Llanidloes
 | |
| Math | tref, cymuned  |
|---|---|
| Gefeilldref/i | Derwal |
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Powys |
| Gwlad | .svg){kind=small} Cymru |
| Gerllaw | Afon Hafren |
| Cyfesurynnau | 52.449°N 3.5402°W |
| Cod SYG | W04000315 |
| Cod OS | SN954845 |
| Cod post | SY18 |
 | |
Tref ym Maldwyn, Powys ar lan Afon Hafren yw Llanidloes. Mae Caerdydd 110.4 km i ffwrdd o Lanidloes ac mae Llundain yn 257.4 km. Y ddinas agosaf ydy Henffordd sy'n 71.2 km i ffwrdd. Gorsaf reilffordd Caersws yw'r un agosaf, 6 milltir i ffwrdd. Crewyd 2 lwybr yn 2006, sef Sarn Sabrina 25 milltir o hyd) a Semi Sabrina (12 milltir), yn dechrau o Lanidloes.[1][2] Cyfeirir y dref ar lafar, yn aml, fel Llani.
Hanes[golygu | golygu cod y dudalen]
_NLW3361175.jpg)
Yn ôl traddodiad, sefydlwyd llan ar safle Llanidloes gan Sant Idloes (fl. 6ed-7g).
Canodd y bardd canoloesol Gruffudd ab Adda ap Dafydd gywydd i'r fedwen a dorrwyd i wneud pawl haf yn Llanidloes. Mae'n un o'r cywyddau canoloesol mwyaf adnabyddus.[3] Mae'n cyferbynu harddwch ac urddasrwydd byd natur â hyllni ac anghyfiawnder y dref a phopeth a gynrychiolir ganddi, tref lle gosodwyd y fedwen ddifethiedig yn ymyl y pilori cyhoeddus.[4] Llanidloes oedd y pentref lle magwyd y merthyr Rhisiart Gwyn.[5]
Erbyn diwedd y 18g, Roedd y dref yr un bwysicaf ym Maldwyn ar rhan cynhyrchu gwlan a gwlanen, ond yn raddol, daeth Y Drenewydd yn bwysicach, a hefyd symudodd cynhyrchiad o dai i ffatrioedd.[6]. Agorwyd Cyfnewydfa Wlanan yn Llanidloes ym 1838, ond erbyn 1913 roedd y felin olaf wedi cau.
Roedd y dywidiant plwm yn bwysig i’r dref, oherwydd y pwllau Van gerllaw. Erbyn 1876 roeddent ymysg pyllau mwyaf cynhyrchiol y byd, yn rhoi gwaith i dros 500 o bobl. Sefydlwyd ffowndri yn y dref ym 1851, ac adeiladwyd nifer fawr o gapeli a siopau yn ystod y cyfnod.[7]
Enwogion[golygu | golygu cod y dudalen]
- John Mills (Ieuan Glan Alarch) (1812-1873), cerddor ac awdur
- John Jenkins (1821 - 1896), cyfreithiwr ac awdur
Cyfrifiad 2011[golygu | golygu cod y dudalen]
Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[8][9][10]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod y dudalen]
- ↑ Gwefan Llanidloes
- ↑ Gwefan Llanidloes
- ↑ Meic Stephens (gol.), Cydymaith i Lenyddiaeth Cymru.
- ↑ 'Y Fedwen yn Bawl Haf'. Thomas Parry (gol.), Blodeugerdd Rhydychen o Farddoniaeth Gymraeg.
- ↑ Davies, John (2008). The Welsh Academy Encyclopedia. Caerdydd: University of Wales Press. t. 501. ISBN 978-0-7083-1953-6.
- ↑ Jenkins J. G. The Welsh Woollen Industry
- ↑ Gwefan history.powys.org.uk
- ↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
- ↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
Dolen allanol[golygu | golygu cod y dudalen]
Abaty Cwm-hir · Aberbrân · Abercegir · Abercraf · Aberedw · Abergwesyn · Abergwydol · Aberhafesb · Aberhonddu · Aberhosan · Aberllynfi · Aber-miwl · Aberriw · Abertridwr · Aberysgir · Adfa · Arddlin · Bachelldref · Y Batel · Betws Cedewain · Beulah · Bochrwyd · Bontdolgadfan · Bontnewydd ar Wy · Bronllys · Bugeildy · Burgedin · Bwlch · Caersŵs · Capel Isaf · Capel Uchaf · Capel-y-ffin · Carno · Casgob · Castell Caereinion · Castell Madog · Castell Paun · Cathedin · Cefn Cantref · Cefn-gwyn · Cegidfa · Cemais · Ceri · Cilmeri · Y Clas-ar-Wy · Clatter · Cleirwy · Cnwclas · Coelbren · Commins Coch · Crai · Craig-y-nos · Crucywel · Crugion · Cwmdu · Cwm-twrch · Cwrt-y-gollen · Darowen · Defynnog · Derwen-las · Dolanog · Dolfor · Y Drenewydd · Dylife · Einsiob · Eisteddfa Gurig · Erwd · Esgairgeiliog · Felindre, Maldwyn · Felin-fach · Y Foel · Ffordun · Ffrwdgrech · Gaer · Garth · Y Gelli Gandryll · Glangrwyne · Glan-miwl · Glantwymyn · Glascwm · Y Groes · Gwenddwr · Heol Senni · Hyssington · Kingswood · Kinnerton · Libanus · Llan · Llanafan Fawr · Llanandras · Llananno · Llanarmon Mynydd Mawr · Llanbadarn Fynydd · Llanbadarn Garreg · Llanbister · Llanbrynmair · Llandinam · Llandrindod · Llandrinio · Llandyfaelog Tre'r-graig · Llandysilio · Llandysul · Llan-ddew · Llanddewi yn Hwytyn · Llanddewi Ystradenni · Llanelwedd · Llanerfyl · Llanfair Caereinion · Llanfair Llythynwg · Llanfair-ym-Muallt · Llanfechain · Llanfihangel Nant Brân · Llanfihangel Nant Melan · Llanfihangel Rhydieithon · Llanfihangel Tal-y-llyn · Llanfihangel-yng-Ngwynfa · Llanfrynach · Llanfyllin · Llangadfan · Llangadwaladr · Llangamarch · Llangasty Tal-y-llyn · Llangatwg · Llangedwyn · Llangors · Llangurig · Llangynidr · Llangynllo · Llangynog · Llangynyw · Llanhamlach · Llanidloes · Llanigon · Llanllugan · Llanllwchaearn · Llanllŷr-yn-Rhos · Llanrhaeadr-ym-Mochnant · Llansanffraid Cwmdeuddwr · Llansantffraed (Aberhonddu) · Llansantffraed-yn-Elfael · Llansantffraid-ym-Mechain · Llansilin · Llanwddyn · Llanwnnog · Llanwrin · Llanwrthwl · Llanwrtyd · Llanwyddelan · Llanymynech · Llanywern · Llawr-y-glyn · Llechfaen · Llowes · Llys-wen · Llywel · Llwydiarth · Machynlleth · Manafon · Meifod · Merthyr Cynog · Mochdre · Nant Glas · Nantmel · Pandy · Pencelli · Pencraig · Penegoes · Pengefnffordd · Penisarcwm · Pennant Melangell · Pentrecelyn · Pentref Dolau Honddu · Pentrefelin · Penwyllt · Penybont · Pen-y-bont-fawr · Pilalau · Pipton · Pont-faen · Pont Llogel · Pontneddfechan · Pontrobert · Pontsenni · Pwllgloyw · Rhaeadr Gwy · Sant Harmon · Sarn · Sarnau, Brycheiniog · Sarnau, Maldwyn · Sgethrog · Snead · Sycharth · Talachddu · Talerddig · Talgarth · Tal-y-bont · Tal-y-bont ar Wysg · Tirabad · Trallong · Y Trallwng · Trecastell · Trefaldwyn · Trefeca · Trefeglwys · Tref-y-clawdd · Tregynon · Trelystan · Tre'r-llai · Tretŵr · Trewern · Walton · Yr Ystog · Ystradgynlais
