Etholaethau a Rhanbarthau etholiadol Senedd Cymru

Etholaethau a rhanbarthau etholiadol Senedd Cymru
Map o'r 40 etholaeth gyfredol (ochr chwith) a'r 5 rhanbarth etholiadol cyfredol (ochr dde) o Senedd Cymru
Categori	Etholaeth
Lleoliad	Cymru
Crëwyd gan	Deddf Llywodraeth Cymru 1998
Crëwyd	12 Mai 1999 (1999-05-12)
Nifer	40 etholaeth 5 rhanbarth (ar ôl 2021)
Llywodraeth	Senedd
	Llywodraeth Cymru

Mae'r erthygl hon yn rhan o'r gyfres: Gwleidyddiaeth Cymru

Llywodraeth Cymru Prif Weinidog: Mark Drakeford Polisïau unigryw Cymru Cabinet Cwnsler Cyffredinol: Jeremy Miles AC Pleidiau Gwleidyddol Senedd Cymru Cyfraith Gyfoes Cymru Mesurau rhestr Gorchymyn Cymhwysedd Deddfwriaethol Offerynnau Statudol Llywydd: Elin Jones Prif Weithredwr a Chlerc: Manon Antoniazzi Comisiwn y Senedd Aelodau (ASau): 2021 Etholaethau a rhanbarthau etholiadol Etholiadau: 1999, 2003, 2007, 2011, 2016, 2021 Cymru o fewn y DU Llywodraeth ei Mawrhydi Ysgrifennydd Gwladol: Simon Hart Swyddfa Cymru Prif Bwyllgor Pwyllgor Dethol Deddf Llywodraeth Cymru 2006 Etholaethau'r DU Etholaethau Cymru Etholiadau: 1979, 1983, 1987, 1992, 1997, 2001, 2005, 2010, 2015 Cymru o fewn yr UE Senedd Ewrop Etholaeth Senedd Ewrop Etholiadau: 1979, 1984, 1989, 1994,    1999, 2004, 2009 Isadrannau Cymru Awdurdodau unedol Cymru Siroedd cadw yng Nghymru Siroedd Cymru cyn ad-drefnu 1974 Rhestr o ddinasoedd Cymru Rhestr trefi Cymru Rhestr cymunedau Cymru Gweithgarwch gwleidyddol Cenedlaetholdeb Datganoli Cymru Annibyniaeth Cymru Heddychiaeth Pleidiau gwleidyddol

Defnyddir etholaethau a rhanbarthau etholiadol Senedd Cymru i ethol Aelodau o'r Senedd (AS), a'u defnyddir mewn rhyw ffurf ers etholiad cyntaf y Cynulliad Cenedlaethol Cymru (Senedd Cymru erbyn hyn) yn 1999. Cyflwynwyd ffiniau newydd ar gyfer yr etholiad yn 2007 ac ar hyn o bryd cynhwysant bedwar deg etholaeth a phum rhanbarth. Y pum rhanbarth etholiadol yw: Canol De Cymru, Canolbarth a Gorllewin Cymru, Dwyrain De Cymru, Gogledd Cymru, a Gorllewin De Cymru, gyda'r pedwar deg etholaeth a restrir isod. Digwyddodd yr etholiad diwethaf yn 2021.

Crëwyd yr etholaethau trwy Ddeddf Llywodraeth Cymru 1998, gyda ffiniau'r etholaethau Seneddol (San Steffan), fel yr oeddent yn 1999. Defnyddiwyd y ffiniau newydd hefyd ar gyfer etholiad cyffredinol yr DU yn 2010. Felly, rhwng etholiad y Cynulliad yn 2007 ac etholiad cyffredinol y DU yn 2010, roedd gan etholaethau'r Cynulliad ac etholaethau San Steffan ffiniau gwahanol. Datgysylltodd Deddf System Pleidleisio Seneddol ac Etholaethau 2010, y ddwy set o etholaethau, sy'n golygu na fydd newidiadau i un set yn effeithio'r set arall bellach. Mae hyn wedi caniatáu cynigion gwahanol ar gyfer etholaethau yng Nghymru, gyda chynigion gwahanol ar gyfer cynnydd y nifer o seddi yn y Senedd a lleihau y nifer o etholaethau San Steffan yng Nghymru.

Grwpir etholaethau'r Senedd i mewn i ranbarthau etholiadol sy'n cynnwys rhwng saith a naw etholaeth. Defnyddir system aelod ychwanegol i ethol pedwar Aelod ychwanegol o'r Senedd o bob rhanbarth, ar ben yr ASau a etholir gan yr etholaethau. Seiliwyd ffiniau'r rhanbarthau etholiadol ar etholaethau Senedd Ewrop cyn 1999. Ym mhob etholiad cyffredinol o'r Senedd, mae gan pob etholydd ddwy bleidlais, un bleidlais etholaethol ac un bleidlais restr pleidiau ranbarthol. Mae pob etholaeth yn ethol un Aelod trwy'r system 'cyntaf i'r felin', a llenwir seddi ychwanegol y Senedd o'r rhestrau pleidiau caeëdig, o dan ddull D'Hondt, gan ystyried canlyniadau'r etholaethau, i greu rhywfaint o gynrychiolaeth gyfrannol ar gyfer pob rhanbarth. Ar y cyfan, etholir y chwe deg Aelod o'r Senedd o'r pedwar deg etholaeth a'r pum rhanbarth etholiadol, gan greu Senedd o bedwar deg AS etholaethol a dau ddeg AS ychwanegol. Cynrychiolir pob etholwr gan un aelod etholaethol a phedwar aelod rhanbarthol.

