Gwleidyddiaeth Cymru

Cymru

Mae'r erthygl hon yn rhan o'r gyfres ar: wleidyddiaeth a llywodraeth Cymru

Llywodraeth Prif Weinidog: Carwyn Jones Cabinet Cwnsler Cyffredinol: Mick Antoniw AC Pleidiau Gwleidyddol Cynulliad Cenedlaethol Cyfraith Gyfoes Cymru Mesurau rhestr Gorchymyn Cymhwysedd Deddfwriaethol Offerynnau Statudol Llywydd: Elin Jones Prif Weithredwr a Chlerc: Claire Clancy Comisiwn y Cynulliad Aelodau (ACau): 2016 Etholaethau a rhanbarthau etholiadol Etholiadau: 1999, 2003, 2007, 2011, 2016 Cymru o fewn y DU Llywodraeth ei Mawrhydi Ysgrifennydd Gwladol: Alun Cairns Swyddfa Cymru Prif Bwyllgor Pwyllgor Dethol Deddf Llywodraeth Cymru 2006 Etholaethau'r DU Etholaethau Cymru Etholiadau: 1979, 1983, 1987, 1992, 1997, 2001, 2005, 2010, 2015 Cymru o fewn yr UE Senedd Ewrop Etholaeth Senedd Ewrop Etholiadau: 1979, 1984, 1989, 1994,    1999, 2004, 2009 Isadrannau Cymru Awdurdodau unedol Cymru Siroedd cadw yng Nghymru Siroedd Cymru cyn ad-drefnu 1974 Rhestr dinasoedd yng Nghymru Rhestr trefi Cymru Rhestr cymunedau Cymru Gweithgarwch gwleidyddol Cenedlaetholdeb Heddychiaeth Pleidiau gwleidyddol

Mae gwleidyddiaeth Cymru yn adlewyrchu hanes y wlad a'i chyflwr cymdeithasol, economaidd, ieithyddol a gwleidyddol presennol fel gwlad a dyheadau cenedl y Cymry. Er bod gan Gymru lywodraeth ddatganoledig, nid yw'n wlad sofran, ac mae'n anorfod fod rhai agweddau ar ei gwleidyddiaeth yn gorgyffwrdd â gwleidyddiaeth y DU yn gyffredinol a hefyd â gwleidyddiaeth ehangach yr Undeb Ewropeaidd.

Cynulliad Cenedlaethol Cymru

Prif erthygl: Cynulliad Cenedlaethol Cymru

Logo Cynulliad Cenedlaethol Cymru

Cynulliad Cenedlaethol Cymru yw'r corff datganoledig sy'n trafod polisïau ac yn cymeradwyo deddfwriaeth yn ymwneud â Chymru, ac yn dyrannu'r arian a rennir iddo gan Lywodraeth y DU. Sefydlwyd y Cynulliad yn 1999 ar ôl cynnal refferendwm ym 1997.

Mae 60 o aelodau yn y Cynulliad (Aelod Cynulliad - AC). Mae 40 o'r aelodau yn cynrychioli etholaeth un aelod, ac mae'r 20 sy'n weddill yn cael eu hethol gan gynrychiolaeth gyfrannol dros y pump etholaeth rhanbarthol yng Nghymru. Mae aelodau yn cael eu hethol am dymor o bedair mlynedd. Cynhaliwyd yr etholiadau diwethaf yn 1999, 2003 a 2007.

Dirprwyir pwerau gweithredol y Cynulliad i Brif Weinidog Cymru. Dirprwya'r Prif Weinidog yn ei dro gyfrifoldeb am gyflawni'r swyddogaethau gweithredol i Weinidogion Llywodraeth Cynulliad Cymru, sy'n ffurfio'r Cabinet. Rheolir gweithgareddau'r Cynulliad gan y Llywydd, sydd ei hun yn Aelod Cynulliad.

Prif gorff ymgynghorol ar gyfer addysg y Cynulliad yw'r Awdurdod Cymwysterau, Cwricwlwm ac Asesu Cymru.

