Llangeitho
 | |
| Math | pentref, cymuned  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Ceredigion |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 52.22°N 4.02°W |
| Cod SYG | W04000380 |
| Cod OS | SN679597 |
| Gwleidyddiaeth | |
| AC/au | Elin Jones (Plaid Cymru) |
| AS/au | Ben Lake (Plaid Cymru) |
 | |
Pentref a chymuned yng nghanolbarth Ceredigion yw Llangeitho (
ynganiad ). Saif ym mhen uchaf Dyffryn Aeron ar lan ddwyreiniol Afon Aeron. Mae'r pentref ar groesfordd ar y B4342 7 milltir i'r gogledd o Lanbedr Pont Steffan.
Am ganrifoedd bu Llangeitho'n gadarnle i'r iaith Gymraeg, ond cafwyd mewnlifiad mawr yn y 1970au a arweiniodd at gwymp yn y canran o'r boblogaeth sy'n medru'r iaith o 83% yn 1971 i 55% yn 1981. Yn ôl cyfrifiad 2001 y ffigwr rwan yw 57%.
Cynrychiolir y pentref yn y Cynulliad Cenedlaethol gan Elin Jones (Plaid Cymru) a'r Aelod Seneddol yw Ben Lake (Plaid Cymru).[1][2]
Hanes a hynafiaethau[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae Llangeitho yn enwog yn hanes Cymru fel man geni y diwygiwr Methodistaidd Daniel Rowland, a aned yno yn 1713. Gwasanethodd fel curad yn Nantcwnlle a Llangeitho. Cododd gapel yn Llangeitho yn 1760 a ddaeth yn adnabyddus ledled Cymru fel canolfan Fethodistaidd. Tyrai bobl yn eu miloedd o bob rhan o'r wlad i wrando ar ei bregethau yn y capel hwnnw. Cafodd ei gladdu yn y pentref a cheir cofgolofn iddo yno. Cafwyd dau gapel arall i gymryd lle'r hen un, y cyntaf yn 1764 a'r ail yn 1814.[3]
Mae eglwys Llangeitho, sy'n sefyll ar ochr ogleddol y pentref, yn hynafol ond cafodd ei hatgyweirio'n sylweddol ar ddiwedd y 19g a difethwyd yr ysgrîn ddwbl ganoloesol hardd a'r hen risiau pren yn arwain i'r groglofft. Enwir yr eglwys a'r plwyf ar ôl Sant Ceitho. Ceir Ffynnon Geitho gerllaw; dywedir fod ei dŵr yn oer yn yr haf ond yn gynnes yn y gaeaf.[3]
Yng nghyffiniau'r pentref ceir plasdy'r Cwrt Mawr, lle casglodd yr hynafiaethydd J. H. Davies y casgliad gwerthfawr o lawysgrifau Cymraeg a adwaenir fel Llawysgrifau Cwrtmawr, sy'n rhan o gasgliad llawysgrifau Llyfrgell Genedlaethol Cymru fel rhodd gan J. H. Davies.[3]
Cyfrifiad 2011[golygu | golygu cod y dudalen]
Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[4][5][6][7]
Gweler hefyd[golygu | golygu cod y dudalen]
- Sara Maria Saunders, awdures
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod y dudalen]
- ↑ Gwefan y Cynulliad;[dolen marw] adalwyd 24 Chwefror 2014
- ↑ Gwefan parliament.uk; adalwyd 24 Chwefror 2014
- ↑ 3.0 3.1 3.2 T. I. Ellis, Crwydro Ceredigion (Cyfres Crwydro Cymru, Llyfrau'r Dryw, 1952).
- ↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
- ↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Gwefan Llywodraeth Cymru; Ystadegau Economaidd Allweddol, Tachwedd 2010; Mae'r gyfradd gyflogaeth ymhlith pobl 16 – 64 oed yng Nghymru yn 67.1 y cant.; adalwyd 31 Mai 2013[dolen marw]
Trefi
Aberaeron ·
Aberteifi ·
Aberystwyth ·
Ceinewydd ·
Llanbedr Pont Steffan ·
Llandysul ·
Tregaron
Pentrefi
Aberarth ·
Aber-banc ·
Aber-ffrwd ·
Abermagwr ·
Abermeurig ·
Aberporth ·
Adpar ·
Alltyblaca ·
Betws Bledrws ·
Betws Ifan ·
Betws Leucu ·
Bethania ·
Beulah ·
Blaenannerch ·
Blaenpennal ·
Blaenplwyf ·
Blaenporth ·
Y Borth ·
Bow Street ·
Bronant ·
Bwlch-llan ·
Capel Bangor ·
Capel Cynon ·
Capel Dewi ·
Capel Seion ·
Caerwedros ·
Castellhywel ·
Cellan ·
Cilcennin ·
Ciliau Aeron ·
Clarach ·
Cnwch Coch ·
Comins Coch ·
Cribyn ·
Cross Inn (1) ·
Cross Inn (2) ·
Cwm-cou ·
Cwmystwyth ·
Cwrtnewydd ·
Dihewyd ·
Dôl-y-bont ·
Eglwys Fach ·
Felinfach ·
Y Ferwig ·
Ffair-rhos ·
Ffostrasol ·
Ffos-y-ffin ·
Ffwrnais ·
Gartheli ·
Goginan ·
Y Gors ·
Gwbert ·
Henfynyw ·
Henllan ·
Horeb ·
Llanafan ·
Llanarth ·
Llanbadarn Fawr ·
Llandre ·
Llandyfrïog ·
Llanddeiniol ·
Llanddewi Brefi ·
Llanfair Clydogau ·
Llanfarian ·
Llanfihangel y Creuddyn ·
Llangeitho ·
Llangoedmor ·
Llangrannog ·
Llangwyryfon ·
Llangybi ·
Llangynfelyn ·
Llangynllo ·
Llanilar ·
Llanio ·
Llan-non ·
Llanrhystud ·
Llansantffraid ·
Llanwenog ·
Llanwnnen ·
Llechryd ·
Lledrod ·
Llundain-fach ·
Llwyncelyn ·
Llwyndafydd ·
Llwyn-y-groes ·
Morfa ·
Mwnt ·
Nanternis ·
Penbryn ·
Penparc ·
Penrhiwllan ·
Penrhyn-coch ·
Penuwch ·
Pen-y-garn ·
Plwmp ·
Pontarfynach ·
Ponterwyd ·
Pontgarreg ·
Pontrhydfendigaid ·
Pontrhydygroes ·
Pont-Siân ·
Rhydlewis ·
Rhydowen, Ceredigion ·
Rhydyfelin ·
Rhydypennau ·
Salem ·
Sarnau ·
Southgate ·
Swyddffynnon ·
Synod Inn ·
Talgarreg ·
Tal-y-bont ·
Temple Bar ·
Trefenter ·
Trefilan ·
Tremain ·
Tre-saith ·
Tre Taliesin ·
Troedyraur ·
Ysbyty Ystwyth ·
Ystrad Aeron ·
Ystrad Meurig ·
Ystumtuen