881	1965
73	Daniel P Williams	Pen-y-groes				1882	1947
74	Barrwg	Cymru						27 Medi
75	Brynach	Iwerddon			Mynfer ach Brynach Mwynen ach Brynach Mabyn ach Brynach Endelyn ach Brynach		600	7 Ebrill
76	Cynllo	Ceredigion						8 Awst
77	Peris	Cymru						11 Rhagfyr
78	Dingad o Landingad	Teyrnas Powys	Brychan					1 Tachwedd
79	Cennydd	Casllwchwr						5 Gorffennaf
80	Sant Caradoc	Cymru					1124	13 Ebrill
81	Fflewyn	Gwynedd	Ithel Hael		Tanwg Gredifael
82	Tanwg	Ynys Môn	Ithel Hael					10 Hydref
83	Gwynhoedl	Cymru	Seithenyn
84	Gwynin	Gogledd Cymru
85	Sannan							29 Ebrill
86	Tyfaelog	Teyrnas Brycheiniog						26 Chwefror 1 Mawrth
87	Gwrddelw	Caerllion						1 Tachwedd
88	James Birch	Sir Benfro					1800
89	Cynhafal	Sir Ddinbych						5 Hydref
90	Gwyddelan	Gwynedd						22 Awst
91	Cadfarch	Gogledd Cymru	Caradog Freichfras	Tegau Eurfron				24 Hydref
92	Cynon	Teyrnas Brycheiniog	Brychan					9 Tachwedd
93	Cwyfan	Ynys Môn
94	Hychan	Sir Ddinbych						8 Awst