Iemen

Iemen
Arwyddair	الله ،الوطن، الثورة، الوحدة
Math	gwladwriaeth sofran, gwlad
	Lb-Jemen.ogg, LL-Q7913 (ron)-KlaudiuMihaila-Yemen.wav
Prifddinas	Sana'a, Aden
Poblogaeth	28,250,420
Sefydlwyd	1990 ;
Anthem	National anthem of Yemen
Pennaeth llywodraeth	Maeen Abdulmalik Saeed
Cylchfa amser	UTC+03:00, Asia/Aden
Iaith/Ieithoedd; swyddogol	Arabeg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Y Dwyrain Canol, De-orllewin Asia
Gwlad	Iemen
Arwynebedd	555,000 ±1 km²
Gerllaw	Y Môr Coch, Môr Arabia
Yn ffinio gyda	Sawdi Arabia, Oman
Cyfesurynnau	15.5°N 48°E
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredol	Government of Yemen
Corff deddfwriaethol	Parliament of Yemen
Swydd pennaeth; y wladwriaeth	Arglwydd Iemen
Pennaeth y wladwriaeth	Rashad al-Alimi
Swydd pennaeth; y Llywodraeth	Prif Weinidog Iemen
Pennaeth y Llywodraeth	Maeen Abdulmalik Saeed
Arian	Yemeni rial
Canran y diwaith	60 %
Cyfartaledd plant	4.16
Mynegai Datblygiad Dynol	0.455
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Gwlad yn ne-orllewin gorynys Arabia yw Gweriniaeth Iemen neu Iemen (Arabeg: اليَمَن‎ Al Yaman). Y gwledydd cyfagos yw Sawdi Arabia i'r gogledd ac Oman i'r dwyrain. Yn y de mae gan y wlad arfordir ar y Môr Coch a Gwlff Aden. Sana'a yw prifddinas y wlad.

Mae ganddi dros 555,000 km sgwâr o arwynebedd a phoblogaeth o tua 24 miliwn (2010). Mae ei ffiniau yn cwmpasu dros 200 o ynysoedd, y mwyaf o'r rheiny ydy Socotra a leolir tua 415 km i'r de o'r tir mawr, ac i ffwrdd o arfordir Somalia. Hi yw'r unig wlad arabaidd sydd a llywodraeth gweriniaethol.

Daearyddiaeth[golygu | golygu cod y dudalen]

Ffiniau modern y wlad gyda Sawdi Arabia i'r gogledd.

Mae'r wlad, sydd ag arwynebedd o 527,970 km sgwâr: tua'r un faint â Gwlad Tai – ac ychydig mwy na thalaith Califfornia, sy'n ei gwneud y 49fed gwlad mwyaf ei maint. Hyd at arwyddo cytundeb heddwch Iemen-Sawdi Arabia yng Ngorffennaf 2000, roedd ei ffiniau'n annelwig gan na all pobl fyw yn y diffeithwch hwn. Gellir rhannu'r wlad, yn ddaearyddol, yn bedair rhan: gwastatiroedd arfordirol y gorllewin, ucheldiroedd y gorllewin, ucheldiroedd y dwyrain a Rub al Khali yn y dwyrain.

Chwyldro 2011[golygu | golygu cod y dudalen]

Prif erthygl: Chwyldro Iemen

Yn dilyn cynnau gwreichionen chwyldro Arabaidd Tiwnisia yn Rhagfyr 2011 a Gwanwyn 2011 ymledodd y protestiadau drwy nifer o wledydd y Dwyrain Canol gan gynnwys protestiadau yn Iemen. Ar yr un pryd gwelwyd chwyldro yn yr Aifft a llefydd eraill. Ar y cychwyn codwyd llais yn erbyn diweithdra, y cyflwr economaidd ac yn erbyn llygredd yn llywodraeth Iemen.^[1] Cafwyd protestio hefyd yn erbyn bwriad y llywodraeth i newid cyfansoddiad Iemen. O fewn dyddiau bron, galwyd am ymddiswyddiad y Prif Weinidog Ali Abdullah Saleh. Trodd llawer o filwyr a swyddogion y llywodraeth at ochr y protestwyr. Ar y 23 Ebrill cytunodd Saleh i ymddiswyddo, ond gwrthododd i arwyddo'r cytundebau priodol; gwnaeth hyn dair gwaith.