Abermaw
 | |
| Math | tref, cymuned  |
|---|---|
| Cylchfa amser | UTC±00:00 |
| Daearyddiaeth | |
| Ardal warchodol | Parc Cenedlaethol Eryri |
| Sir | Gwynedd |
| Gwlad | .svg){kind=small} Cymru |
| Cyfesurynnau | 52.722°N 4.055°W |
| Cod SYG | W04000047 |
| Cod OS | SH613158 |
| Cod post | LL42 |
| Gwleidyddiaeth | |
| AC/au | Mabon ap Gwynfor (Plaid Cymru) |
| AS/au | Liz Saville Roberts (Plaid Cymru) |
 | |
Tref arfordirol a chymuned yng Ngwynedd yw Abermaw (Y Bermo, Abermo, Bermo neu Abermawddach yn lleol). Fe'i lleolir ger aber Afon Mawddach ar lan Bae Ceredigion yn ardal Meirionnydd; mae pont reilffordd fawr yn croesi'r afon yn ymyl y dref. Ceir hefyd yma Ganolfan Bad Achub i Ymwelwyr sydd bellach yn arddangosfa. Erys yr harbwr bychan yn brysur, yn arbennig yn yr haf; mae Ras llongau hwylio'r Tri Chopa yn galw yno'n flynyddol.
Hanes[golygu | golygu cod y dudalen]
Tyfodd y dref o gwmpas y diwydiant adeiladu llongau ond erbyn heddiw tref glan môr, dwrsitaidd ydyw'n bennaf. Mae adeiladau hanesyddol y dref yn cynnwys y Tŷ Gwyn, sy'n dyddio o'r Oesoedd Canol ac sy'n gysylltiedig â Siasbar Tudur, ewythr Harri Tudur, a'r carchardy Tŷ Crwn, sy'n dyddio o'r 18g. Roedd y bardd William Wordsworth yn ymwelydd cyson ag Abermaw ac yn edmygu'r golygfeydd gwych o gwmpas.
Ym 1895 cyflwynodd Fanny Talbot, un o drigolion y dref, Dinas Olau, darn o dir creigiog uwchben y dref, i'r Ymddiriedolaeth Cenedlaethol; cymynrodd gyntaf y mudiad.
Y bont reilffordd[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae pont reilffordd Abermaw, sy'n cludo Rheilffordd Arfordir Cymru dros Afon Mawddach, sydd hefyd yn bont droed, yn un o bontydd pren hiraf ym Mhrydain. Cafodd y coed ei fygwth gan bry genwair toredo ond fe'i adferwyd, gan alluogi'r trenu i'w rhedeg hyd Bwllheli. Ger pen deuheuol y bont, sydd bron i filltir o hyd, roedd Cyffordd Abermaw a ailenwyd yn Morfa Mawddach lle ymunai cangen Rheilffyrdd y Cambrian o dref Dolgellau, ac felly yr holl lein o orsaf Rhiwabon, a oedd yn rhedeg trwy'r Bala a Dolgellau. Ym mhen deheuol y bont cychwynna Llwybr Dyffryn Mawddach o iard Gorsaf Morfa Mawddach. .
Enwogion[golygu | golygu cod y dudalen]
- John Gwynoro Davies (1855 - 1935), gweinidog yn Abermaw 1887-1935, Rhyddfrydwr radicalaidd.
- John Griffith (Y Gohebydd) (1821 - 1877), un o newyddiadurwyr mwyaf adnabyddus ei oes.
- Owen Gwynne Jones (1867-1899), arloeswr dringo mynyddoedd.
- Robert Owen (Bardd y Môr) (1858-1885), bardd
- Bill Tilman, mynyddwr a morwr enwog fu'n byw yn y dref am flynyddoedd.
- Harold Lowe, 1882-1944 Pumed Swyddog RMS Titanic
- Y Prifardd W D Williams 1900-1985 Prifathro Ysgol Gynradd Abermaw
- Johnny Williams 1926-2007 Paffiwr
- Charlene Emma "Charlie" Brooks (g. 3 Mai 1981), actores Eastenders a gafodd ei magu yn y dref.
Cludiant[golygu | golygu cod y dudalen]
Ffordd[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae'r briffordd A496 yn rhedeg trwy Abermaw.
Rheilffordd[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae gorsaf Abermaw ar Reilffordd Arfordir Cymru sy'n cysylltu'r dref ag Aberystwyth i'r de (trwy Tywyn ac Aberdyfi lle gellir newid i ddal trên i gyfeiriad Amwythig), a Pwllheli i'r gogledd (trwy Ddyffryn Ardudwy, Harlech a Phorthmadog).
Bysiau[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae gwasanaeth bws 2 Arriva (Dolgellau - Caernarfon / Bangor) yn rhedeg trwy Abermaw a cheir hefyd y gwasanaeth X94 rhwng y dref a Dolgellau.
Fferi[golygu | golygu cod y dudalen]
Yn yr haf mae gwasanaeth llong fferi bach yn cysylltu Abermaw â Phwynt Penrhyn; oddi yno gellir dal un o drênau bach Rheilffordd Fairbourne (neu'r Friog) i gyfeiriad Tywyn.
Atyniadau yn y cylch[golygu | golygu cod y dudalen]
- Llwybr Panorama - golygfeydd gwych dros yr aber
- Carn Gorllwyn - y bryn i'r dwyrain o'r dref; mae rhan ohono'n eiddo i'r Ymddiriedolaeth Genedlaethol
- Llanaber - eglwys hynafol ar lan y môr.
