Japan
 | |
| Arwyddair | Endless discovery  |
|---|---|
| Math | gwladwriaeth sofran, ynys-genedl, gwlad |
| |
| Prifddinas | Tokyo Prefecture |
| Poblogaeth | 126,434,565 |
| Sefydlwyd |
|
| Anthem | Kimigayo |
| Pennaeth llywodraeth | Yoshihide Suga |
| Cylchfa amser | amser safonol Japan |
| Iaith/Ieithoedd swyddogol | Japaneg |
| Daearyddiaeth | |
| Rhan o'r canlynol | Dwyrain Asia |
| Gwlad |  Japan |
| Arwynebedd | 377,972.28 km² |
| Gerllaw | Môr Japan, Y Cefnfor Tawel, Môr Okhotsk, Môr Dwyrain Tsieina, Philippine Sea |
| Yn ffinio gyda | Rwsia, De Corea, Taiwan, Gweriniaeth Pobl Tsieina, Unol Daleithiau America, Yr Undeb Sofietaidd, Y Philipinau |
| Cyfesurynnau | 35°N 136°E |
| Gwleidyddiaeth | |
| Corff gweithredol | Government of Japan |
| Corff deddfwriaethol | National Diet |
| Swydd pennaeth y wladwriaeth | Emperor of Japan |
| Pennaeth y wladwriaeth | Naruhito |
| Swydd pennaeth y Llywodraeth | Prime Minister of Japan |
| Pennaeth y Llywodraeth | Yoshihide Suga |
 | |
| Arian | Yen |
| Canran y diwaith | 4 ±1 % |
| Cyfartaledd plant | 1.42 |
| Mynegai Datblygiad Dynol | 0.909 |
Mae Japan (Japaneg: 日本 
ynganiad Nihon; Nippon neu Nihon-koku; hefyd yn Gymraeg, Siapan) yn wlad sy'n cynnwys 6,852 o ynysoedd yn nwyrain Asia; y 4 fwyaf yw Honshu, Hokkaido, Kyushu, a Shikoku. Fe'i hamgylchynnir gan y Cefnfor Tawel (Taiheiyō), Setonaikai a Môr Japan (Nihonkai). Gorwedda i'r de-ddwyrain o Rwsia, i'r dwyrain o Tsieina a Chorea ac i'r gogledd-ddwyrain o ynys Taiwan.
Geirdarddiad[golygu | golygu cod y dudalen]
Ecsonym yw'r gair Japan a ddatblygodd trwy lwybrau masnach cynnar, yn debygol iawn o ynganiad Tseiniaidd Wu neu Mandarin cynnar o'r gair gwreiddiol Japaneg. Yr enw Japaneg ar y wlad yw Nihon, neu yn llai aml defnyddir yr hen enw Nippon. Mae gan y ddau enw yr un ystyr sef "tarddiad yr haul", a chaiff y ddau eu hysgrifennu gan ddefnyddio'r ddau kanji 日本. Ystyr y kanji cyntaf 日 (Ni-) yw dydd neu haul; ystyr yr ail 本 (-hon) yw gwraidd, tarddiad neu lyfr.
Dinasoedd[golygu | golygu cod y dudalen]
Prifddinas Japan yw Tokyo (Tōkyō), canolbwynt wleidyddol ac economaidd y wlad. Ger Tokyo, mae dinas fawr Yokohama ynghyd â rhannau helaeth o daleithiau cyfagos yn ffurfio Ardal Tokyo Fwyaf, un o ardaloedd dinesig mwyaf poblog y byd gyda phoblogaeth o tua 36 miliwn yn 2010 [1]. Dinasoedd mawr eraill Japan yw Osaka, Nagoya, Sapporo, Kobe, Kyoto, Fukuoka, Kawasaki a Saitama.
Daearyddiaeth[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae 6,852 o ynysoedd yn Japan, a'r ynys fwyaf o ran maint a phoblogaeth yw Honshū sydd yn ymestyn ar hyd canolbarth y wlad. Mae tair ynys arall sy'n neilltuol o ran maint a phoblogaeth – Hokkaidō yn y gogledd, Kyūshū yn y de-orllewin a Shikoku yn y de. Mae Japan yn wlad fynyddig ac ychydig o wastadeddau sydd i'w cael sydd yn addas i fyw arnynt. Dyma'r rheswm dros y dwysedd poblogaeth uchel. Y copa uchaf yw Mynydd Fuji (富士山 Fuji-san; 3776 m).
Gan fod Japan yn rhan o'r Cylch Tân (y gadwyn o losgfynyddoedd o gwmpas y Cefnfor Tawel) ceir llawer o losgfynyddoedd, daeargrynfeydd a ffynhonnau poeth yn y wlad.
