Teilo

Teilo
Ganwyd	6 g  Penalun
Bu farw	9 Chwefror 560  Llandeilo
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	offeiriad
Swydd	esgob
Dydd gŵyl	9 Chwefror
Tad	Eusyllt
Mam	Gwenhaf

Roedd Sant Teilo (neu Eliau; Cernyweg: Eliud), (fl. 6g) yn un o brif seintiau yr eglwys gynnar yng Nghymru.

Hanes a thraddodiad

Sant Teilo

Croes Geltaidd o Landeilo Fawr.

Cerflun o Teilo yn Eglwys Saint-Théleau yn Plogoneg.

Cysylltir ef a de-orllewin Cymru yn bennaf, a dywedir ei fod yn fab i Ensig ap Hydwn ap Ceredig o Geredigion. Yn ôl buchedd lawer diweddarach, ganed ef ger Penalun yn ne Sir Benfro a bu'n ddisgybl i sant Dyfrig cyn astudio dan Peulin yn Llanddeusant, Sir Gaerfyrddin. Roedd yn gyfoeswr i Dewi ac mae traddodiad iddo fod ar bererindod i Jerusalem gydag ef. Dywedir iddo fod yn Esgob Llandeilo ac Esgob Tyddewi. Dywedir iddo ffoi i Lydaw rhag y Fad Felen yn 547, ac ymweld a sant Samson yn Dol. Mae ei ben yn Eglwys Gadeiriol Llandaf, wedi iddo gael ei gadw am ganrifoedd ar fferm ym Maenclochog yn Sir Benfro.

Mae cyfeiriadau yn Llyfr Sant Chad, a elwid yn wreiddiol yn "Llyfr Teilo" yn ôl pob tebyg, yn profi ei fod yn cael ei anrhydeddu yn ne-orllewin Cymru yn yr 8fed a'r 9g. Mae Buchedd Teilo yn Llyfr Llandaf yn dyddio o'r 12g.

Prif sefydliad Teilo oedd y clas yn Llandeilo Fawr yn Sir Gaerfyrddin. Dywedir mai ef a sefydlodd y clas gwreiddiol ar safle Eglwys Gadeiriol Llandaf, ac mae nifer sylweddol o eglwysi eraill yn ne Cymru wedi eu cysegru iddo. Yn ôl traddodiad, bu'n pregethu yn Llydaw hefyd, ac mae nifer o enwau lleoledd yno yn cyfeirio ato. Ei ddydd gŵyl yw 9 Chwefror.

Ceir eglwys wedi ei gysegru iddo yn Amgueddfa Werin Cymru yn Sain Ffagan, Caerdydd. Enwir Ysgol Uwchradd yr Eglwys yng Nghymru Teilo Sant yng Nghaerdydd ar ei ôl hefyd, Eglwys Sant Teilo.

Pentrefi ac Eglwysi'n dwyn ei enw

Ceir dros 25 o bentrefi ac eglwysi (neu 'glasau' cyn hynny), mewn tair gwlad, sy'n dwyn ei enw gan gynnwys:

Cymru

• 

  Llandeilo, Sir Gaerfyrddin

• 

  Llandeloy, Breudeth, Sir Benfro

• 

  Llandeilo Bertholau, Sir Fynwy

• 

  Llandeilo Graban, Castell Paun, Powys

• 

  Eglwys Sant Teilo, yn wreiddiol ar orlifdir Afon Llwchwr ger Pontarddulais

• 

  Llandeilo Abercywyn, Sir Gaerfyrddin

Llydaw

Ceir 5 plwyf yn Llydaw a enwyd ar ôl Teilo.

• 

  Eglwys 'Sant Telo' yn Landelo hefyd yn Kanton Brieg

• 

  Eglwys Saint-Théleau yn Leuc'han, Kanton Brieg

• 

  Mousterdelav (Ffrangeg: Montertelot)

• 

  Plwy Pledeliav

• 

  Eglwys Saint-Théleau (Landaol), Kanton Pleuwigner, Mor-Bihan

• Landelau
• Landêliau
• Saint-Thélo

Llyfryddiaeth

• G. H. Doble. Saint Teilo (Welsh Saints Series,No. 3) (Llanbedr Pont Steffan, 1942)

Rhestr Wicidata:

Diweddarwch y rhestr nawr | WQS | Chwiliwch am ddelweddau

#	Eglwys neu Gymuned	Delwedd	Cyfesurynnau	Lleoliad	Wicidata
1	Eglwys Gadeiriol Llandaf		51.495833333333°N 3.2180555555556°W / 51.495833333333; -3.2180555555556	Caerdydd	Q747856
2	Eglwys Saint-Théleau		48.0931°N 4.17424°W / 48.0931; -4.17424	Plogonnec	Q2957014
3	Eglwys Sant Andreas a Sant Teilo		51.4931°N 3.1781°W / 51.4931; -3.1781	Dinas a Sir Caerdydd	Q29379240
4	Eglwys Sant Teilo		51.4879°N 3.28026°W / 51.4879; -3.28026	Cymru	Q13128105
5	Eglwys Sant Teilo		51.5851°N 4.05398°W / 51.5851; -4.05398		Q17743635
6	Eglwys Sant Teilo		51.7938°N 2.90671°W / 51.7938; -2.90671	Llanarth	Q17743795
7	Eglwys Sant Teilo a'r Grog Sanctaidd		51.670829°N 4.7008854°W / 51.670829; -4.7008854	Sir Benfro	Q29485485
8	Eglwys Sant Teilo, Llandeilo Graban		52.0931°N 3.3243°W / 52.0931; -3.3243	Llandeilo Graban	Q17742141
9	Eglwys Sant Teilo, Abertawe		51.648705°N 3.9717233°W / 51.648705; -3.9717233	Dinas a Sir Abertawe	Q29508044
10	Eglwys Sant Teilo, Llanddowror		51.802582°N 4.5308276°W / 51.802582; -4.5308276	Llanddowror	Q29488188
11	Eglwys Sant Teilo, Llandeilo		51.8814°N 3.9917°W / 51.8814; -3.9917	Sir Gaerfyrddin Llandeilo	Q24183192
12	Eglwys Sant Teilo, Llandeilo Bertholau		51.8414°N 3.00074°W / 51.8414; -3.00074	Y Fenni	Q5117723
13	Eglwys Sant Teilo, Llandeilo Gresynni		51.8302°N 2.87371°W / 51.8302; -2.87371	Sir Fynwy	Q5117722
14	Eglwys Sant Teilo, Llandeilo'r Fan		51.999398°N 3.6094935°W / 51.999398; -3.6094935	Powys	Q29507491
15	Eglwys Sant Teilo, Merthyr Mawr		51.4856°N 3.61033°W / 51.4856; -3.61033	Merthyr Mawr	Q17738980
16	Eglwys St Teilo, Caerdydd		51.51563888888889°N 3.218138888888889°W / 51.51563888888889; -3.218138888888889	Caerdydd	Q99436069
17	Eglwys St Teilo, Llandeloy		51.8975°N 5.1162°W / 51.8975; -5.1162	Breudeth	Q1722868
18	Eglwys y Plwyf, San Teilo, Crynwedd, Sir Benfro		51.796595°N 4.7167821°W / 51.796595; -4.7167821	Sir Benfro	Q29485736
19	Eglwys y Seintiau Dyfan a Teilo		51.4172°N 3.27412°W / 51.4172; -3.27412	Bro Morgannwg	Q17744123
20	Landaol, Mor-Bihan		47.7483°N 3.0761°W / 47.7483; -3.0761	Mor-Bihan Auray Quiberon Terre Atlantique arrondissement of Lorient	Q71048
21	Landelo, Penn-ar-Bed		48.2272°N 3.7294°W / 48.2272; -3.7294	Penn-ar-Bed	Q475612
22	Llandeilo		51.8841°N 3.99918°W / 51.8841; -3.99918	Sir Gaerfyrddin	Q2204179
23	Llandeilo Abercywyn		51.789938°N 4.45236°W / 51.789938; -4.45236	Sir Gaerfyrddin	Q17486733
24	Llandeilo Bertholau		51.8414°N 3.00068°W / 51.8414; -3.00068	Sir Fynwy	Q6661799
25	Llandeilo Graban		52.092226°N 3.322092°W / 52.092226; -3.322092	Powys	Q20593492
26	Llandeilo Llwydiarth		51.91°N 4.761°W / 51.91; -4.761	Sir Benfro	Q6661188
27	Llandeloy		51.897087°N 5.111898°W / 51.897087; -5.111898	Sir Benfro	Q15242553
28	Pledeliav, Aodoù-an-Arvor		48.449166666667°N 2.3877777777778°W / 48.449166666667; -2.3877777777778	Aodoù-an-Arvor	Q1013479

Diwedd y rhestr a gynhyrchwyd yn otomatig o Wicidata.

Gweler hefyd

• Buchedd Teilo
• Eglwys Sant Teilo
• Llyfr Teilo

Mae gan Gomin Wikimedia
gyfryngau sy'n berthnasol i:

Eglwysi Teilo Sant