Etholaethau a rhanbarthau (2007-presennol)

Etholaethau

Cod	Etholaeth	Rhanbarth	Etholwyr cofrestredig (2021)	AS cyfredol
W09000001	Ynys Môn	Gogledd Cymru	54,031	Rhun ap Iorwerth (Plaid Cymru)
W09000002	Arfon	Gogledd Cymru	41,606	Siân Gwenllian (Plaid Cymru)
W09000003	Aberconwy	Gogledd Cymru	44,456	Janet Finch-Saunders (Ceidwadwyr)
W09000004	Gorllewin Clwyd	Gogledd Cymru	57,562	Darren Millar (Ceidwadwyr)
W09000005	Dyffryn Clwyd	Gogledd Cymru	55,906	Gareth Davies (Ceidwadwyr)
W09000006	Delyn	Gogledd Cymru	55,395	Hannah Blythyn (Llafur)
W09000007	Alun a Glannau Dyfrdwy	Gogledd Cymru	64,645	Jack Sargeant (Llafur)
W09000008	Wrecsam	Gogledd Cymru	52,113	Lesley Griffiths (Llafur)
W09000009	De Clwyd	Gogledd Cymru	54,270	Ken Skates (Llafur)
W09000010	Dwyfor Meirionnydd	Canolbarth a Gorllewin Cymru	44,583	Mabon ap Gwynfor (Plaid Cymru)
W09000011	Maldwyn	Canolbarth a Gorllewin Cymru	49,122	Russell George (Ceidwadwyr)
W09000012	Ceredigion	Canolbarth a Gorllewin Cymru	56,431	Elin Jones (Plaid Cymru)
W09000041	Brycheiniog a Sir Faesyfed	Canolbarth a Gorllewin Cymru	54,543	James Evans (Ceidwadwyr)
W09000014	Preseli Penfro	Canolbarth a Gorllewin Cymru	60,320	Paul Davies (Ceidwadwyr)
W09000015	Dwyrain Caerfyrddin a Dinefwr	Canolbarth a Gorllewin Cymru	58,485	Adam Price (Plaid Cymru)
W09000016	Gorllewin Caerfyrddin a De Sir Benfro	Canolbarth a Gorllewin Cymru	60,188	Samuel Kurtz (Ceidwadwyr)
W09000017	Llanelli	Canolbarth a Gorllewin Cymru	62,505	Lee Waters (Llafur)
W09000018	Gŵyr	Gorllewin De Cymru	62,400	Rebecca Evans (Llafur)
W09000019	Gorllewin Abertawe	Gorllewin De Cymru	56,902	Julie James (Llafur)
W09000020	Dwyrain Abertawe	Gorllewin De Cymru	59,794	Mike Hedges (Llafur)
W09000021	Castell-nedd	Gorllewin De Cymru	57,943	Jeremy Miles (Llafur)
W09000022	Aberafan	Gorllewin De Cymru	52,114	David Rees (Llafur)
W09000023	Pen-y-bont ar Ogwr	Gorllewin De Cymru	65,539	Sarah Murphy (Llafur)
W09000024	Ogwr	Gorllewin De Cymru	58,775	Huw Irranca-Davies (Llafur)
W09000025	Rhondda	Canol De Cymru	50,285	Elizabeth (Buffy) Williams (Llafur)
W09000026	Cwm Cynon	Canol De Cymru	51,323	Vikki Howells (Llafur)
W09000046	Pontypridd	Canol De Cymru	60,429	Mick Antoniw (Llafur)
W09000047	Bro Morgannwg	Canol De Cymru	79,790	Jane Hutt (Llafur)
W09000029	Gorllewin Caerdydd	Canol De Cymru	69,742	Mark Drakeford (Llafur)
W09000042	Gogledd Caerdydd	Canol De Cymru	68,703	Julie Morgan (Llafur)
W09000031	Canol Caerdydd	Canol De Cymru	60,048	Jenny Rathbone (Llafur)
W09000043	De Caerdydd a Phenarth	Canol De Cymru	80,758	Vaughan Gething (Llafur)
W09000044	Merthyr Tudful a Rhymni	Dwyrain De Cymru	57,164	Dawn Bowden (Llafur)
W09000034	Mynwy	Dwyrain De Cymru	67,218	Peter Fox (Ceidwadwyr)
W09000035	Caerffili	Dwyrain De Cymru	64,519	Hefin David (Llafur)
W09000036	Islwyn	Dwyrain De Cymru	56,820	Rhianon Passmore (Llafur)
W09000037	Torfaen	Dwyrain De Cymru	64,739	Lynne Neagle (Llafur)
W09000038	Blaenau Gwent	Dwyrain De Cymru	50,821	Alun Davies (Llafur Cymru)
W09000039	Gorllewin Casnewydd	Dwyrain De Cymru	66,959	Jayne Bryant (Llafur)
W09000040	Dwyrain Casnewydd	Dwyrain De Cymru	59,630	John Griffiths (Llafur)