- Carneddau Hengwm gen Llanaber - grŵp o ddwy Siambr gladdu Neolithig a chylch cerrig cynhanesyddol ar y rhosdir uwchben Llanaber.
Cyfrifiad 2011[golygu | golygu cod y dudalen]
Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[1][2][3][4]
Gallt y Bermo[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae Gallt y Bermo yn Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig.
Abermaw trwy luniau 1828 - 1978[golygu | golygu cod y dudalen]
Gwaith gwirfoddol wedi ei ymgymryd gan Hugh Griffith Roberts er budd "Abermaw: Cymdeithasau'n Gyntaf". Pobl y dref boed yn drigolion neu'n alltud sy'n sicrhau llwyddiant y gwaith [1].
Abermaw tua 1830
Adeilad yng nghanol tref y Bermo
Tŷ'r harbwrfeistr ar y ffrynt.
Cofeb Harold Lowe, Tŷ'r Harbwrfeistr
Rheinws 'Y Tŷ Crwn'(neu hen garchar y dref) a adeiladwyd yn 1834. Ceuwyd yn 1861 pan agorwyd gorsaf heddlu newydd.
Cerflun 'Y Dolffiniaid' ar y traeth
Y Prom, Bermo, Gwynedd
Yr harbwr wedi'r glaw!
Un o'r tai carreg yn Abermaw
.JPG)
Gweler hefyd[golygu | golygu cod y dudalen]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod y dudalen]
- ↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
- ↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Gwefan Llywodraeth Cymru; Ystadegau Economaidd Allweddol, Tachwedd 2010; Mae'r gyfradd gyflogaeth ymhlith pobl 16 – 64 oed yng Nghymru yn 67.1 y cant.; adalwyd 31 Mai 2013[dolen marw]
Aberangell · Aberdaron · Aberdesach · Aberdyfi · Abererch · Abergwyngregyn · Abergynolwyn · Aberllefenni · Abermaw · Abersoch · Afon Wen · Arthog · Y Bala · Bangor · Beddgelert · Bethania · Bethel · Bethesda · Betws Garmon · Blaenau Ffestiniog · Boduan · Bontddu · Bontnewydd (Arfon) · Bontnewydd (Meirionnydd) · Botwnnog · Brithdir · Bronaber · Bryncir · Bryncroes · Bryn-crug · Brynrefail · Bwlchtocyn · Caeathro · Caernarfon · Carmel · Carneddi · Cefnddwysarn · Clynnog Fawr · Corris · Cricieth · Croesor · Crogen · Cwm-y-glo · Chwilog · Deiniolen · Dinas, Llanwnda · Dinas, Llŷn · Dinas Dinlle · Dinas Mawddwy · Dolgellau · Dolbenmaen · Dolydd · Dyffryn Ardudwy · Edern · Efailnewydd · Fairbourne · Y Felinheli · Y Ffôr · Y Fron · Fron-goch · Ffestiniog · Ganllwyd · Garndolbenmaen · Garreg · Gellilydan · Glan-y-wern · Glasinfryn · Golan · Groeslon · Harlech · Llanaber · Llanaelhaearn · Llanarmon · Llanbedr · Llanbedrog · Llanberis · Llandanwg · Llandecwyn · Llandegwning · Llandwrog · Llandygái · Llanddeiniolen · Llandderfel · Llanddwywe · Llanegryn · Llanenddwyn · Llanengan · Llanelltyd · Llanfachreth · Llanfaelrhys · Llanfaglan · Llanfair · Llanfihangel-y-pennant (Abergynolwyn) · Llanfihangel-y-pennant (Cwm Pennant) · Llanfihangel-y-traethau · Llanfor · Llanfrothen · Llangelynnin · Llangïan · Llangwnadl · Llwyngwril · Llangybi · Llangywer · Llaniestyn · Llanllechid · Llanllyfni · Llannor · Llanrug · Llanuwchllyn · Llanwnda · Llanymawddwy · Llanystumdwy · Llanycil · Llithfaen · Maentwrog · Mallwyd · Minffordd · Minllyn · Morfa Bychan · Morfa Nefyn · Mynydd Llandygái · Mynytho · Nantlle · Nantmor · Nant Peris · Nasareth · Nebo · Nefyn · Pant Glas · Penmorfa · Pennal · Penrhos · Penrhosgarnedd · Penrhyndeudraeth · Pen-sarn · Pentir · Pentrefelin · Pentre Gwynfryn · Pentreuchaf · Penygroes · Pistyll · Pontllyfni · Porthmadog · Portmeirion · Prenteg · Pwllheli · Rachub · Y Rhiw · Rhiwlas · Rhos-fawr · Rhosgadfan · Rhoshirwaun · Rhoslan · Rhoslefain · Rhostryfan · Rhos-y-gwaliau · Rhyd · Rhyd-Ddu · Rhydyclafdy · Rhydymain · Sarnau · Sarn Mellteyrn · Saron · Sling · Soar · Talsarnau · Tal-y-bont, Abermaw · Tal-y-bont, Bangor · Tal-y-llyn · Talysarn · Tanygrisiau · Trawsfynydd · Treborth · Trefor · Tregarth · Tremadog · Tudweiliog · Tywyn · Waunfawr