Senedd Cymru

Senedd Cymru Welsh Parliament
Y Chweched Senedd
Gwybodaeth gyffredinol
Math	Unsiambraeth
Arweinyddiaeth
Y Llywydd	Elin Jones, Plaid Cymru
Yr Is-Lywydd	David Rees, y Blaid Lafur
Y Trefnydd	Lesley Griffiths, y Blaid Lafur
Y Clerc	Manon Antoniazzi
Cyfansoddiad
Aelodau	60
Grwpiau gwleidyddol	Llywodraeth (30)      Llafur (30) Gwrthbleidiau (30)      Ceidwadwyr (16)      Plaid Cymru (13)      Democratiaid Rhyddfrydol (1)
Pwyllgorau	15 Y Pwyllgor Busnes Pwyllgor Craffu ar Waith y Prif Weinidog Y Pwyllgor Newid Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig Y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus Y Pwyllgor Cyllid Y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau Y Pwyllgor Deisebau Y Pwyllgor Iechyd, Gofal Cymdeithasol a Chwaraeon Y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a’r Cyfansoddiad Pwyllgor yr Economi, Seilwaith a Sgiliau Y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg Y Pwyllgor Safonau Ymddygiad Pwyllgor Diwylliant, y Gymraeg a Chyfathrebu Y Pwyllgor ar Ddiwygio Etholiadol y Senedd Y Pwyllgor Materion Allanol a Deddfwriaeth Ychwanegol
Etholiadau
Etholiad diwethaf	6 Mai 2021
Etholiad nesaf	7 Mai 2026
Man cyfarfod
Y Senedd, Bae Caerdydd
Gwefan
senedd.cymru

Erthygl am y sefydliad gwleidyddol yw hon. Am yr adeilad sy'n gartref i'r sefydliad gweler Adeilad y Senedd

Cymru

Mae'r erthygl hon yn rhan o'r gyfres ar: wleidyddiaeth a llywodraeth Cymru

Llywodraeth Prif Weinidog: Mark Drakeford Cabinet Cwnsler Cyffredinol: Jeremy Miles AC Pleidiau Gwleidyddol Senedd Cymru Cyfraith Gyfoes Cymru Mesurau rhestr Gorchymyn Cymhwysedd Deddfwriaethol Offerynnau Statudol Llywydd: Elin Jones Prif Weithredwr a Chlerc: Manon Antoniazzi Comisiwn y Senedd Aelodau (ASau): 2021 Etholaethau a rhanbarthau etholiadol Etholiadau: 1999, 2003, 2007, 2011, 2016, 2021 Cymru o fewn y DU Llywodraeth ei Mawrhydi Ysgrifennydd Gwladol: Simon Hart Swyddfa Cymru Prif Bwyllgor Pwyllgor Dethol Deddf Llywodraeth Cymru 2006 Etholaethau'r DU Etholaethau Cymru Etholiadau: 1979, 1983, 1987, 1992, 1997, 2001, 2005, 2010, 2015 Cymru o fewn yr UE Senedd Ewrop Etholaeth Senedd Ewrop Etholiadau: 1979, 1984, 1989, 1994,    1999, 2004, 2009 Isadrannau Cymru Awdurdodau unedol Cymru Siroedd cadw yng Nghymru Siroedd Cymru cyn ad-drefnu 1974 Rhestr dinasoedd yng Nghymru Rhestr trefi Cymru Rhestr cymunedau Cymru Gweithgarwch gwleidyddol Cenedlaetholdeb Heddychiaeth Pleidiau gwleidyddol

Senedd Cymru (Saesneg: Welsh Parliament) neu'r Senedd yw'r corff datganoledig sy'n cael ei ethol yn ddemocrataidd i drafod polisïau ac sy'n cymeradwyo deddfwriaeth sy'n ymwneud â Chymru. Rhan o'i waith yw dwyn Llywodraeth Cymru i gyfrif. Rhwng mis Mai 1999 a mis Mai 2020, enw'r sefydliad oedd Cynulliad Cenedlaethol Cymru (Saesneg: National Assembly for Wales). Sefydlwyd y Cynulliad ym 1999 ar ôl cynnal refferendwm ym 1997.

Ceir 60 o aelodau, neu 'Aelodau o'r Senedd' (AS) a etholir (ers 2011) am dymor o bum mlynedd; mae 40 ohonynt yn cynrychioli etholaeth ddaearyddol ac 20 yn cael eu hethol dan drefn cynrychiolaeth gyfrannol dull D'Hondt dros y pum etholaeth ranbarthol yng Nghymru. Mae'n system unsiambr, hynny yw, nid oes 'ail siambr' i ddeddfwrfa Cymru.

Ffurfiwyd y Cynulliad Cenedlaethol yn dilyn Deddf Llywodraeth Cymru 1998, a oedd yn ymateb i Refferendwm datganoli i Gymru, 1997. Mae'r Senedd a Llywodraeth Cymru yn ddau gorff ar wahân - yr un fath â Senedd y Deyrnas Unedig a Llywodraeth y Deyrnas Unedig. Y corff democrataidd sy'n cynrychioli buddiannau Cymru a'i phobl, sy'n llunio cyfreithiau Cymru ac sy'n gwneud Llywodraeth Cymru'n atebol yw Senedd Cymru.

Yr enw ar gorff corfforaethol Senedd Cymru yw Comisiwn y Senedd.

Etholiadau

Mae aelodau yn cael eu hethol am dymor penodedig. Pedair blynedd oedd y tymor gwreiddiol, ond yn sgil deddfwriaeth yn San Steffan i greu Seneddau o 5 mlynedd ymestynnwyd cyfnod y Senedd i bum mlynedd. Cynhaliwyd etholiadau ym 1999, 2003, 2007, 2011, 2016 a 2021. Cynhelir is-etholiadau os oes sedd etholaeth leol o'r Senedd yn dod yn wag, ond os oes gwagle ar y rhestr ranbarthol bydd pleidiau gwleidyddol yn enwebu'r unigolyn nesaf ar y rhestr i ymuno â'r Senedd.

Ar 27 Tachwedd 2019 pasiwyd deddf, sef y Ddeddf Senedd ac Etholiadau, i roi'r bleidlais i bobl 16 oed, yn dechrau o etholiadau Senedd 2021. Yn ogystal a hyn, cafodd preswylwyr o dramor sy'n byw yng Nghymru hawl i bleidleisio. Adeg y bleidlais ar y ddeddf, roedd 41 o 60 aelod o blaid y newid gyda Llafur a Phlaid Cymru o blaid a'r Ceidwadwyr a Phlaid Brexit yn erbyn. Roedd y ddeddf hefyd yn rhoi enw newydd dwyieithog i'r Cynulliad fel yr oedd, sef Senedd Cymru a Welsh Parliament, er gwaethaf ymgyrchu i gael enw uniaith Gymraeg ar y sefydliad. Yn ymarferol, er bod enw dwyieithog ar y sefydliad, tueddir i'w alw'n Senedd yn y ddwy iaith.

Grymoedd

Grymoedd deddfu

Cafodd grymoedd i basio mesurau deddfwriaethol o fewn meysydd penodol eu rhoi ar ddechrau'r Trydydd Cynulliad ym mis Mai 2007 dan Ddeddf Llywodraeth Cymru 2006.

Ar 3 Mawrth 2011, cynhaliwyd refferendwm i benderfynu a ddylai'r Cynulliad gael y pwer y lunio ei ddeddfau ei hun. Pleidleisiodd pobl Cymru o blaid y cynnig.

Aelodau'r Senedd

Mai 2021-Mai 2026

Plaid		Etholiad 2021	Presennol
	Llafur	30	30
	Ceidwadwyr	16	16
	Plaid Cymru	13	13
	Democratiaid Rhyddfrydol	1	1
Seddi eu hangen ar gyfer mwyafrif un plaid		1	1
Mwyafrif y Llywodraeth		0	0

Mai 2016-Mai 2021

Plaid		Etholiad 2016	Yn union cyn etholiad 2021
	Llafur	29	29
	Ceidwadwyr	12	10
	Plaid Cymru	12	10
	UKIP	7	1
	Democratiaid Rhyddfrydol	1	1
	Propel	0	1
	Plaid Diddymu Cynulliad Cymru	0	2
	Annibynnol	0	6
Seddi eu hangen ar gyfer mwyafrif un plaid		2	0
Mwyafrif y Llywodraeth		0	2

2011-Mai 2016

Prif erthygl: Aelodau pedwerydd Cynulliad Cenedlaethol Cymru

Plaid		Mai 2011
	Llafur	30
	Y Ceidwadwyr	14
	Plaid Cymru	11
	Y Democratiaid Rhyddfrydol	5
	Annibynnol	0

Gweler hefyd

• Gwleidyddiaeth Cymru
• Rhestr o etholaethau Cymru
• Comisiwn ar Ddatganoli yng Nghymru
• Refferendwm ar bwerau Cynulliad Cenedlaethol Cymru 2011

Dolenni allanol

• Gwefan Senedd Cymru
• Senedd Cymru ar Twitter
• Pleidleisiau yn y refferendwm, 1997 Archifwyd 2004-04-23 yn y Peiriant Wayback.