Bontnewydd, Arfon
![]() | |
Math | pentref, cymuned ![]() |
---|---|
Daearyddiaeth | |
Sir | Gwynedd ![]() |
Gwlad | ![]() |
Cyfesurynnau | 53.117°N 4.2681°W ![]() |
Cod SYG | W04000051 ![]() |
Cod OS | SH483601 ![]() |
Gwleidyddiaeth | |
AC/au | Siân Gwenllian (Plaid Cymru) |
AS/au | Hywel Williams (Plaid Cymru) |
![]() | |
- Erthygl am bentref yn Arfon yw hon. Gweler hefyd Bontnewydd (gwahaniaethu).
Pentref gweddol fawr a chymuned yng Ngwynedd, Cymru, yw'r Bontnewydd. Saif ar y briffordd A487 fymryn i'r de o Gaernarfon. Daw'r enw o'r bont dros Afon Gwyrfai a adeiladwyd yn y 18g, er bod pont arall wedi cymryd ei lle erbyn hyn.
Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Siân Gwenllian (Plaid Cymru) a'r Aelod Seneddol yw Hywel Williams (Plaid Cymru).[1][2]
Ar un adeg yr oedd Bontnewydd yn cael ei rannu rhwng plwyfi Llanbeblig a Llanwnda, gydag Afon Gwyrfai fel ffin rhyngddynt. Y tŷ hynaf yma yw Plas Dinas, a adeiladwyd yn y 17g, sydd a gweddillion caer Dinas Dinoethwy o Oes yr Haearn o'i gwmpas.
Yn y Bontnewydd y magwyd y gwleidydd adnabyddus Dafydd Wigley.
Y Bontnewydd yw'r ffurf cywir o ysgrifennu'r enw yn gywir, treigliad o Pontnewydd. Mae yna son mai Bodellog oedd yr hen enw, ond efallai bod hwnnw'n enwar ardal rhwng Afon Gwyrfai a Dinas ym mhlwyf Llanwnda.
Cymeriadau[golygu | golygu cod y dudalen]
Un gwr andabyddus o'r Bontnewydd oedd Huw Lewis 1562 o Blas y Bont. Ei hen daid oedd William Bodellog. Aeth i goleg Rhydychen Awst 10 1562, ac yno bu "ddiflannu" am tua 8 mlynedd, a'r canlyniad oedd y llyfr 'Perl Mewn Adfyd', llyfr a ysgrifennwyd yn wreiddiol gan Otto Werdmüller o Zurich, ac a gyfieitheyd i'r saesneg gan Miles Coverdale, Archesgob Caerwysg 'A Spyrytuall and moost Precious Pearle teaching all Men to Loue and Imbrace ye Crosse' Perl Mewn Adfyd oedd y cyfirithiad Cymraeg, llyfr a ail gyhoeddwyd yn 1929 gan W.J. Gruffydd.
Un o'r Bontnewydd yw Dafydd Wigley
Gwleidyddol[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae ward Y Bontnewydd o etholaeth Arfon yn cynnwys pentref Y Bontnewydd, Rhos Bach a Llanfaglan. Mae'r cyngor cymuned wedi ei rannu'n ddwy ward, Castellmai sef Y Bontnewydd a Rhos Bach, 9 sedd, a phlwyf hynafol Llanfaglan gyda 2 sedd.
