Cydffederasiwn y Deyrnas Unedig

Oddi ar Wicipedia
Map o wledydd y DU; Lloegr (coch), Yr Alban (glas), Cymru (gwyrdd), Gogledd Iwerddon (melyn).

Mae Cydffederasiwn Prydeinig neu DU Gydffederal wedi'i gynnig fel cysyniad o ddiwygio cyfansoddiadol y Deyrnas Unedig, lle mae gwledydd y Deyrnas Unedig; Lloegr, yr Alban, Cymru, yn ogystal â Gogledd Iwerddon yn dod yn wladwriaethau sofran ar wahan sy'n cronni rhai adnoddau allweddol o fewn system gydffederal gydag awdurdod canolog. O dan y system, mae'r awdurdod canolog yn bodoli gyda chonsensws y gwledydd cyfansoddol, sydd hefyd yn cynnal hawl dros ymwahaniad (er enghraifft, annibyniaeth).[1][2]

Statws presennol y DU[golygu | golygu cod]

Mae'r Deyrnas Unedig yn frenhiniaeth gyfansoddiadol ac yn ddemocratiaeth seneddol. Mae Senedd y DU yn cynnwys Tŷ’r Cyffredin a Thŷ’r Arglwyddi ac mae llywodraeth y DU yn cael ei harwain gan Brif Weinidog y DU a phennaeth y wladwriaeth yw’r Brenin Siarl III.[3][4]

Mae’r DU yn wladwriaeth unedol ddatganoledig anghymesur, lle mae gan Gymru, yr Alban a Gogledd Iwerddon lywodraethau datganoledig ond senedd y DU sy’n dal yr awdurdod goruchaf. [3] “Gwladwriaeth unedol yw’r DU, nid ffederasiwn na chonffederasiwn.” yn ol yr Arglwydd Dafydd Frost . [5] Fodd bynnag, gellir dadlau bod y DU yn fwy amrywiol yn wleidyddol ac o ran cenedlaetholdeb na thalaethiau ffederal, oherwydd ei bod yn 'wladwriaeth undeb'. [6]

Cysyniad y Cydffederasiwn[golygu | golygu cod]

Cynigiwyd os na chaiff materion sy'n gysylltiedig â system lywodraethu anghymesur eu datrys gyda datganoli, yna gallai'r system gael ei newid i fod yn "gydffederasiwn". Mae conffederasiwn yn undeb llac sydd ag awdurdod canolog gyda rhai pwerau craidd. Mae’r awdurdod canolog hwn yn bodoli gyda chonsensws y gwledydd sofran cyfansoddol, sydd hefyd yn cynnal hawl i olyniaeth. [2]

Cysyniad cydffederasiwn y DU[golygu | golygu cod]

Gall y cysyniad o DU gydffederal gynnwys y canlynol:

  1. Sofraniaeth unigol Cymru, Lloegr, Gogledd Iwerddon a'r Alban.
  2. Cynrychiolir senedd genedlaethol pob gwlad mewn Cynulliad Cydffederal lle byddai materionfel rhyddid i symud, preswylio, cyflogaeth mewn gwledydd cyfagos yn destun trafodaeth.
  3. Cronfeydd cyllidebol ar y cyd a godir yn flynyddol ac a gyfrannir gan bob aelod-wlad fel cyfran gytûn o CMC (GDP) . Mae pob gwlad yn gweithredu eu systemau treth eu hunain a'u banc eu hunain, ond gyda'i gilydd gallant gytuno ar arian cyffredin.
  4. Diffinnir y conffederasiwn gan gytundeb y cytunwyd arno sy'n cynnwys cyfeiriadau at e.e. masnach fewnol, arian cyfred, amddiffyn, cysylltiadau tramor.
  5. Rhaid i bob penderfyniad a wneir gan y cynulliad cydffederal gael ei weithredu'n unigol yn llywodraeth pob gwlad.
  6. Mae gan bob gwlad awdurdodaethau cyfreithiol annibynnol a goruchaf lys . [7]

Awgrymwyd hefyd y dylid disodli Tŷ’r Arglwyddi gyda senedd a etholwyd gan gynulliadau/seneddau’r gwledydd cyfansoddol. [8]

Nododd y Comisiwn Cyfansoddiadol annibynnol ar Ddyfodol Cyfansoddiadol Cymru ddau gwestiwn ar undeb cydffederal yn achos annibyniaeth i Gymru :

“Pa dystiolaeth sydd y byddai Lloegr a/neu rannau eraill o’r DU yn ymuno mewn unrhyw gysylltiad rhydd neu drefniadau cydffederal â Chymru a fyddai’n cyfyngu ar eu rhyddid i weithredu?

Pe bai rhannau eraill o’r DU yn amharod i wneud trefniadau llywodraethu ar y cyd â Chymru annibynnol, sut byddai materion trawsffiniol yn cael eu rheoli?” [9]

Cynigion Conffederasiwn y DU[golygu | golygu cod]

Mor gynnar â 1892, codwyd y cysyniad o "Gydffederasiwn Prydeinig" a soniodd am y posibilrwydd y gallai Cymru, Lloegr, Iwerddon a'r Alban ymuno â chonffederasiwn fel gwladwriaethau ar wahân. [10]

Gan academyddion[golygu | golygu cod]

Amlinellodd Gerald Holtham, Athro Hodge yn yr Economi Ranbarthol ym Mhrifysgol Metropolitan Caerdydd, ei gefnogaeth i’r DU gydffederal mewn erthygl ar gyfer y felin drafod Compass . [11]