Cymru yn Ewrop

Mae Cymru yn ffurfio etholaeth yn Senedd Ewrop. Hyd 2004 roedd pump Aelod Senedd Ewrop yn cynrychioli'r wlad yno, ond yn y flwyddyn honno cwtogwyd cynrychiolaeth Cymru i bedwar aelod. Mae nifer o bobl yn cwyno am hyn ac yn cymharu sefyllfa Cymru a gwledydd llai fel Slofenia a Malta, sy'n aelodau llawn o'r Undeb Ewropeaidd. Etholir yr ASEau trwy'r method d'Hondt o gynrychiolaeth gyfrannol yn ôl rhestrau plaid. Am yr ASEau, gweler: Cymru (etholaeth Senedd Ewrop).

Rhestr o wleidyddion Cymreig

Rhestr Wicidata:

Diweddarwch y rhestr nawr | WQS | Chwiliwch am ddelweddau

bod dynol

#	delwedd	label	disgrifiad	dyddiad geni	dyddiad marw	swydd
1		Tom Middlehurst		1936-06-25		Aelod Cynulliad
2		Cynog Dafis		1938-04-01		Aelod Seneddol yn y Deyrnas Unedig Aelod Cynulliad
3		Janet Davies		1938-05-29		Aelod Cynulliad
4		Owen John Thomas		1939		Aelod Cynulliad
5		Phil Williams		1939-01-11	2003-06-10	Aelod Cynulliad
6		Gareth Jones (gwleidydd)		1939-05-14		Aelod Cynulliad
7		Rhodri Morgan		1939-09-29		Prif Weinidog Cymru Q23766510 Aelod Seneddol yn y Deyrnas Unedig Aelod Cynulliad
8		Peter Rogers		1940-01-02		Aelod Cynulliad
9		Alison Halford		1940-05-08		Aelod Cynulliad
10		John Marek		1940-12-24		Llywydd Cynulliad Cenedlaethol Cymru Aelod Seneddol yn y Deyrnas Unedig Aelod Cynulliad
11		Gwenda Thomas		1942-01-22		Aelod Cynulliad
12		Rosemary Butler		1943-01-21		Aelod Cynulliad
13		Dafydd Wigley		1943-04-01		Aelod Seneddol yn y Deyrnas Unedig Aelod o'r Tŷ Cyffredin Aelod Cynulliad Q25713850
14		Alun Michael		1943-08-22		Aelod Seneddol yn y Deyrnas Unedig Prif Weinidog Cymru Ysgrifennydd Gwladol Cymru Is-Ysgrifennydd Gwladol dros y Swyddfa Cartref Aelod Cynulliad Q23766510
15		Glyn Davies		1944-02-16		Aelod Seneddol yn y Deyrnas Unedig Aelod Cynulliad
16		Julie Morgan		1944-11-02		Aelod Seneddol yn y Deyrnas Unedig Aelod Cynulliad
17		Mike German		1945-05-08		Dirprwy Brif Weinidog Cymru Aelod Cynulliad Q25273109
18		Sue Essex		1945-08-29		Aelod Cynulliad Q6865829
19		Mohammad Asghar		1945-09-30		Aelod Cynulliad
20		Pauline Jarman		1945-12-15		Aelod Cynulliad
21		Ron Davies		1946-08-06		Ysgrifennydd Gwladol Cymru Aelod Seneddol yn y Deyrnas Unedig Q16323054 Aelod Cynulliad
22		Dafydd Elis-Thomas		1946-10-18		Llywydd Cynulliad Cenedlaethol Cymru Aelod Seneddol yn y Deyrnas Unedig Aelod o'r Tŷ Cyffredin Aelod Cynulliad
23		Rod Richards		1947-03-12		Q7981882 Aelod Seneddol yn y Deyrnas Unedig Aelod Cynulliad
24		Christine Humphreys		1947-05-26		Aelod Cynulliad
25		Mick Bates		1947-09-24		Aelod Cynulliad
26		Val Feld		1947-10-29	2001-07-17	Aelod Cynulliad
27		Peter Law		1948-04-01	2006-04-25	Q23304121 Aelod Seneddol yn y Deyrnas Unedig Aelod Cynulliad
