Dolbenmaen

Oddi ar Wicipedia
Dolbenmaen
Mathcymuned, pentref Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirGwynedd Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Cyfesurynnau52.968°N 4.228°W Edit this on Wikidata
Cod SYGW04000060 Edit this on Wikidata
Cod OSSH506430 Edit this on Wikidata
Cod postLL51 Edit this on Wikidata
Gwleidyddiaeth
AC/auMabon ap Gwynfor (Plaid Cymru)
AS/auLiz Saville Roberts (Plaid Cymru)
Map

Pentref bychan a chymuned yng Ngwynedd, Cymru, yw Dolbenmaen[1] ("Cymorth – Sain" ynganiad ). Arferai fod yn blwyf, rhan o hen gwmwd Eifionydd, Teyrnas Gwynedd. Ceir hen domen, neu fwnt yn y pentref, gerllaw Eglwys y Santes Fair, Dolbenmaen sy'n dyddio i'r 15g.

Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Mabon ap Gwynfor (Plaid Cymru)[2] ac yn Senedd y DU gan Liz Saville Roberts (Plaid Cymru).[3]

Hanes[golygu | golygu cod]

Mwnt Dolbenmaen
Mwnt Dolbenmaen

Yn yr Oesoedd Canol codwyd castell yn Nolbenmaen ger y rhyd ar Afon Dwyfor. Ychydig a wyddys am ei hanes. Mae'n bosibl iddo gael ei godi yn wreiddiol gan y Normaniaid, yn y cyfnod byr pan feddiannwyd rhannau o Wynedd gan yr iarll Hugh d'Avranches ('Huw Flaidd') o Gaer ar ddiwedd yr 11g a dechrau'r ganrif ganlynol, neu gan dywysogion Gwynedd. Erbyn yr 12g roedd yn ganolfan maerdref cwmwd Eifionydd ac yn un o lysoedd brenhinol tywysogion Gwynedd. Yn 1230 symudodd Llywelyn Fawr y llys lleol oddi yno i gastell Cricieth. Dim ond y mwnt sydd i'w weld ar y safle heddiw, ger eglwys Dolbenmaen.[4]

Ystumcegid

Codwyd plasty Ystumcegid yn yr Oesoedd Canol Diweddar. Saif ar fryncyn ger Dolbenmaen. Mae'n ffermdy heddiw ond yn y gorffennol bu gan deulu Ystumcegid ran amlwg ym mywyd y fro a chroesawid sawl bardd ar eu haelwyd.

Eglwys y Santes Fair, Dolbenmaen.
Bwthyn yn Nolbenmaen.

Cyfrifiad 2011[golygu | golygu cod]

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[5][6][7]

Cyfrifiad 2011
Poblogaeth cymuned Dolbenmaen (pob oed) (1,343)
  
100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Dolbenmaen) (883)
  
67.8%
:Y ganran drwy Gymru
  
19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Dolbenmaen) (876)
  
65.2%
:Y ganran drwy Gymru
  
73%
Y nifer dros 16 sydd mewn gwaith (Dolbenmaen) (209)
  
37%
:Y ganran drwy Gymru
  
67.1%

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. "Enwau Lleoedd Safonol Cymru", Comisiynydd y Gymraeg; adalwyd 22 Chwefror 2023
  2. Gwefan Senedd Cymru
  3. Gwefan Senedd y DU
  4. Frances Lynch, A Guide to Ancient and Historical Wales: Gwynedd (HMSO, Llundain, 1995).
  5. "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
  6. Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
  7. Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.

Dolenni allanol[golygu | golygu cod]