Twrci

Pwnc yr erthygl hon yw'r wlad ar lan ddwyreiniol y Môr Canoldir. Gweler Twrci (aderyn) am wybodaeth ar yr aderyn.


Baner	Arfbais

Arwyddair: Yurtta Sulh, Cihanda Sulh
Twrceg: "Heddwch cartref, heddwch yn y byd")

Anthem: İstiklâl Marşı

Prifddinas

Ankara

Dinas fwyaf

Istanbul

Iaith / Ieithoedd swyddogol

Twrceg

Llywodraeth

Gweriniaeth

• Arlywydd Recep Tayyip Erdoğan

Olyniaeth

• Rhyfel Annibyniaeth
• Sefydlu'r Senedd i Ymerodraeth yr Otomaniaid
19 Mai 1919
23 Ebrill 1920

Arwynebedd
- Cyfanswm
- Dŵr (%) 873,562 km² (37fed)
1.3

Poblogaeth
- Amcangyfrif 2005
- Cyfrifiad 2000
- Dwysedd 72,600,000 (17fed)
71,803,927
93/km² (102fed)

CMC (PGP)
- Cyfanswm
- Y pen Amcangyfrif 2006
$1.412.03 biliwn (10fed)
$18,385 (35fed)

Indecs Datblygiad Dynol (2006) 0.857 (32fed) – canolig

Arian cyfred Lira Twrcaidd Newydd (€) ¹ (EUR)

Cylchfa amser
- Haf EET (UTC+2)
EEST (UTC+3)

Côd ISO y wlad

.tr

Côd ffôn +90

¹ cyn i 2005: Lira Twrcaidd

Gweriniaeth yn Ewrop ac Asia yw Gweriniaeth Twrci neu Twrci (Twrceg: Türkiye Cumhuriyeti, Cwrdeg: Komara Tirkiyê). Cyn 1922 yr oedd y wlad yn gartref i Ymerodraeth yr Otomaniaid. Mae Twrci wedi'i lleoli rhwng y Môr Du a Môr y Canoldir. Y gwledydd cyfagos yw Georgia, Armenia, Aserbaijan ac Iran i'r dwyrain, Irac a Syria i'r de a Gwlad Groeg a Bwlgaria i'r gorllewin. Ankara yw prifddinas y wlad.

Cynnwys

1 Daearyddiaeth
2 Hanes
3 Iaith a diwylliant
4 Economi
5 Gallery
6 Dolenni allanol
- 6.1 Sefydliadau cyhoeddus
- 6.2 Proffeiliau
7 Gweler hefyd

Daearyddiaeth[golygu | golygu cod y dudalen]

Prif erthygl: Daearyddiaeth Twrci

Mae Twrci yn ymestyn ar draws dau gyfandir. Yn Asia y mae'r darn mwyaf, Anatolia, syn ffurfio tua 97% o arwynebedd y wlad (tua 760.000 km²). Y 3% arall yw'r rhan sydd yn Ewrop, dwyrain Thracia (23.623 km²).

Mynyddoedd uchaf Twrci[golygu | golygu cod y dudalen]

Mynydd Ararat (Büyük Ağrı Dağı) – 5.137 m
Buzul Dağı – 4.135 m
Süphan Dağı – 4.058 m
Ararat Lleiaf (Küçük Ağrı Dağı) – 3.896 m
Kaçkar Dağı – 3.932 m
Erciyes Dağı – 3.891 m

Afonydd pwysicaf[golygu | golygu cod y dudalen]

Kızılırmak 1.355 km
Ewffrates
Sakarya
Murat a Karasu, sy'n uno i ffrifio'r Ewffrates
Dicle (Tigris)

Llynnoedd[golygu | golygu cod y dudalen]

Van Gölü 3.713 km²
Tuz Gölü 1.500 km² (Salzsee)
Beyşehir Gölü 656 km²
Eğridir Gölü 468 km²
Akşehir Gölü 353 km²
İznik Gölü 298 km²

Ynysoedd[golygu | golygu cod y dudalen]

Gökçeada 279 km²
Marmara Adası 117 km²
Bozcaada 36 km²
Uzunada 25 km²
Alibey 23 km²

Hanes[golygu | golygu cod y dudalen]

Prif erthygl: Hanes Twrci

Mae gan Dwrci hanes hir a chyfoethog iawn. Mae'r wlad a elwir Twrci heddiw wedi gweld sawl cenedl ac ymerodraeth yn ei meddiannu neu yn ei phreswylio.

Yn y mileniau cyn Crist bu'n gartref i ymerodraeth yr Hitiaid. Ceir tystiolaeth bod rhai o lwythi'r Celtiaid wedi treulio amser yn Asia Leiaf hefyd. Yna daeth y Groegiaid i wladychu ardaloedd eang ar arfordiroedd y Môr Canoldir, Môr Aegea a'r Môr Du. O blith y dinasoedd enwog a sefydlwyd ganddynt gellid enwi Caergystennin, Caerdroea, Effesus, Pergamon a Halicarnassus.

Rheolwyd y wlad gan yr Ymerodraeth Bersiaidd am gyfnod yn ystod y rhyfela a gwrthdaro rhwng Persia a gwladwriaethau annibynnol Gwlad Groeg, dan arweinyddiaeth Athen. Gwelwyd Alecsander Mawr yn teithio trwyddi ar ei ffordd i orchfygu Babilon, Tyrus, y Lefant ac Asia. O'r 2g CC ymlaen daeth yn raddol i feddiant y Rhufeiniaid a chreuwyd talaith Asia ganddynt ac ychwanegwyd at gyfoeth ac ysblander yr hen ddinasoedd Groegaidd.

Am fil o flynyddoedd bron bu'r Ymerodraeth Fysantaidd yn dwyn mantell Rhufain yn Asia Leiaf a'r Dwyrain Canol ond ildio tir fu ei hanes; yn gyntaf rhag Persia, wedyn yr Arabiaid Mwslemaidd ac yn olaf y Tyrciaid eu hunain. Yn y diwedd dim ond Caergystennin ei hun oedd yn aros, er gwaethaf (neu efallai oherwydd) sawl Croesgad aneffeithiol o Ewrop.

Cwympodd Caergystennin yn y flwyddyn 1453; trobwynt mawr yn hanes y Gorllewin a'r Dwyrain fel ei gilydd. O hynny ymlaen am dros bedair canrif roedd Constantinople yn brifddinas Ymerodraeth yr Otomaniaid a ymestynnai o'r ffin ag Iran yn y dwyrain i ganolbarth Ewrop a pyrth Budapest a Vienna yn y gorllewin, ac o lannau'r Môr Du yn y gogledd i arfordir Gogledd Affrica.

Yn sgil y Rhyfel Byd Cyntaf, pan ochrodd Twrci â'r Almaen, cafwyd chwyldro yn Nhwrci a sefydlwyd gweriniaeth seciwlar gan Atatürk, "Tad y Twrci fodern". Symleiddiwyd yr iaith a throes y wlad ei golygon tua'r gorllewin. Erbyn heddiw mae Twrci yn aelod o NATO ac yn gobeithio ymuno a'r Undeb Ewropeaidd fel aelod llawn ohoni.

Iaith a diwylliant[golygu | golygu cod y dudalen]

Twrceg yw prif iaith y wlad a siaredir gan bawb, ond yn y dwyrain ceir nifer o siaradwyr Cwrdeg a rhyw faint o siaradwyr Arabeg yn y de-ddwyrain yn ogystal.

Mae mwyafrif y trigolion yn Fwslemiaid