Tyrnog

Oddi ar Wicipedia
Tyrnog
GanwydTeyrnas Gwynedd Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Cymru Cymru
Galwedigaethmynach Edit this on Wikidata
Dydd gŵyl4 Ebrill Edit this on Wikidata

Mynach o'r 6g oedd Tyrnog (enw llawn: Tyrnog ap Hawystl Gloff), a brawd Santes Marchell y ceir eglwys iddi ger Dinbych, 3 milltir i'r dwyrain, sef Eglwys Llanfarchell (neu'r 'Eglwys Wen'), Dinbych. Brawd iddo oedd Sant Deifar o Fodfari, gerllaw. Ceir ei enw hefyd yn "Rhos Dyrnog", Darowen, Cyfeiliog, Powys Wenwynwyn. Sant arall gydag enw tebyg yw Twrog. Noda Bonedd y Saint ei fod yn fab i Hawystl Gloff a Tywanwedd ferch Amlawdd Wledig. Ymddengys y cofnod cyntaf ohono fel 'Teyrnog'.

Ei wylmabsant yw 4 Ebrill ac ysgrifennwyd enw'r eglwys fel 'Llandernant' a cheir 'Llandeyrnog' cyn 1644, ond ym Peniarth MS 147 fe'i sillefir fel 'Llanddyrnoc' (c.1566) (RWM i.914). Mae'n bosib mai'r un yw Teyrnog a'r Gwyddel Sant Tigernach (St.Tigernach o Clones, neu Cluain Eóis yn y Wyddeleg), sydd a'i wylmabsant hefyd ar yr un dyddiad.[1]

Eglwys Llandyrnog[golygu | golygu cod]

Cysegrwyd Eglwys Sant Tyrnog er cof amdano, nawddsant y plwyf; saif yng nghalon pentref Llandyrnog, yn Esgobaeth Llanelwy, Sir Ddinbych. Mae'n eglwys Gradd II* o'r 15g, (Rhif cyfeirnod OS: SJ0196665342). Ceir y cofnod cyntaf ohoni yn y Norwich Taxation o 1254.

Mae'r eglwys Ganoloesol hon yn un o bedair eglwys ganoloesol yn Nyffryn Clwyd a chredir fod yr adeilad presennol yn dyddio o'r 15g, ond mae'r fynwent gron yn awgrymu ei bod yn sefydliad hynafol iawn ac o bosibl yn Geltaidd. Adferwyd yr adeilad gan y pensaer Fictoraidd Eden Nesfield rhwng 1876 a 1878 ar gost o tua £3,000.[2] Ar ochr ddwyreniol yr eglwys ceir ffenestr liw nodedig, yr unig un o'i bath yng Nghymru. Ceir y dyddiad 1682 ar un o'r bedd-gistiau yn y fynwent a chloc haul a wnaed yn Nhreffynnon gyda'r dyddiad 1749 arno.[3]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. Gwefan llgc.org.uk; Welsh Classical Dictionary; adalwyd 28 Mawrth 2017.
  2. cpat.demon.co.uk; Archifwyd 2009-12-31 yn y Peiriant Wayback. adalwyd 28 Mawrth 2017.
  3. www.walesher1974.org; adalwyd 28 Mawrth 2017.