Llanfor
 | |
| Math | pentref  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Llandderfel |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 52.916°N 3.583°W |
| Cod OS | SH935366 |
| Gwleidyddiaeth | |
| AC/au | Mabon ap Gwynfor (Plaid Cymru) |
| AS/au | Liz Saville Roberts (Plaid Cymru) |
 | |
Pentref yng nghymuned Llandderfel, Gwynedd, Cymru, ydy Llanfor[1][2] (
ynganiad ). Saif llai na milltir o'r Bala i gyfeiriad Corwen. Yn hanesyddol bu'n ran o Sir Feirionnydd. Llanfawr oedd enw'r pentref yn wreiddiol, sy'n awgrymu fod y safle'n un pwysig o ran gweithgaredd eglwysig. Cyfeirir at yr eglwys leol fel "Llanfor", a gysegrwyd i Sant Mor ap Ceuneu, ac yna'n ddiweddar Sant Deiniol.[3] Roedd hefyd Frongoch Whiskey Distillery gerllaw ym mhentref Frongoch.
Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Mabon ap Gwynfor (Plaid Cymru)[4] ac yn Senedd y DU gan Liz Saville Roberts (Plaid Cymru).[5]
Hanes[golygu | golygu cod]
Mae hen gaer a gwersyll Rhufeinig wedi ei leoli gerllaw.[6] Yn ôl traddodiad, roedd cylch meini cynhanesyddol a elwid yn "Babell Llywarch Hen" yn sefyll ger yr eglwys.
Ceir yma hefyd Castell mwnt a beili (Cyfeirnod OS: SH 938368) sy'n dyddio yn ôl i'r 11g, mae'n debyg.
Capeli[golygu | golygu cod]
Mae'r capel wedi ei chysegru i Sant Deiniol. Mae hefyd dwy gapel arall, Sant Marc yn Fron Goch a 'Trinity' yn yr ardal. Gynt roedd hefyd 'Capel Llwyneinion' yn y pentref, sef capel y Methodistiaid Calfinaidd a'i adeiladwyd cyn 1800 a caewyd hi tua 1967.[3]
Eglwys Sant Mor a Sant Deiniol[golygu | golygu cod]
Ar fapiau'r OS rhwng 1889 a 1901 cofnodir enw'r egwlys fel Sant Mor ond ei henw heddiw yw Sant Deiniol. Caewyd yr eglwys ac yn 2017 gwerthwyd hi i ddatblygwr preifat.[7] Adeiladwyd yr eglwys bresennol yn 1874 yn lle'r eglwys Canoloesol a ddisgrifiwyd yn 1874 fel 'eglwys hynafol iawn ond mewn cyflwr gwael.'
Mae gan yr eglwys garreg yn ei thŵr gydag ysgrif o'r 6g:
- 'Yma y gorwedd Cavo, mab seiargios'.
Mae safle'r eglwys yn agos at olion Rhufeinig (NPRN 95489).
Enwogion[golygu | golygu cod]
- David Roberts (Dewi Havhesp) (1831-1884), bardd
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ "Rhestr o Enwau Lleoedd Safonol Cymru". Llywodraeth Cymru. 14 Hydref 2021.
- ↑ British Place Names; adalwyd 19 Ionawr 2022
- ↑ 3.0 3.1 Llanfawr ar genuki.org.uk
- ↑ Gwefan Senedd Cymru
- ↑ Gwefan Senedd y DU
- ↑ Roman Fort, Depot & Camp roman-britain.org[dolen marw]
- ↑ Gwefan Coflein;[dolen marw] adalwyd 3 Medi 2017.
Dinas
Bangor
Trefi
Abermaw · Y Bala · Bethesda · Blaenau Ffestiniog · Caernarfon · Cricieth · Dolgellau · Harlech · Nefyn · Penrhyndeudraeth · Porthmadog · Pwllheli · Tywyn
Pentrefi
Aberangell · Aberdaron · Aberdesach · Aberdyfi · Aber-erch · Abergwyngregyn · Abergynolwyn · Aberllefenni · Abersoch · Afon Wen · Arthog · Beddgelert · Bethania · Bethel · Betws Garmon · Boduan · Y Bont-ddu · Bontnewydd (Arfon) · Bontnewydd (Meirionnydd) · Botwnnog · Brithdir · Bronaber · Bryncir · Bryncroes · Bryn-crug · Brynrefail · Bwlchtocyn · Caeathro · Carmel · Carneddi · Cefnddwysarn · Clynnog Fawr · Corris · Croesor · Crogen · Cwm-y-glo · Chwilog · Deiniolen · Dinas, Llanwnda · Dinas, Llŷn · Dinas Dinlle · Dinas Mawddwy · Dolbenmaen · Dolydd · Dyffryn Ardudwy · Edern · Efailnewydd · Fairbourne · Y Felinheli · Y Ffôr · Y Fron · Fron-goch · Ffestiniog · Ganllwyd · Garndolbenmaen · Garreg · Gellilydan · Glan-y-wern · Glasinfryn · Golan · Groeslon · Llanaber · Llanaelhaearn · Llanarmon · Llanbedr · Llanbedrog · Llanberis · Llandanwg · Llandecwyn · Llandegwning · Llandwrog · Llandygái · Llanddeiniolen · Llandderfel · Llanddwywe · Llanegryn · Llanenddwyn · Llanengan · Llanelltyd · Llanfachreth · Llanfaelrhys · Llanfaglan · Llanfair · Llanfihangel-y-pennant (Abergynolwyn) · Llanfihangel-y-pennant (Cwm Pennant) · Llanfihangel-y-traethau · Llanfor · Llanfrothen · Llangelynnin · Llangïan · Llangwnadl · Llwyngwril · Llangybi · Llangywer · Llaniestyn · Llanllechid · Llanllyfni · Llannor · Llanrug · Llanuwchllyn · Llanwnda · Llanymawddwy · Llanystumdwy · Llanycil · Llithfaen · Maentwrog · Mallwyd · Minffordd · Minllyn · Morfa Bychan · Morfa Nefyn · Mynydd Llandygái · Mynytho · Nantlle · Nantmor · Nant Peris · Nasareth · Nebo · Pant Glas · Penmorfa · Pennal · Penrhos · Penrhosgarnedd · Pen-sarn · Pentir · Pentrefelin · Pentre Gwynfryn · Pentreuchaf · Pen-y-groes · Pistyll · Pontllyfni · Portmeirion · Prenteg · Rachub · Y Rhiw · Rhiwlas · Rhos-fawr · Rhosgadfan · Rhoshirwaun · Rhoslan · Rhoslefain · Rhostryfan · Rhos-y-gwaliau · Rhyd · Rhyd-ddu · Rhyduchaf · Rhydyclafdy · Rhydymain · Sarnau · Sarn Mellteyrn · Saron · Sling · Soar · Talsarnau · Tal-y-bont, Abermaw · Tal-y-bont, Bangor · Tal-y-llyn · Tal-y-sarn · Tanygrisiau · Trawsfynydd · Treborth · Trefor · Tre-garth · Tremadog · Tudweiliog · Waunfawr