Enwau Lleoedd[golygu | golygu cod y dudalen]
Bodellog[golygu | golygu cod y dudalen]
Yn ol Archif Melville Richards, mae'r enw Bodellog wedi ei gofnodi fel Botelauc yn 1237-67, Bodellok yn 1306
Bodelloke yn 1550 gan y Comsiwn Henebion a Dinas Bodellog yn 1659 (AMR)
Y Bontnewydd[golygu | golygu cod y dudalen]
Y cofnod cynharaf o'r Bontnewydd yw un John Leland 1536 ble mae'n dweud hyn "Bontnewith 1536"
“There cummith a water caullid Avon Guirvay thorough a bridge calluid Bontnewith” anc yna ar fap John Ogilby 1600-1676 o Trallwng i Gaernarfon gwelwn "Pont Newyed" "Gwyrvay Flu" "Newbridge"
Cyfrifiad 2011[golygu | golygu cod y dudalen]
Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[3][4][5][6]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod y dudalen]
- ↑ Gwefan y Cynulliad;[dolen marw] adalwyd 24 Chwefror 2014
- ↑ Gwefan parliament.uk; adalwyd 24 Chwefror 2014
- ↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
- ↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Gwefan Llywodraeth Cymru; Ystadegau Economaidd Allweddol, Tachwedd 2010; Mae'r gyfradd gyflogaeth ymhlith pobl 16 – 64 oed yng Nghymru yn 67.1 y cant.; adalwyd 31 Mai 2013[dolen marw]
Dinas
Bangor
Trefi
Abermaw ·
Y Bala ·
Bethesda ·
Blaenau Ffestiniog ·
Caernarfon ·
Cricieth ·
Dolgellau ·
Harlech ·
Nefyn ·
Penrhyndeudraeth ·
Porthmadog ·
Pwllheli ·
Tywyn
Pentrefi
Aberangell ·
Aberdaron ·
Aberdesach ·
Aberdyfi ·
Abererch ·
Abergwyngregyn ·
Abergynolwyn ·
Aberllefenni ·
Abersoch ·
Afon Wen ·
Arthog ·
Beddgelert ·
Bethania ·
Bethel ·
Betws Garmon ·
Boduan ·
Y Bont-ddu ·
Bontnewydd (Arfon) ·
Bontnewydd (Meirionnydd) ·
Botwnnog ·
Brithdir ·
Bronaber ·
Bryncir ·
Bryncroes ·
Bryn-crug ·
Brynrefail ·
Bwlchtocyn ·
Caeathro ·
Carmel ·
Carneddi ·
Cefnddwysarn ·
Clynnog Fawr ·
Corris ·
Croesor ·
Crogen ·
Cwm-y-glo ·
Chwilog ·
Deiniolen ·
Dinas, Llanwnda ·
Dinas, Llŷn ·
Dinas Dinlle ·
Dinas Mawddwy ·
Dolbenmaen ·
Dolydd ·
Dyffryn Ardudwy ·
Edern ·
Efailnewydd ·
Fairbourne ·
Y Felinheli ·
Y Ffôr ·
Y Fron ·
Fron-goch ·
Ffestiniog ·
Ganllwyd ·
Garndolbenmaen ·
Garreg ·
Gellilydan ·
Glan-y-wern ·
Glasinfryn ·
Golan ·
Groeslon ·
Llanaber ·
Llanaelhaearn ·
Llanarmon ·
Llanbedr ·
Llanbedrog ·
Llanberis ·
Llandanwg ·
Llandecwyn ·
Llandegwning ·
Llandwrog ·
Llandygái ·
Llanddeiniolen ·
Llandderfel ·
Llanddwywe ·
Llanegryn ·
Llanenddwyn ·
Llanengan ·
Llanelltyd ·
Llanfachreth ·
Llanfaelrhys ·
Llanfaglan ·
Llanfair ·
Llanfihangel-y-pennant (Abergynolwyn) ·
Llanfihangel-y-pennant (Cwm Pennant) ·
Llanfihangel-y-traethau ·
Llanfor ·
Llanfrothen ·
Llangelynnin ·
Llangïan ·
Llangwnadl ·
Llwyngwril ·
Llangybi ·
Llangywer ·
Llaniestyn ·
Llanllechid ·
Llanllyfni ·
Llannor ·
Llanrug ·
Llanuwchllyn ·
Llanwnda ·
Llanymawddwy ·
Llanystumdwy ·
Llanycil ·
Llithfaen ·
Maentwrog ·
Mallwyd ·
Minffordd ·
Minllyn ·
Morfa Bychan ·
Morfa Nefyn ·
Mynydd Llandygái ·
Mynytho ·
Nantlle ·
Nantmor ·
Nant Peris ·
Nasareth ·
Nebo ·
Pant Glas ·
Penmorfa ·
Pennal ·
Penrhos ·
Penrhosgarnedd ·
Pen-sarn ·
Pentir ·
Pentrefelin ·
Pentre Gwynfryn ·
Pentreuchaf ·
Pen-y-groes ·
Pistyll ·
Pontllyfni ·
Portmeirion ·
Prenteg ·
Rachub ·
Y Rhiw ·
Rhiwlas ·
Rhos-fawr ·
Rhosgadfan ·
Rhoshirwaun ·
Rhoslan ·
Rhoslefain ·
Rhostryfan ·
Rhos-y-gwaliau ·
Rhyd ·
Rhyd-ddu ·
Rhyduchaf ·
Rhydyclafdy ·
Rhydymain ·
Sarnau ·
Sarn Mellteyrn ·
Saron ·
Sling ·
Soar ·
Talsarnau ·
Tal-y-bont, Abermaw ·
Tal-y-bont, Bangor ·
Tal-y-llyn ·
Talysarn ·
Tanygrisiau ·
Trawsfynydd ·
Treborth ·
Trefor ·
Tre-garth ·
Tremadog ·
Tudweiliog ·
Waunfawr