Mae gan Japan 108 o losgfynyddoedd byw. Yn ystod yr ugeinfed ganrif, daeth sawl llosgfynydd newydd i'r golwg, gan gynnwys Shōwa-shinzan ar ynys Hokkaido a Myōjin-shō oddi ar Greigiau Bayonnaise yn y Cefnfor Tawel. Mae daeargrynfeydd dinistriol, sy'n arwain yn aml at tswnami, yn digwydd sawl gwaith bob canrif. Bu farw dros 140,000 o bobl yn naeargryn Tokyo yn 1923.
Gwleidyddiaeth[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae Japan yn deyrnas seneddol. Ceir Tenno (天皇Ymerawdwr) a senedd, system debyg iawn i'r hyn sydd yng ngwledydd Prydain.
Shinzo Abe o'r Blaid Ddemocrataidd Ryddfrydol (neu'r LDP) ydy Prif Weinidog Japan ers Rhagfyr 2012.
Celf[golygu | golygu cod y dudalen]
Y celfyddydau gweledol[golygu | golygu cod y dudalen]
Tarddodd anime yn Japan, math o animeiddio gyda chryn ddylanwad manga arno. Ceir genre unigryw a marchnad enfawr ar ei gyfer ar ffurf gemau fideo hefyd, sydd wedi bod ers y 1980au.[2]
Cerddoriaeth[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae cerddoriaeth Japan yn amrywiol iawn, ac yn adlewyrchu'r hen a'r newydd; ceir llawer o hen offerynau fel y koto sy'n mynd yn ôl i'r 9fed a'r 10g. Mae canu gwerin yn mynd nol i'r 17fed canrif. Dau o'u cyfansoddwr modern gora nhw yw Toru Takemitsu a Rentarō Taki. Ers yr Ail Ryfel Byd mae cerddoriaeth America ac Ewrop wedi dylanwadu'n fawr ac mae carioci'n bwysig iawn ganddynt.
Economi[golygu | golygu cod y dudalen]
Yn 2009 Japan oedd ail economi fwyaf y byd ar ôl yr Unol Daleithiau. Mae bancio, yswiriant, eiddo diriaethol, masnach, trafnidiaeth, telathrebu ac adeiladwaith i gyd yn ddiwydiannau mawr.[3] Mae gan Japan gynhwysedd sylweddol i gynhyrchu ar raddfa fawr, ac mae'n gartref i nifer o ddatblygiadau a newyddbethau technogol yn y meysydd moduro, electroneg, offer peiriannau, haearn a metelau anfferrus, llongau, sylweddau cemegol, tecstiliau a bwyd wedi eu prosesu.
Mae'r sector gwasanaethau yn cyfri fel dros dri chwarter o'i CMC, llawer mwy nac amaethyddiaeth a gwneuthuriaeth. Gan fod prinder o adnoddau yn y wlad, mae'n rhaid mewnforio deunyddiau crai a mwynau fel olew a haearn. Mae'r wlad yn allforio cynhyrchion technologol, er enghraifft, ceir neu gynhyrchion trydanol a chemegol.
Poblogaeth[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae mwyafrif y bobl yn Japaneaid, a'r iaith swyddogol yw Japaneg.
Yng ngogledd y wlad mae grŵp o bobl a elwir yr Ainu yn byw. Pobl wreiddiol ardal gogledd-ddwyrain Siapan. Mae mwyafrif y tramorwyr sy'n byw yn Siapan yn dod o Frasil a Korea.
Rhanbarthau Gweinyddol[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae 47 talaith (Saesneg: Prefecture) yn ffurffio Japan, pob un â llywodraethwr etholedig ynghyd â deddfwrfa a biwrocratiaeth weinyddol. Mae taleithiau yn cyfuno i greu rhanbarth ac yn is-rannu i greu dinasoedd, trefi a phentrefi.
|
1. Hokkaidō |
2. Aomori 3. Iwate 6. Yamagata 7. Fukushima |
8. Ibaraki 9. Tochigi |
15. Niigata |
|
24. Mie |
|
|
40. Fukuoka |
Gweler hefyd[golygu | golygu cod y dudalen]
- Aizuri-e: printiadau bloc pren Siapaneaidd
- Anime
- Gwisg ysgol Japan
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod y dudalen]
- ↑ "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-12-26. Cyrchwyd 2010-07-27.
- ↑ Herman, Leonard (2002). "The History of Video Games". GameSpot. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2007-09-29. Cyrchwyd 1 Ebrill 2007. Unknown parameter
|coauthors=ignored (help) - ↑ er 6 Manufacturing and Construction, Statistical Handbook of Japan, Ministry of Internal Affairs and Communications
| ||||||||
