Llandysul

Llandysul
Math	cymuned, tref
Gefeilldref/i	Plogoneg
Daearyddiaeth
Sir	Ceredigion
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	52.0411°N 4.3095°W
Cod OS	SN4162340646
Cod post	SA44
Gwleidyddiaeth
AC/au	Elin Jones (Plaid Cymru)
AS/au	Ben Lake (Plaid Cymru)
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Am y pentref ym Mhowys, gweler Llandysul, Powys. Tref fechan ar lan Afon Teifi yn ne Ceredigion yw Llandysul. Mae ganddi 2821 o drigolion, a 70% ohonynt yn siarad Cymraeg (Cyfrifiad 2001). Lleolir Gwasg Gomer, un o weisg a chyhoeddwyr mwyaf Cymru, yno. Gorwedd ar yr A486. Mae'r pentref hefyd yn boblogaidd ymysg canŵ-wyr a cherddwyr afon.

Hanes y pentref[golygu | golygu cod y dudalen]

Capel y Graig, Llandysul, c.1885

Adeilad hynaf y pentref ydy'r hen eglwys a adeiladwyd yn y 13g. Fodd bynnag, fe'i hadeiladwyd ar sylfeini hynafol a enwyd ar ôl Sant Tysul a sefydlodd yr eglwys wreiddiol yn y 6g. Roedd Sant Tysul yn fab i Corun a oedd yn fab i Ceredig ap Cunedda, a roddodd ei enw i'r deyrnas, sef enw presennol y sir sef Ceredigion. Roedd gan Ceredig fab arall hefyd, Sant, a oedd yn dad i nawddsant Cymru, Dewi Sant. O ganlyniad, roedd Dewi a Tysul yn gefndryd cyntaf.^[1]

Arferwyd chwarae'r gêm y cnapan rhwng pentrefi Llandysul a Llanwenog. Y gôliau oedd drws eglwys Llandysul a drws eglwys Llanwenog chwe milltir i ffwrdd. O ganlyniad i or-yfed a thrais, ataliodd y Ficer Enoc James y gêm yn 1833.^[2]

Cyfrifiad 2011[golygu | golygu cod y dudalen]

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:^[3]^[4]^[5]

Cyfrifiad 2011

Poblogaeth cymuned Llandysul (pob oed) (1,527)			100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Llandysul) (1,083)			70%
:Y ganran drwy Gymru			19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Llandysul) (621)			40.7%
:Y ganran drwy Gymru			73%
Y nifer dros 16 sydd mewn gwaith (Llandysul) (161)			25.6%
:Y ganran drwy Gymru			67.1%

Diwylliant a chymuned[golygu | golygu cod y dudalen]

Sefydlwyd Calon Tysul [https://calontysul.cymru] ym mis Tachwedd 2017. Mae'r safle'n cynnwys pwll nofio 25m x 10m (Pwll Nofio Teifiside ynghynt sefydlwyd 1975 ac yna Canolfan Dŵr Llandysul) a Chanolfan Hamdden Llandysul (sefydlwyd 2003). Mae bwrdd ymddiriedolwyr gwirfoddol yn gyfrifol am lywodraethu'r ganolfan. Mae amrywiaeth eang o weithgareddau hamdden ac addysgol yn digwydd yn y ganolfan, megis nofio, caiacio, partïon pen-blwydd i blant, Cynllun Ailgyfeirio Ymarfer Corff Cenedlaethol, dosbarthiadau ffitrwydd, badminton, tenis bwrdd, dringo a phêl-droed.

Plant yn chwarae yn y pwll yng Nghalon Tysul.

Pobl o Landysul[golygu | golygu cod y dudalen]

Christmas Evans (1766-1838). Pregethwr.
Evan Pan Jones (1834 - 1922). Awdur, gweinidog, golygydd a diwygiwr cymdeithasol.
Menna Elfyn. Bardd, dramodydd.
Fflur Dafydd. Bardd, awdures, cantores.

Gefeilldref[golygu | golygu cod y dudalen]

Plogonnec, Llydaw

Gweler hefyd[golygu | golygu cod y dudalen]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod y dudalen]

gw • sg • go

Trefi a phentrefi Ceredigion

Aberaeron · Aberarth · Aber-banc · Aberffrwd · Abermagwr · Abermeurig · Aberporth · Aberteifi · Aberystwyth · Adpar · Alltyblaca · Betws Bledrws · Betws Ifan · Betws Leucu · Bethania · Beulah · Blaenannerch · Blaenpennal · Blaenplwyf · Blaenporth · Y Borth · Bow Street · Bronant · Bwlch-llan · Capel Bangor · Capel Cynon · Capel Dewi · Capel Seion · Caerwedros · Castellhywel · Ceinewydd · Cellan · Cilcennin · Ciliau Aeron · Clarach · Cnwch Coch · Comins Coch · Cribyn · Cross Inn (1) · Cross Inn (2) · Cwm-cou · Cwmystwyth · Cwrtnewydd · Dihewyd · Dôl-y-bont · Eglwys Fach · Felinfach · Y Ferwig · Ffair-rhos · Ffostrasol · Ffos-y-ffin · Ffwrnais · Gartheli · Goginan · Y Gors · Gwbert · Henfynyw · Henllan · Horeb · Llanafan · Llanarth · Llanbadarn Fawr · Llanbedr Pont Steffan · Llandre · Llandyfrïog · Llandysul · Llanddeiniol · Llanddewi Brefi · Llanfair Clydogau · Llanfarian · Llanfihangel y Creuddyn · Llangeitho · Llangoedmor · Llangrannog · Llangwyryfon · Llangybi · Llangynfelyn · Llangynllo · Llanilar · Llanio · Llan-non · Llanrhystud · Llansantffraid · Llanwenog · Llanwnnen · Llechryd · Lledrod · Llundain-fach · Llwyncelyn · Llwyndafydd · Llwyn-y-groes · Morfa · Mwnt · Nanternis · Penbryn · Penparc · Penrhiwllan · Penrhyn-coch · Penuwch · Pen-y-garn · Plwmp · Pontarfynach · Ponterwyd · Pontgarreg · Pontrhydfendigaid · Pontrhydygroes · Pont-Siân · Rhydlewis · Rhydowen, Ceredigion · Rhydyfelin · Rhydypennau · Salem · Sarnau · Southgate · Swyddffynnon · Synod Inn · Talgarreg · Tal-y-bont · Temple Bar · Trefenter · Tregaron · Trefilan · Tremain · Tre-saith · Tre Taliesin · Troedyraur · Ysbyty Ystwyth · Ystrad Aeron · Ystrad Meurig · Ystumtuen

Eginyn erthygl sydd uchod am Geredigion. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.

↑ Hanes Llandysul a Phont Tyweli Gwefan LLandysul - Pont-Tyweli. Adalwyd ar 08-10-2010
↑ Bro Llandysul Gwefan Acen. Adalwyd ar 08-10-2010
↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.

[1] Hanes Llandysul a Phont Tyweli Gwefan LLandysul - Pont-Tyweli. Adalwyd ar 08-10-2010

[2] Bro Llandysul Gwefan Acen. Adalwyd ar 08-10-2010

[3] "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.

[4] Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013

[5] Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]