28		Jenny Randerson		1948-05-26		Swyddfa Cymru Llywodraeth Cymru Aelod o'r Tŷ Cyffredin Aelod Cynulliad
29		Jeffrey Cuthbert		1948-06-04		Aelod Cynulliad
30		Geraint Davies		1948-12-01		Aelod Cynulliad
31		Brynle Williams		1949-01-09	2011-04-01	Aelod Cynulliad
32		Ieuan Wyn Jones		1949-05-22		Dirprwy Brif Weinidog Cymru Aelod Seneddol yn y Deyrnas Unedig Aelod Cynulliad Q23602586 Q25713850
33		Alun Ffred Jones		1949-10-29		Aelod Cynulliad Q25713775
34		William Graham		1949-11-18		Aelod Cynulliad
35		Jane Hutt		1949-12-15		Q23196598 Aelod Cynulliad Q6865862 Q6865829
36		Lorraine Barrett		1950		Aelod Cynulliad
37		Sandy Mewies		1950-02-19		Aelod Cynulliad
38		Brian Hancock		1950-08-08		Aelod Cynulliad
39		Brian Gibbons		1950-08-25		Aelod Cynulliad Q6865862 Q6865999
40		Chris Franks		1951-08-02		Aelod Cynulliad
41		Nick Bourne		1952-01-01		Arweinydd yr Wrthblaid Q7981882 Aelod Cynulliad
42		Irene James		1952		Aelod Cynulliad
43		David Jones		1952-03-22		Aelod Seneddol yn y Deyrnas Unedig Aelod Cynulliad
44		Andrew Davies (gwleidydd)		1952-05-05		Aelod Cynulliad Q6865829
45		Byron Davies		1952-09-04		Aelod Cynulliad
46		Karen Sinclair		1952-11-20		Aelod Cynulliad
47		Rhodri Glyn Thomas		1953-04-11		Q25713775 Aelod Cynulliad
48		Ann Jones		1953-11-04		Aelod Cynulliad
49		Mick Antoniw		1954		Aelod Cynulliad
50		Trish Law		1954-03-17		Aelod Cynulliad
51		Mark Drakeford		1954-09-19		Aelod Cynulliad Q6865862
52		Joyce Watson		1955		Aelod Cynulliad
53		Janice Gregory		1955-01-10		Aelod Cynulliad
54		Alun Pugh		1955-06-09		Aelod Cynulliad
55		Janet Ryder		1955-06-21		Aelod Cynulliad
56		Christine Chapman		1956-04-07		Aelod Cynulliad
57		Mike Hedges		1956-07-08		Aelod Cynulliad
58		Richard Edwards		1956-08-25		Aelod Cynulliad
59		David Lloyd (gwleidydd)		1956-12-02		Aelod Cynulliad
60		John Griffiths		1956-12-19		Aelod Cynulliad
61		David Rees		1957-01-17		Aelod Cynulliad
62		Veronica German		1957-02-12		Aelod Cynulliad
63		Julie James		1957-02-25		Aelod Cynulliad
64		Jane Davidson		1957-03-19		Aelod Cynulliad
65		Edwina Hart		1957-04-26		Q23602586 Aelod Cynulliad Q6865862 Q6865829
66		Leighton Andrews		1957-08-11		Aelod Cynulliad Q23196598 Q25713804 Q25991475
67		Delyth Evans		1958-03-17		Aelod Cynulliad
68		Tamsin Dunwoody		1958-09-03		Aelod Cynulliad
69		Christine Gwyther		1959		Aelod Cynulliad
70		Mark Isherwood		1959-01-21		Q25341917 Aelod Cynulliad
71		Jocelyn Davies		1959-06-18		Aelod Cynulliad Q25991475
72		Lesley Griffiths		1960		Aelod Cynulliad Q6865862
73		Lisa Francis		1960		Aelod Cynulliad
74		Peter Black (gwleidydd Seisnig)		1960-01-30		Aelod Cynulliad
75		Helen Mary Jones		1960-06-29		Aelod Cynulliad
76		David Melding		1962-08-28		Aelod Cynulliad
77		Catherine Thomas		1963		Aelod Cynulliad
