Teilo

Oddi ar Wicipedia
Teilo
Ganwyd6 g Edit this on Wikidata
Penalun Edit this on Wikidata
Bu farw9 Chwefror 560 Edit this on Wikidata
Llandeilo Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Cymru Cymru
Galwedigaethoffeiriad Edit this on Wikidata
Swyddesgob Edit this on Wikidata
Dydd gŵyl9 Chwefror Edit this on Wikidata
TadEusyllt Edit this on Wikidata
MamGwenhaf Edit this on Wikidata

Roedd Sant Teilo (neu Eliau; Cernyweg: Eliud), (fl. 6g) yn un o brif seintiau yr eglwys gynnar yng Nghymru.

Hanes a thraddodiad[golygu | golygu cod]

Sant Teilo
Croes Geltaidd o Landeilo Fawr.
Cerflun o Teilo yn Eglwys Saint-Théleau yn Plogoneg.

Cysylltir ef a de-orllewin Cymru yn bennaf, a dywedir ei fod yn fab i Ensig ap Hydwn ap Ceredig o Geredigion. Yn ôl buchedd lawer diweddarach, ganed ef ger Penalun yn ne Sir Benfro a bu'n ddisgybl i sant Dyfrig cyn astudio dan Peulin yn Llanddeusant, Sir Gaerfyrddin. Roedd yn gyfoeswr i Dewi ac mae traddodiad iddo fod ar bererindod i Jerusalem gydag ef. Dywedir iddo fod yn Esgob Llandeilo ac Esgob Tyddewi. Dywedir iddo ffoi i Lydaw rhag y Fad Felen yn 547, ac ymweld a sant Samson yn Dol. Mae ei ben yn Eglwys Gadeiriol Llandaf, wedi iddo gael ei gadw am ganrifoedd ar fferm ym Maenclochog yn Sir Benfro.

Mae cyfeiriadau yn Llyfr Sant Chad, a elwid yn wreiddiol yn "Llyfr Teilo" yn ôl pob tebyg, yn profi ei fod yn cael ei anrhydeddu yn ne-orllewin Cymru yn yr 8fed a'r 9g. Mae Buchedd Teilo yn Llyfr Llandaf yn dyddio o'r 12g.

Prif sefydliad Teilo oedd y clas yn Llandeilo Fawr yn Sir Gaerfyrddin. Dywedir mai ef a sefydlodd y clas gwreiddiol ar safle Eglwys Gadeiriol Llandaf, ac mae nifer sylweddol o eglwysi eraill yn ne Cymru wedi eu cysegru iddo. Yn ôl traddodiad, bu'n pregethu yn Llydaw hefyd, ac mae nifer o enwau lleoledd yno yn cyfeirio ato. Ei ddydd gŵyl yw 9 Chwefror.

Ceir eglwys wedi ei gysegru iddo yn Amgueddfa Werin Cymru yn Sain Ffagan, Caerdydd. Enwir Ysgol Uwchradd yr Eglwys yng Nghymru Teilo Sant yng Nghaerdydd ar ei ôl hefyd, Eglwys Sant Teilo.

Pentrefi ac Eglwysi'n dwyn ei enw[golygu | golygu cod]

Ceir dros 25 o bentrefi ac eglwysi (neu 'glasau' cyn hynny), mewn tair gwlad, sy'n dwyn ei enw gan gynnwys:

Cymru[golygu | golygu cod]

Llydaw[golygu | golygu cod]

Ceir 5 plwyf yn Llydaw a enwyd ar ôl Teilo.

  • Landelau
  • Landêliau
  • Saint-Thélo

Cernyw[golygu | golygu cod]

Llyfryddiaeth[golygu | golygu cod]

  • G. H. Doble. Saint Teilo (Welsh Saints Series,No. 3) (Llanbedr Pont Steffan, 1942)

Rhestr Wicidata:

# Eglwys neu Gymuned Delwedd Cyfesurynnau Lleoliad Wicidata
1 Eglwys Gadeiriol Llandaf
51°29′45″N 3°13′05″W / 51.495833333333°N 3.2180555555556°W / 51.495833333333; -3.2180555555556 Caerdydd Q747856
2 Eglwys Saint-Théleau
48°05′35″N 4°10′27″W / 48.0931°N 4.17424°W / 48.0931; -4.17424 Plogonnec Q2957014
3 Eglwys Sant Andreas a Sant Teilo
51°29′35″N 3°10′41″W / 51.4931°N 3.1781°W / 51.4931; -3.1781 Cathays Q29379240
4 Eglwys Sant Teilo
51°53′51″N 5°06′58″W / 51.8975°N 5.1162°W / 51.8975; -5.1162 Breudeth Q1722868
5 Eglwys Sant Teilo
51°29′16″N 3°16′49″W / 51.4879°N 3.28026°W / 51.4879; -3.28026 Sain Ffagan Q13128105
6 Eglwys Sant Teilo 51°35′06″N 4°03′14″W / 51.5851°N 4.05398°W / 51.5851; -4.05398 Llandeilo Ferwallt Q17743635
7 Eglwys Sant Teilo
51°47′38″N 2°54′24″W / 51.7938°N 2.90671°W / 51.7938; -2.90671 Llan-arth Q17743795
8 Eglwys Sant Teilo
51°30′56″N 3°13′05″W / 51.51563888888889°N 3.218138888888889°W / 51.51563888888889; -3.218138888888889 Caerdydd Q99436069
9 Eglwys Sant Teilo
51°47′25″N 4°27′10″W / 51.790396°N 4.452836°W / 51.790396; -4.452836 Llangynog Q114773963
10 Eglwys Sant Teilo a'r Grog Sanctaidd 51°40′15″N 4°42′03″W / 51.670829°N 4.7008854°W / 51.670829; -4.7008854 Dinbych-y-pysgod Q29485485
11 Eglwys Sant Teilo, Llandeilo Graban
52°05′35″N 3°19′27″W / 52.0931°N 3.3243°W / 52.0931; -3.3243 Llandeilo Graban
Castell-paen
Q17742141
12 Eglwys Sant Teilo, Abertawe 51°38′55″N 3°58′18″W / 51.648705°N 3.9717233°W / 51.648705; -3.9717233 Penderi Q29508044
13 Eglwys Sant Teilo, Llanddowror
51°48′09″N 4°31′51″W / 51.802582°N 4.5308276°W / 51.802582; -4.5308276 Llanddowror Q29488188
14 Eglwys Sant Teilo, Llandeilo
51°52′54″N 3°59′34″W / 51.8818°N 3.9929°W / 51.8818; -3.9929 Llandeilo Q24183192
15 Eglwys Sant Teilo, Llandeilo Bertholau
51°50′29″N 3°00′03″W / 51.8414°N 3.00074°W / 51.8414; -3.00074 Llandeilo Bertholau Q5117723
16 Eglwys Sant Teilo, Llandeilo Gresynni
51°49′49″N 2°52′25″W / 51.8302°N 2.87371°W / 51.8302; -2.87371 Llandeilo Gresynni Q5117722
17 Eglwys Sant Teilo, Llandeilo'r Fan
51°59′58″N 3°36′34″W / 51.999398°N 3.6094935°W / 51.999398; -3.6094935 Maescar Q29507491
18 Eglwys Sant Teilo, Merthyr Mawr
51°29′08″N 3°36′37″W / 51.4856°N 3.61033°W / 51.4856; -3.61033 Merthyr Mawr Q17738980
19 Eglwys Teilo Sant
51°57′04″N 4°08′54″W / 51.951056°N 4.148272°W / 51.951056; -4.148272 Q114773957
20 Eglwys Teilo Sant 51°59′08″N 4°30′32″W / 51.985686°N 4.508922°W / 51.985686; -4.508922 Q114773958
21 Eglwys Teilo Sant 51°54′47″N 4°27′35″W / 51.912943°N 4.459629°W / 51.912943; -4.459629 Q114773974
22 Eglwys Teilo Sant 51°52′19″N 5°10′46″W / 51.872001°N 5.179508°W / 51.872001; -5.179508 Q114774002
23 Eglwys y Plwyf, San Teilo
51°47′48″N 4°43′00″W / 51.796595°N 4.7167821°W / 51.796595; -4.7167821 Arberth Q29485736
24 Eglwys y Seintiau Dyfan a Teilo
51°25′02″N 3°16′27″W / 51.4172°N 3.27412°W / 51.4172; -3.27412 y Barri Q17744123
25 Landaol, Mor-Bihan
47°44′54″N 3°04′34″W / 47.7483°N 3.0761°W / 47.7483; -3.0761 Mor-Bihan
Auray Quiberon Terre Atlantique
arrondissement of Lorient
Q71048
26 Landelo, Penn-ar-Bed
48°13′38″N 3°43′46″W / 48.2272°N 3.7294°W / 48.2272; -3.7294 Penn-ar-Bed Q475612
27 Llan-lwy
51°53′50″N 5°06′43″W / 51.897087°N 5.111898°W / 51.897087; -5.111898 Sir Benfro Q15242553
28 Llandeilo
51°53′03″N 3°59′57″W / 51.8841°N 3.99918°W / 51.8841; -3.99918 Sir Gaerfyrddin Q2204179
29 Llandeilo Abercywyn
51°47′24″N 4°27′08″W / 51.789938°N 4.45236°W / 51.789938; -4.45236 Sir Gaerfyrddin Q17486733
30 Llandeilo Bertholau
51°50′29″N 3°00′02″W / 51.8414°N 3.00068°W / 51.8414; -3.00068 Sir Fynwy Q6661799
31 Llandeilo Graban
52°05′32″N 3°19′20″W / 52.092226°N 3.322092°W / 52.092226; -3.322092 Powys Q20593492
32 Llandeilo Llwydiarth
51°54′41″N 4°45′25″W / 51.91133333333333°N 4.756861111111111°W / 51.91133333333333; -4.756861111111111 Sir Benfro Q6661188
33 Pledeliav, Aodoù-an-Arvor
48°26′57″N 2°23′16″W / 48.449166666667°N 2.3877777777778°W / 48.449166666667; -2.3877777777778 Aodoù-an-Arvor Q1013479
Diwedd y rhestr a gynhyrchwyd yn otomatig o Wicidata.

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

Comin Wikimedia
Comin Wikimedia
Mae gan Gomin Wikimedia
gyfryngau sy'n berthnasol i: