Senedd Cymru

Senedd Cymru Welsh Parliament
Pumed Senedd
Gwybodaeth gyffredinol
Math	Unsiambraeth
Arweinyddiaeth
Llywydd y Senedd	Elin Jones, Plaid Cymru
Is-Lywydd	Ann Jones, Y Blaid Lafur
Arweinydd y Tŷ	Julie James, Y Blaid Lafur
Prif Weithredwr a Chlerc	Manon Antoniazzi
Cyfansoddiad
Aelodau	60
Grwpiau gwleidyddol	Llywodraeth (31)      Llafur (29)      Y Democratiaid Rhyddfrydol (1)      Annibynnol ar y Llywodraeth (1) Gwrthbleidiau (29)      Y Ceidwadwyr (11)      Plaid Cymru (10)      Cynghrair Annibynnol dros Ddiwygio  (3)      Diddymu (2)      Welsh National Party (1)      UKIP (1)      Annibynnol (1)
Pwyllgorau	15 Y Pwyllgor Busnes Pwyllgor Craffu ar Waith y Prif Weinidog Y Pwyllgor Newid Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig Y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus Y Pwyllgor Cyllid Y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau Y Pwyllgor Deisebau Y Pwyllgor Iechyd, Gofal Cymdeithasol a Chwaraeon Y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a’r Cyfansoddiad Pwyllgor yr Economi, Seilwaith a Sgiliau Y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg Y Pwyllgor Safonau Ymddygiad Pwyllgor Diwylliant, y Gymraeg a Chyfathrebu Y Pwyllgor ar Ddiwygio Etholiadol y Senedd Y Pwyllgor Materion Allanol a Deddfwriaeth Ychwanegol
Etholiadau
Etholiad diwethaf	5 Mai 2016
Etholiad nesaf	6 Mai 2021
Man cyfarfod
Y Senedd, Caerdydd
Gwefan
senedd.cymru

Mae'r erthygl hwn am y sefydliad gwleidyddol. Am yr adeilad sy'n gartref i'r sefydliad gweler Adeilad y Senedd

Cymru

Mae'r erthygl hon yn rhan o'r gyfres ar: wleidyddiaeth a llywodraeth Cymru

Llywodraeth Prif Weinidog: Mark Drakeford Cabinet Cwnsler Cyffredinol: Jeremy Miles AC Pleidiau Gwleidyddol Senedd Cymru Cyfraith Gyfoes Cymru Mesurau rhestr Gorchymyn Cymhwysedd Deddfwriaethol Offerynnau Statudol Llywydd: Elin Jones Prif Weithredwr a Chlerc: Manon Antoniazzi Comisiwn y Senedd Aelodau (ASau): 2016 Etholaethau a rhanbarthau etholiadol Etholiadau: 1999, 2003, 2007, 2011, 2016, 2021 Cymru o fewn y DU Llywodraeth ei Mawrhydi Ysgrifennydd Gwladol: Alun Cairns Swyddfa Cymru Prif Bwyllgor Pwyllgor Dethol Deddf Llywodraeth Cymru 2006 Etholaethau'r DU Etholaethau Cymru Etholiadau: 1979, 1983, 1987, 1992, 1997, 2001, 2005, 2010, 2015 Cymru o fewn yr UE Senedd Ewrop Etholaeth Senedd Ewrop Etholiadau: 1979, 1984, 1989, 1994,    1999, 2004, 2009 Isadrannau Cymru Awdurdodau unedol Cymru Siroedd cadw yng Nghymru Siroedd Cymru cyn ad-drefnu 1974 Rhestr dinasoedd yng Nghymru Rhestr trefi Cymru Rhestr cymunedau Cymru Gweithgarwch gwleidyddol Cenedlaetholdeb Heddychiaeth Pleidiau gwleidyddol

Cynulliadau

Tŷ'r Cynulliad Cynulliad deddfu Cynulliad Cenedlaethol Cynulliad Lleol Cynulliadau Rhufeinig Cynulliad Cenedlaethol Cymru Gwleidyddiaeth

Senedd Cymru (Saesneg: Welsh Parliament) neu'r Senedd yw'r corff datganoledig sy'n cael ei ethol yn ddemocrataidd i drafod polisïau ac sy'n cymeradwyo deddfwriaeth sy'n ymwneud â Chymru. Rhan o'i waith yw i ddwyn Llywodraeth Cymru i gyfrif. Rhwng Mai 1999 a Mai 2020, enw'r sefydliad oedd Cynulliad Cenedlaethol Cymru (Saesneg: National Assembly for Wales). Sefydlwyd y Cynulliad ym 1999 ar ôl cynnal refferendwm ym 1997.

Ceir 60 o aelodau, neu 'Aelodau o'r Senedd' (AS) a etholir (ers 2011) am dymor o 5 mlynedd; mae 40 ohonynt yn cynrychioli etholaeth daearyddol ac 20 yn cael eu hethol dan drefn cynrychiolaeth gyfrannol Dull D'Hondt dros y pum etholaeth ranbarthol yng Nghymru. Mae'n system unsiambr, hynny yw, nid oes 'ail siambr' i'r Ddeddfwrfa Gymreig.

Ffurfiwyd y Cynulliad Cenedlaethol yn dilyn Deddf Llywodraeth Cymru 1998, a oedd yn ymateb i Refferendwm datganoli i Gymru, 1997. Mae'r Cynulliad a Llywodraeth Cymru yn ddau gorff ar wahân - yr un fath â Senedd y Deyrnas Unedig a Llywodraeth y Deyrnas Unedig. Y corff democrataidd sy'n cynrychioli buddiannau Cymru a'i phobl, sy'n llunio cyfreithiau Cymru ac sy'n gwneud Llywodraeth Cymru'n atebol yw Cynulliad Cenedlaethol Cymru.

Yr enw ar gorff corfforaethol Senedd Cymru yw Comisiwn y Senedd. Caiff yr aelodau etholedig eu cefnogi gan Weision Sifil sy'n gweithio yn y meysydd datganoledig. Mae'r rhain yn cynnwys meysydd allweddol o fywyd cyhoeddus, fel iechyd, addysg a'r amgylchedd.

Etholiadau

Mae aelodau yn cael eu hethol am dymor penodedig. Pedair blynedd oedd y tymor gwreiddiol, ond yn sgil deddfwriaeth yn San Steffan i greu Seneddau o 5 mlynedd ymestynwyd cyfnod y Cynulliad i 5 mlynedd. Cynhaliwyd etholiadau ym 1999, 2003, 2007, 2011 a 2016. Cynhelir is-etholiadau os oes Etholaeth leol o'r Cynulliad yn dod yn wag, ond os oes gwagle ar y rhestr rhanbarthol bydd pleidiau gwleidyddol yn enwebu yr unigolyn nesaf ar y rhestr i ymuno gyda'r Cynulliad.

Ar 27 Tachwedd 2019 pasiwyd Deddf yn y Cynulliad, Deddf Senedd ac Etholiadau, i roi'r bleidlais i bobl 16 oed, yn dechrau o etholiadau'r Cynulliad nesaf yn 2021. Yn ogystal a hyn bydd preswylwyr tramor yng Nghymru hefyd yn cael yr hawl i bleidleisio. Roedd 41 o 60 aelod y Cynulliad o blaid y newid gyda Llafur a Phlaid Cymru a'r Ceidwadwyr a Phlaid Brexit yn erbyn. Roedd y ddeddf hefyd yn rhoi enw newydd dwyieithog i'r Cynulliad - Senedd Cymru a Welsh Parliament. Yn gynharach yn y mis roedd cynnig i ddewis enw uniaith Gymraeg i'r Senedd ond cafodd ei wrthod gan y mwyafrif.

Grymoedd

Grymoedd deddfu

Cafodd grymoedd i basio mesurau deddfwriaethol o fewn meysydd penodol eu rhoi ar ddechrau'r Trydydd Cynulliad ym mis Mai 2007 dan Ddeddf Llywodraeth Cymru 2006.

Ar 3 Mawrth 2011, cynhaliwyd Refferendwm ar bwerau Cynulliad Cenedlaethol Cymru 2011 i benderfynu a ddylai'r Cynulliad gael y pwer y lunio deddfau ei hun.

Aelodau'r Senedd

Mai 2016-presennol

Plaid:		Etholiad 2016	Presennol
	Llafur	29	29
	Ceidwadwyr	12	11
	Plaid Cymru	12	10
	UKIP	7	1
	Democratiaid Rhyddfrydol	1	1
	Welsh National Party	0	1
	Plaid Diddymu Cynulliad Cymru	0	2
	Annibynnol	0	5
Seddi eu hangen ar gyfer mwyafrif un plaid		2	0
Mwyafrif y Llywodraeth		0	2

2011-Mai 16

Prif erthygl: Aelodau pedwerydd Cynulliad Cenedlaethol Cymru

Plaid		Mai 2011
	Llafur	30
	Y Ceidwadwyr	14
	Plaid Cymru	11
	Y Democratiaid Rhyddfrydol	5
	Annibynnol	0

Gweler hefyd

• Gwleidyddiaeth Cymru
• Rhestr o etholaethau Cymru
• Comisiwn ar Ddatganoli yng Nghymru
• Refferendwm ar bwerau Cynulliad Cenedlaethol Cymru 2011

Dolenni allanol

• Gwefan Senedd Cymru
• Senedd Cymru ar Twitter
• Pleidleisiau yn y refferendwm, 1997