Caerwedros (pentref)
 Ysgol y Castell, Caerwedros (Caewyd 2010). | |
| Math | pentref  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Ceredigion |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 52.1769°N 4.3753°W |
| Cod OS | SN376558 |
| Gwleidyddiaeth | |
| AC/au | Elin Jones (Plaid Cymru) |
| AS/au | Ben Lake (Plaid Cymru) |
 | |
- Erthygl am bentref Caerwedros yw hon. Am y cantref canoloesol gweler Caerwedros.
Pentref bychan gwledig yng nghymuned Llandysiliogogo, Ceredigion, yw Caerwedros.[1] Mae'n gorwedd tua dwy filltir a hanner i'r de o'r Ceinewydd a milltir a hanner o Gwmtydu ar lan Bae Ceredigion. Saif ar groesffordd ar godiad tir rhwng afonydd Soden a Ffynnon Ddewi. Mae'n rhan o gymuned a ward Llandysiliogogo. Roedd y pentref yn ganolbwynt i gwmwd canoloesol Caerwedros, un o bedwar cwmwd cantref Is Aeron.
Tyfodd y pentref o amgylch Castell Caerwedros. Codwyd y castell tomen a beili hwn gan yr Arglwydd Richard de Clare tua'r flwyddyn 1110 pan ymosododd y Normaniaid ar Geredigion. Llosgwyd y castell i'r llawr gan fyddin Owain Gwynedd yn 1136 yn ystod ei gyrch i Geredigion yn dial am farwolaeth ei chwaer, Gwenllian. Mae olion y domen dal i'w gweld yng nghanol y pentref. Bron i naw can mlynedd yn ddiweddarach mae nifer o drigolion brodorol yr ardal yn dal i gyfeirio at y pentref fel 'Y Castell'.
Heddiw, mae Neuadd Goffa Caerwedros yn ganolfan prysur i weithgareddau cymdeithasol y pentref a'r ardal gyfagos. Ailadeiladwyd y neuadd yn 2013 ar ôl i'r neuadd wreiddiol (codwyd yn 1953) losgi'n ulw yn dilyn cael ei tharo â mellten ar Ddydd Calan 2007. Caewyd yr ysgol gynradd, Ysgol y Castell, yn 2010 pan agorwyd ysgol fro newydd yn Post Mawr - Ysgol Bro Siôn Cwilt.
Mae'r pentrefi bychain cyfagos yn cynnwys Llwyndafydd, Nanternis a Cross Inn.
Cynrychiolir y pentref yn y Cynulliad Cenedlaethol gan Elin Jones (Plaid Cymru) a'r Aelod Seneddol yw Ben Lake (Plaid Cymru).[2][3]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod y dudalen]
- ↑ British Place Names; adalwyd 17 Rhagfyr 2019
- ↑ Gwefan y Cynulliad;[dolen marw] adalwyd 24 Chwefror 2014
- ↑ Gwefan parliament.uk; adalwyd 24 Chwefror 2014
Trefi
Aberaeron · Aberteifi · Aberystwyth · Ceinewydd · Llanbedr Pont Steffan · Llandysul · Tregaron
Pentrefi
Aberarth · Aber-banc · Aber-ffrwd · Abermagwr · Abermeurig · Aberporth · Adpar · Alltyblaca · Betws Bledrws · Betws Ifan · Betws Leucu · Bethania · Beulah · Blaenannerch · Blaenpennal · Blaenplwyf · Blaenporth · Y Borth · Bow Street · Bronant · Bwlch-llan · Capel Bangor · Capel Cynon · Capel Dewi · Capel Seion · Caerwedros · Castellhywel · Cellan · Cilcennin · Ciliau Aeron · Clarach · Cnwch Coch · Comins Coch · Cribyn · Cross Inn (1) · Cross Inn (2) · Cwm-cou · Cwmystwyth · Cwrtnewydd · Dihewyd · Dôl-y-bont · Eglwys Fach · Felinfach · Y Ferwig · Ffair-rhos · Ffostrasol · Ffos-y-ffin · Ffwrnais · Gartheli · Goginan · Y Gors · Gwbert · Henfynyw · Henllan · Horeb · Llanafan · Llanarth · Llanbadarn Fawr · Llandre · Llandyfrïog · Llanddeiniol · Llanddewi Brefi · Llanfair Clydogau · Llanfarian · Llanfihangel y Creuddyn · Llangeitho · Llangoedmor · Llangrannog · Llangwyryfon · Llangybi · Llangynfelyn · Llangynllo · Llanilar · Llanio · Llan-non · Llanrhystud · Llansantffraid · Llanwenog · Llanwnnen · Llechryd · Lledrod · Llundain-fach · Llwyncelyn · Llwyndafydd · Llwyn-y-groes · Morfa · Mwnt · Nanternis · Penbryn · Penparc · Penrhiwllan · Penrhyn-coch · Penuwch · Pen-y-garn · Plwmp · Pontarfynach · Ponterwyd · Pontgarreg · Pontrhydfendigaid · Pontrhydygroes · Pont-Siân · Rhydlewis · Rhydowen, Ceredigion · Rhydyfelin · Rhydypennau · Salem · Sarnau · Southgate · Swyddffynnon · Synod Inn · Talgarreg · Tal-y-bont · Temple Bar · Trefenter · Trefilan · Tremain · Tre-saith · Tre Taliesin · Troedyraur · Ysbyty Ystwyth · Ystrad Aeron · Ystrad Meurig · Ystumtuen