78		Simon Thomas		1963-12-28		Aelod Seneddol yn y Deyrnas Unedig Aelod Cynulliad
79		Huw Lewis		1964-01-17		Aelod Cynulliad Q23196598 Q25713806 Q25991475
80		Alun Davies		1964-02-12		Aelod Cynulliad
81		Elin Jones		1966-09-01		Aelod Cynulliad
82		Carwyn Jones		1967-03-21		Prif Weinidog Cymru Cwnsler Cyffredinol Cymru Aelod Cynulliad Q23766510
83		Andrew R. T. Davies		1968		Aelod Cynulliad
84		Carl Sargeant		1968		Aelod Cynulliad
85		Lynne Neagle		1968-01-18		Aelod Cynulliad
86		Paul Davies		1969		Aelod Cynulliad
87		Antoinette Sandbach		1969-02-15		Aelod Cynulliad
88		David Davies		1970-06-27		Aelod Seneddol yn y Deyrnas Unedig Aelod Cynulliad
89		Alun Cairns		1970-07-30		Aelod Seneddol yn y Deyrnas Unedig Aelod Cynulliad
90		Llyr Huws Gruffydd		1970-09-25		Aelod Cynulliad
91		Kirsty Williams		1971-03-19		Q25273109 Aelod Cynulliad Q23196598
92		Leanne Wood		1971-12-13		Aelod Cynulliad Q25713850
93		Rhun ap Iorwerth		1972		Aelod Cynulliad
94		Russell George		1974		Aelod Cynulliad
95		Vaughan Gething		1974		Aelod Cynulliad
96		Eluned Parrott		1974		Aelod Cynulliad
97		Jonathan Morgan		1974-11-12		Aelod Cynulliad
98		Nick Ramsay		1975-06-10		Aelod Cynulliad
99		Darren Millar		1976		Aelod Cynulliad
100		Ken Skates		1976		Aelod Cynulliad
101		Rebecca Evans		1976-08-02		Aelod Cynulliad
102		Laura Anne Jones		1979-02-02		Aelod Cynulliad
103		Nerys Evans		1980		Aelod Cynulliad
104		Bethan Jenkins		1981-12-09		Aelod Cynulliad
105		William Powell		2000s		Aelod Cynulliad
106		John Lloyd		<some value>		Prif Weithredwr a Chlerc Cynulliad Cenedlaethol Cymru
107		Angela Burns				Aelod Cynulliad
108		Denise Idris Jones				Aelod Cynulliad
109		Eleanor Burnham				Aelod Cynulliad
110		Janet Finch-Saunders				Aelod Cynulliad
111		Keith Davies				Aelod Cynulliad
112		Lindsay Whittle				Aelod Cynulliad
113		Suzy Davies				Aelod Cynulliad
114		Valerie Lloyd				Aelod Cynulliad
115		Jenny Rathbone				Aelod Cynulliad
116		Gwyn R Price				Aelod Cynulliad
117		Aled Roberts				Aelod Cynulliad
118		Janet Haworth				Aelod Cynulliad
119		Altaf Hussain				Aelod Cynulliad
120		Caroline Jones				Aelod Cynulliad
121		David Rowlands				Aelod Cynulliad
122		Gareth Bennett				Aelod Cynulliad
123		Steffan Lewis				Aelod Cynulliad
124		Jeremy Miles				Aelod Cynulliad

Diwedd y rhestr a gynhyrchwyd yn otomatig o Wicidata.

Gweler hefyd

• Cenedlaetholdeb Cymreig
• Cynulliad Cenedlaethol Cymru
• Etholiadau yng Nghymru
• Heddychiaeth yng Nghymru
• Materion cymdeithasol yng Nghymru
• Prif Weinidog Cymru
• Swyddfa Cymru
• Ysgrifennydd Gwladol Cymru
• Rhestr o gerrig milltir pwysig yng ngwleidyddiaeth Cymru

Eginyn erthygl sydd uchod am Gymru. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato