Bontnewydd, Arfon
 | |
| Math | pentref, cymuned  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Gwynedd |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 53.117°N 4.2681°W |
| Cod SYG | W04000051 |
| Cod OS | SH483601 |
| Gwleidyddiaeth | |
| AC/au | Siân Gwenllian (Plaid Cymru) |
| AS/au | Hywel Williams (Plaid Cymru) |
 | |
- Erthygl am bentref yn Arfon yw hon. Gweler hefyd Bontnewydd (gwahaniaethu).
Pentref gweddol fawr a chymuned yng Ngwynedd, Cymru, yw'r Bontnewydd. Saif ar y briffordd A487 fymryn i'r de o Gaernarfon. Daw'r enw o'r bont dros Afon Gwyrfai a adeiladwyd yn y 18g, er bod pont arall wedi cymryd ei lle erbyn hyn.
Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Siân Gwenllian (Plaid Cymru) a'r Aelod Seneddol yw Hywel Williams (Plaid Cymru).[1][2]
Ar un adeg yr oedd Bontnewydd yn cael ei rannu rhwng plwyfi Llanbeblig a Llanwnda, gydag Afon Gwyrfai fel ffin rhyngddynt. Y tŷ hynaf yma yw Plas Dinas, a adeiladwyd yn y 17g, sydd a gweddillion caer Dinas Dinoethwy o Oes yr Haearn o'i gwmpas.
Yn y Bontnewydd y magwyd y gwleidydd adnabyddus Dafydd Wigley.
Y Bontnewydd yw'r ffurf cywir o ysgrifennu'r enw yn gywir, treigliad o Pontnewydd. Mae yna son mai Bodellog oedd yr hen enw, ond efallai bod hwnnw'n enwar ardal rhwng Afon Gwyrfai a Dinas ym mhlwyf Llanwnda.
Cymeriadau[golygu | golygu cod y dudalen]
Un gwr andabyddus o'r Bontnewydd oedd Huw Lewis 1562 o Blas y Bont. Ei hen daid oedd William Bodellog. Aeth i goleg Rhydychen Awst 10 1562, ac yno bu "ddiflannu" am tua 8 mlynedd, a'r canlyniad oedd y llyfr 'Perl Mewn Adfyd', llyfr a ysgrifennwyd yn wreiddiol gan Otto Werdmüller o Zurich, ac a gyfieitheyd i'r saesneg gan Miles Coverdale, Archesgob Caerwysg 'A Spyrytuall and moost Precious Pearle teaching all Men to Loue and Imbrace ye Crosse' Perl Mewn Adfyd oedd y cyfirithiad Cymraeg, llyfr a ail gyhoeddwyd yn 1929 gan W.J. Gruffydd.
Un o'r Bontnewydd yw Dafydd Wigley
Gwleidyddol[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae ward Y Bontnewydd o etholaeth Arfon yn cynnwys pentref Y Bontnewydd, Rhos Bach a Llanfaglan. Mae'r cyngor cymuned wedi ei rannu'n ddwy ward, Castellmai sef Y Bontnewydd a Rhos Bach, 9 sedd, a phlwyf hynafol Llanfaglan gyda 2 sedd.
Enwau Lleoedd[golygu | golygu cod y dudalen]
Bodellog[golygu | golygu cod y dudalen]
Yn ol Archif Melville Richards, mae'r enw Bodellog wedi ei gofnodi fel Botelauc yn 1237-67, Bodellok yn 1306
Bodelloke yn 1550 gan y Comsiwn Henebion a Dinas Bodellog yn 1659 (AMR)
Y Bontnewydd[golygu | golygu cod y dudalen]
Y cofnod cynharaf o'r Bontnewydd yw un John Leland 1536 ble mae'n dweud hyn "Bontnewith 1536"
“There cummith a water caullid Avon Guirvay thorough a bridge calluid Bontnewith” anc yna ar fap John Ogilby 1600-1676 o Trallwng i Gaernarfon gwelwn "Pont Newyed" "Gwyrvay Flu" "Newbridge"
Cyfrifiad 2011[golygu | golygu cod y dudalen]
Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[3][4][5][6]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod y dudalen]
- ↑ Gwefan y Cynulliad;[dolen marw] adalwyd 24 Chwefror 2014
- ↑ Gwefan parliament.uk; adalwyd 24 Chwefror 2014
- ↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
- ↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Gwefan Llywodraeth Cymru; Ystadegau Economaidd Allweddol, Tachwedd 2010; Mae'r gyfradd gyflogaeth ymhlith pobl 16 – 64 oed yng Nghymru yn 67.1 y cant.; adalwyd 31 Mai 2013[dolen marw]
Dinas
Bangor
Trefi
Abermaw · Y Bala · Bethesda · Blaenau Ffestiniog · Caernarfon · Cricieth · Dolgellau · Harlech · Nefyn · Penrhyndeudraeth · Porthmadog · Pwllheli · Tywyn
Pentrefi
Aberangell · Aberdaron · Aberdesach · Aberdyfi · Abererch · Abergwyngregyn · Abergynolwyn · Aberllefenni · Abersoch · Afon Wen · Arthog · Beddgelert · Bethania · Bethel · Betws Garmon · Boduan · Y Bont-ddu · Bontnewydd (Arfon) · Bontnewydd (Meirionnydd) · Botwnnog · Brithdir · Bronaber · Bryncir · Bryncroes · Bryn-crug · Brynrefail · Bwlchtocyn · Caeathro · Carmel · Carneddi · Cefnddwysarn · Clynnog Fawr · Corris · Croesor · Crogen · Cwm-y-glo · Chwilog · Deiniolen · Dinas, Llanwnda · Dinas, Llŷn · Dinas Dinlle · Dinas Mawddwy · Dolbenmaen · Dolydd ·
-->Dyffryn Ardudwy · Edern · Efailnewydd · Fairbourne · Y Felinheli · Y Ffôr · Y Fron · Fron-goch · Ffestiniog · Ganllwyd · Garndolbenmaen · Garreg · Gellilydan · Glan-y-wern · Glasinfryn · Golan · Groeslon · Llanaber · Llanaelhaearn · Llanarmon · Llanbedr · Llanbedrog · Llanberis · Llandanwg · Llandecwyn · Llandegwning · Llandwrog · Llandygái · Llanddeiniolen · Llandderfel · Llanddwywe · Llanegryn · Llanenddwyn · Llanengan · Llanelltyd · Llanfachreth · Llanfaelrhys · Llanfaglan · Llanfair · Llanfihangel-y-pennant (Abergynolwyn) · Llanfihangel-y-pennant (Cwm Pennant) · Llanfihangel-y-traethau · Llanfor · Llanfrothen · Llangelynnin · Llangïan · Llangwnadl · Llwyngwril · Llangybi · Llangywer · Llaniestyn · Llanllechid · Llanllyfni · Llannor · Llanrug · Llanuwchllyn · Llanwnda · Llanymawddwy · Llanystumdwy · Llanycil · Llithfaen · Maentwrog · Mallwyd · Minffordd · Minllyn · Morfa Bychan · Morfa Nefyn · Mynydd Llandygái · Mynytho · Nantlle · Nantmor · Nant Peris · Nasareth · Nebo · Pant Glas · Penmorfa · Pennal · Penrhos · Penrhosgarnedd · Pen-sarn · Pentir · Pentrefelin · Pentre Gwynfryn · Pentreuchaf · Pen-y-groes · Pistyll · Pontllyfni · Portmeirion · Prenteg · Rachub · Y Rhiw · Rhiwlas · Rhos-fawr · Rhosgadfan · Rhoshirwaun · Rhoslan · Rhoslefain · Rhostryfan · Rhos-y-gwaliau · Rhyd · Rhyd-ddu · Rhyduchaf · Rhydyclafdy · Rhydymain · Sarnau · Sarn Mellteyrn · Saron · Sling · Soar · Talsarnau · Tal-y-bont, Abermaw · Tal-y-bont, Bangor · Tal-y-llyn · Talysarn · Tanygrisiau · Trawsfynydd · Treborth · Trefor · Tre-garth · Tremadog · Tudweiliog · Waunfawr