Crogen
 | |
| Math | anheddiad dynol  |
|---|---|
| Cylchfa amser | UTC±00:00 |
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Cymru |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 52.919969°N 3.47651°W |
| Gwleidyddiaeth | |
| AC/au | Mabon ap Gwynfor (Plaid Cymru) |
| AS/au | Liz Saville Roberts (Plaid Cymru) |
 | |
- Erthygl am y lle yng Ngwynedd yw hon. Am y frwydr yn Nyffryn Ceiriog gweler Brwydr Crogen.
Pentrefan neu amlwd (hamlet) gwasgaredig yn ardal Meirionnydd, Gwynedd, yw Crogen (
ynganiad ). Mae'n gorwedd ar lan ddeheuol Afon Dyfrdwy tua hanner ffordd rhwng Y Bala i'r gorllewin a Llandrillo i'r dwyrain, Saif o fewn tafliad carreg i'r ffin rhwng Gwynedd a Sir Ddinbych.
Castell Crogen[golygu | golygu cod y dudalen]
Er nad yw'n fawr o le heddiw, roedd yn ganolfan o bwys yn yr Oesoedd Canol a chwareai ei ran yn hanes teyrnasoedd Gwynedd a Phowys. Yma roedd Castell Crogen, a oedd ym meddiant Elise ap Madog ap Maredudd, arglwydd Penllyn, yn 1202 yn ôl Brut y Tywysogion. Er bod rhai haneswyr yn dadlau dros leoli'r castell yn nes i safle Llandderfel, mae'n bur debyg fod y mwnt ar lan Afon Dyfrdwy ger Crogen yn dynodi safle'r castell mwnt a beili hwnnw.[1]
Canodd y bardd Cynddelw Brydydd Mawr i un 'Ednyfed, arglwydd Crogen', ond ni ellir dweud i sicrwydd pa Grogen a olygir, y Crogen yma ynteu'r un yn Nyffryn Ceiriog lle ymladdwyd Brwydr Crogen yn 1165.
Parhaodd Crogen fel arglwyddiaeth leol. Ceir Ystâd Crogen yno heddiw.
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod y dudalen]
- ↑ N. A. Jones ac Ann Parry Owen (gol.), Gwaith Cynddelw Brydydd Mawr, cyfrol I (Caerdydd, 1991), tud. 344.
Aberangell · Aberdaron · Aberdesach · Aberdyfi · Abererch · Abergwyngregyn · Abergynolwyn · Aberllefenni · Abermaw · Abersoch · Afon Wen · Arthog · Y Bala · Bangor · Beddgelert · Bethania · Bethel · Bethesda · Betws Garmon · Blaenau Ffestiniog · Boduan · Bontddu · Bontnewydd (Arfon) · Bontnewydd (Meirionnydd) · Botwnnog · Brithdir · Bronaber · Bryncir · Bryncroes · Bryn-crug · Brynrefail · Bwlchtocyn · Caeathro · Caernarfon · Carmel · Carneddi · Cefnddwysarn · Clynnog Fawr · Corris · Cricieth · Croesor · Crogen · Cwm-y-glo · Chwilog · Deiniolen · Dinas, Llanwnda · Dinas, Llŷn · Dinas Dinlle · Dinas Mawddwy · Dolgellau · Dolbenmaen · Dolydd · Dyffryn Ardudwy · Edern · Efailnewydd · Fairbourne · Y Felinheli · Y Ffôr · Y Fron · Fron-goch · Ffestiniog · Ganllwyd · Garndolbenmaen · Garreg · Gellilydan · Glan-y-wern · Glasinfryn · Golan · Groeslon · Harlech · Llanaber · Llanaelhaearn · Llanarmon · Llanbedr · Llanbedrog · Llanberis · Llandanwg · Llandecwyn · Llandegwning · Llandwrog · Llandygái · Llanddeiniolen · Llandderfel · Llanddwywe · Llanegryn · Llanenddwyn · Llanengan · Llanelltyd · Llanfachreth · Llanfaelrhys · Llanfaglan · Llanfair · Llanfihangel-y-pennant (Abergynolwyn) · Llanfihangel-y-pennant (Cwm Pennant) · Llanfihangel-y-traethau · Llanfor · Llanfrothen · Llangelynnin · Llangïan · Llangwnadl · Llwyngwril · Llangybi · Llangywer · Llaniestyn · Llanllechid · Llanllyfni · Llannor · Llanrug · Llanuwchllyn · Llanwnda · Llanymawddwy · Llanystumdwy · Llanycil · Llithfaen · Maentwrog · Mallwyd · Minffordd · Minllyn · Morfa Bychan · Morfa Nefyn · Mynydd Llandygái · Mynytho · Nantlle · Nantmor · Nant Peris · Nasareth · Nebo · Nefyn · Pant Glas · Penmorfa · Pennal · Penrhos · Penrhosgarnedd · Penrhyndeudraeth · Pen-sarn · Pentir · Pentrefelin · Pentre Gwynfryn · Pentreuchaf · Penygroes · Pistyll · Pontllyfni · Porthmadog · Portmeirion · Prenteg · Pwllheli · Rachub · Y Rhiw · Rhiwlas · Rhos-fawr · Rhosgadfan · Rhoshirwaun · Rhoslan · Rhoslefain · Rhostryfan · Rhos-y-gwaliau · Rhyd · Rhyd-ddu · Rhyduchaf · Rhydyclafdy · Rhydymain · Sarnau · Sarn Mellteyrn · Saron · Sling · Soar · Talsarnau · Tal-y-bont, Abermaw · Tal-y-bont, Bangor · Tal-y-llyn · Talysarn · Tanygrisiau · Trawsfynydd · Treborth · Trefor · Tregarth · Tremadog · Tudweiliog · Tywyn · Waunfawr