Rhanbarthau Etholiadol

Rhanbarth	Etholaethau	ASau rhanbarthol cyfredol	Map
Canol De Cymru (Etholwyr 2021: 521,078)	1. Bro Morgannwg 2. Canol Caerdydd 3. Cwm Cynon 4. De Caerdydd a Phenarth 5. Gogledd Caerdydd 6. Gorllewin Caerdydd 7. Pontypridd 8. Rhondda	Andrew R. T. Davies (Ceidwadwyr) Joel James (Ceidwadwyr) Rhys ab Owen (Plaid Cymru) Heledd Fychan (Plaid Cymru)
Canolbarth a Gorllewin Cymru (Etholwyr 2021: 446,177)	1. Brycheiniog a Sir Faesyfed 2. Ceredigion 3. Dwyfor Meirionnydd 4. Dwyrain Caerfyrddin a Dinefwr 5. Gorllewin Caerfyrddin a De Sir Benfro 6. Llanelli 7. Maldwyn 8. Preseli Penfro	Eluned Morgan (Llafur) Joyce Watson (Llafur) Cefin Campbell (Plaid Cymru) Jane Dodds (Democratiaid Rhyddfrydol)
Dwyrain De Cymru (Etholwyr 2021: 487,870)	1. Blaenau Gwent 2. Caerffili 3. Dwyrain Casnewydd 4. Gorllewin Casnewydd 5. Islwyn 6. Merthyr Tudful a Rhymni 7. Mynwy 8. Torfaen	Laura Anne Jones (Ceidwadwyr) Natasha Asghar (Ceidwadwyr) Peredur Owen Griffiths (Plaid Cymru) Delyth Jewell (Plaid Cymru)
Gogledd Cymru (Etholwyr 2021: 479,984)	1. Aberconwy 2. Alun a Glannau Dyfrdwy 3. Arfon 4. De Clwyd 5. Delyn 6. Dyffryn Clwyd 7. Gorllewin Clwyd 8. Wrecsam 9. Ynys Môn	Mark Isherwood (Ceidwadwyr) Sam Rowlands (Ceidwadwyr) Carolyn Thomas (Llafur) Llyr Huws Gruffydd (Plaid Cymru)
Gorllewin De Cymru (Etholwyr 2021: 413,467)	1. Aberafan 2. Castell-nedd 3. Dwyrain Abertawe 4. Gorllewin Abertawe 5. Gŵyr 6. Ogwr 7. Pen-y-bont ar Ogwr	Tom Giffard (Ceidwadwyr) Altaf Hussain (Ceidwadwyr) Sioned Williams (Plaid Cymru) Luke Fletcher (Plaid Cymru)

Cyn etholaethau a chyn ranbarthau

1999-2007

Map o'r 40 cyn etholaeth (ochr chwith) a'r 5 cyn ranbarth etholiadol (ochr dde) a ddefnyddiwyd o 1999 i 2007

Rhanbarth	Etholaethau	Map
Canol De Cymru	1. Bro Morgannwg 2. Canol Caerdydd 3. Cwm Cynon 4. De Caerdydd a Phenarth 5. Gogledd Caerdydd 6. Gorllewin Caerdydd 7. Pontypridd 8. Rhondda
Canolbarth a Gorllewin Cymru	1. Brycheiniog a Sir Faesyfed 2. Ceredigion 3. Dwyrain Caerfyrddin a Dinefwr 4. Gorllewin Caerfyrddin a De Sir Benfro 5. Llanelli 6. Meirionnydd Nant Conwy 7. Maldwyn 8. Preseli Penfro
Dwyrain De Cymru	1. Blaenau Gwent 2. Caerffili 3. Dwyrain Casnewydd 4. Gorllewin Casnewydd 5. Islwyn 6. Merthyr Tudful a Rhymni 7. Mynwy 8. Torfaen
Gogledd Cymru	1. Alun a Glannau Dyfrdwy 2. Caernarfon 3. Conwy 4. De Clwyd 5. Delyn 6. Dyffryn Clwyd 7. Gorllewin Clwyd 8. Wrecsam 9. Ynys Môn
Gorllewin De Cymru	1. Aberafan 2. Castell-nedd 3. Dwyrain Abertawe 4. Gorllewin Abertawe 5. Gŵyr 6. Ogwr 7. Pen-y-bont ar Ogwr