Albania

Albania
	Republika e Shqipërisë
Arwyddair	Go your own way!
Math	gwladwriaeth sofran, gwlad
	Hu-Albánia.ogg
Prifddinas	Tirana
Poblogaeth	2,793,592
Sefydlwyd	28 Tachwedd 1912 ;
Anthem	Himni i Flamurit
Pennaeth llywodraeth	Edi Rama
Cylchfa amser	UTC+01:00
Iaith/Ieithoedd; swyddogol	Albaneg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	De Ddwyrain Ewrop
Arwynebedd	28,748 km²
Gerllaw	Môr Adria, Y Môr Canoldir
Yn ffinio gyda	Gwlad Groeg, Gogledd Macedonia, Serbia, Montenegro, yr Undeb Ewropeaidd, Cosofo
Cyfesurynnau	41°N 20°E
Gwleidyddiaeth
Corff deddfwriaethol	Senedd Albania
Swydd pennaeth; y wladwriaeth	Arlywydd Albania
Pennaeth y wladwriaeth	Bajram Begaj
Swydd pennaeth; y Llywodraeth	Prif Weinidog Albania
Pennaeth y Llywodraeth	Edi Rama
Arian	Lek
Canran y diwaith	16 ±1 %
Cyfartaledd plant	1.784
Mynegai Datblygiad Dynol	0.796
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Gweriniaeth yn ne-ddwyrain Ewrop yw Gweriniaeth Albania neu Albania. Y gwledydd cyfagos yw Montenegro yn y gogledd, Serbia yn y gogledd-ddwyrain, Gogledd Macedonia yn y dwyrain a Gwlad Groeg yn y de. Mae ar lân Môr Adria a Môr Ionia. Ei phrif borthladd yw Dürres. Adwaenir pobl Albania fel Albaniaid - nid i'w cymysgu ag Albanwyr, pobl yr Alban.

Daearyddiaeth[golygu | golygu cod]

Prif erthygl: Daearyddiaeth Albania

Mae Albania yn un o wledydd y Balcanau. Mae hi'n wlad fynyddig iawn a elwir weithiau "Gwlad yr Eryr". Cyfyd y mynyddoedd i uchder o hyd at 2700m (9000 troedfedd). Ceir coedwigoedd sylweddol. Mae'r tir arfordirol yn ffrwythlon iawn.

Map o Albania

Mae'r prif ddinasoedd a threfi yn cynnwys Tiranë (y brifddinas), Durrës (y prif borthladd), Shkodër, Shëngjin, Elbasan, Vlorë a Sarandë.

Hanes[golygu | golygu cod]

Prif erthygl: Hanes Albania

Sefydlwyd Durrës gan y Groegiaid mor bell yn ôl â'r 7fed ganrif CC.

Rhwng diwedd y 15fed a dechrau'r 20g bu Albania'n rhan o'r Ymerodraeth Ottoman.

Yn 1912 enillodd Albania ei hannibyniaeth ar yr Ottomoniaid. Yn 1925, yn sgîl rhyfel cartref y cymerodd yr Eidal ran ynddo, aeth y wlad yn weriniaeth. Fodd bynnag troes yn fonarchiaeth unwaith yn rhagor yn 1928 pan gafodd ei harlywydd Ahmed Beg Zogu ei wneud yn frenin ar y wlad dan yr enw cofiadwy Brenin Zog. Cafodd y wlad ei meddiannu gan luoedd arfog yr Eidal a'r Almaen yn ystod yr Ail Ryfel Byd.

Ar ôl yr Ail Ryfel Byd troes Albania'n wlad gomiwnyddol yn 1946 dan arweinyddiaeth yr unben Enver Hoxha. Ar ôl cyfnod o fod yn gynghrair triw i Stalin, troes Albania i'r Tsieina Faoaidd o 1961 ymlaen.

Pobl a diwylliant[golygu | golygu cod]

Prif erthygl: Diwylliant Albania

Prif erthygl: Demograffeg Albania

Mae'r mwyafrif o'r Albaniaid yn perthyn i ddau grŵp ethnig, sef y Ghegiaid (i'r gogledd o Afon Shkumbi) a'r Tosgiaid (i'r de o'r afon honno); ychydig sy'n hysbys am eu gwreiddiau. Albaneg yw'r unig iaith swyddogol. Fel yn achos Cosofo dros y ffin, mae'r mwyafrif o'r dinesyddion yn Fwslemiaid.

Economi[golygu | golygu cod]

Prif erthygl: Economi Albania

Mewn canlyniad i bolisi ynysigaeth llywodraeth y wlad yn y gorffennol, pan ddibynai Albania i raddau helaeth ar fasnach gyda Tsieina a Gogledd Corea, roedd economi'r wlad yn dlawd iawn mewn cymhariaeth â gweddill Ewrop. Erys Albania yn un o wledydd tlotaf Ewrop heddiw, er bod pethau wedi gwella'n sylweddol gyda chymorth gan Undeb Ewrop.