Mae’r Athro Jim Gallagher, o’r Sefydliad Ymchwil Cyfreithiol a Chyfansoddiadol ym Mhrifysgol St Andrews, wedi cynhyrchu papur yn trafod ei gefnogaeth i DU gydffederal. Gallagher oedd prif gynghorydd llywodraeth y DU ar ddatganoli a materion cyfansoddiadol. Bu'n gweithio ar uned bolisi rhif 10 o dan Gordon Brown . [12]

Yn 2019, awgrymodd Nigel Biggar, Athro Regius mewn Diwinyddiaeth Foesol a Bugeiliol, Prifysgol Rhydychen, ei bod yn bryd ffurfio conffederasiwn Ynysoedd Prydain, gan ddisodli Tŷ’r Arglwyddi gyda senedd a etholwyd gan gynulliadau/seneddau’r gwledydd cyfansoddol. [8]

Cynghrair-Undeb yr Ynysoedd[golygu | golygu cod]

Ym mis Mawrth 2022, cynhyrchodd Glyndwr Jones o'r Sefydliad Materion Cymreig ddogfen "Cynghrair-Undeb yr Ynysoedd" yn trafod opsiynau cyfansoddiadol ar gyfer y DU gyda rhagair gan gyn-brif weinidog Cymru Carwyn Jones . Mae’r awdur yn cyflwyno nifer o opsiynau cyfansoddiadol posibl ar gyfer gwledydd y DU/DU gan gynnwys: datganoli, ffederaliaeth, cydffederaliaeth, cydffederaliaeth, sofraniaeth o fewn yr UE ac annibyniaeth . Mae'r awdur yn setlo ar gydffederaliaeth, undeb o genhedloedd sofran sy'n sefyll rhwng ffederaliaeth a chonffederasiwn, gyda chytundeb cydffederal y cytunwyd arno rhwng seneddau cenedlaethol, sydd ar y cyd yn ffurfio "Cyngor yr Ynysoedd". Byddai’r undeb arfaethedig yn cynnwys y canlynol:

  • Hawliau symud, preswylio a chyflogaeth mewn unrhyw genedl o fewn yr undeb
  • Byddai gan bob cenedl ei hawdurdodaeth gyfreithiol ei hun yn ogystal â "Goruchaf Lys yr Ynysoedd"
  • Arian cyffredin a "Banc yr Ynysoedd" canolog
  • Byddai gan bob gwlad ei threth ei hun ac yn cyfrannu cyfran o'u CMC i "Gyngor yr Ynysoedd"
  • Amddiffyn, polisi tramor, masnach fewnol, arian cyfred, economeg ar raddfa fawr a "materion yr Ynysoedd" a lywodraethir gan "Gyngor yr Ynysoedd"
  • Mae pob cenedl yn dal 4 sedd yng nghyngor cyffredinol y CU ac un sedd gyfunol yng Nghyngor Diogelwch y CU [13]

Gan wleidyddion[golygu | golygu cod]

Hyrwyddodd cyn-arweinydd Plaid Cymru Gwynfor Evans, o blaid "Conffederasiwn Prydeinig" a oedd yn cynnwys Cymru, a chynhyrchodd lyfryn yn cynnwys y cynnig hwn yn 1988. [14] [15]

Mae John Osmond, gohebydd gwleidyddol Cymru wedi dweud yn 2014 bod y syniadau cyfansoddiadol a gynigiwyd gan y cyn Brif Weinidog Gordon Brown a chyn Brif Weinidog Cymru Carwyn Jones yn symud tuag at gonffederasiwn. [16] Dywedir bod cyn-brif weinidog Cymru, Carwyn Jones, yn gefnogwr i system Gydffederal ac wedi bod yn gweithio gyda Gordon Brown ar ei argymhellion ar gyfer diwygio cyfansoddiadol y DU. Nid yw'n ymddangos bod unrhyw dystiolaeth hyd yma i awgrymu bod argymhellion Brown yn cynnwys model tebyg i gydffederal. [17]

Yn dilyn etholiad cyffredinol y DU 2015, arweinydd Plaid Cymru ar y pryd, addasodd Leanne Wood safiad cyfansoddiadol y blaid yn ôl i safbwynt traddodiadol y blaid o Gymru annibynnol o fewn conffederasiwn y DU. [18] [19]

Yn 2019, mae arweinydd Plaid Cymru Adam Price hefyd yn eiriol dros "Gydffederasiwn Prydeinig rhwng Cymru, yr Alban a Lloegr", yn debyg i undeb Benelux rhwng Gwlad Belg, yr Iseldiroedd a Lwcsembwrg. Dywedodd Price “Byddwn yn dadlau, trwy gyfuno eu pwerau o fewn Benelux a’r Undeb Ewropeaidd, fod y tair gwlad wedi ehangu a chryfhau eu sofraniaeth. Trwy gydweithio’n agos maent wedi cael mwy o hyblygrwydd a chyrhaeddiad wrth arfer pŵer cenedlaethol, wedi tyfu eu heconomïau, ac wedi gwella eu presenoldeb ar lwyfan y byd.” [20] [21]

Yn 2021, mewn Pwyllgor Cyfansoddiad yn Nhŷ’r Arglwyddi, “Ymchwiliad i Lywodraethu’r DU yn y Dyfodol”, mae Dr Paul Anderson yn awgrymu bod angen rhagor o ymchwil ar gyfer DU ffederal neu gydffederal. Mae'n nodi y gallai hyn, "yn groes i'r farn ddominyddol bresennol ymhlith elites gwleidyddol o blaid yr Undeb, greu undeb hyd yn oed yn fwy llac". Mae hefyd yn awgrymu bod ymgyrch yr SNP dros annibyniaeth cyn refferendwm annibyniaeth 2014 yn cynnwys "dilysnodau" DU gydffederal. [22]

Yn 2022, mae Dafydd Wigley, cyn AS Plaid Cymru ac aelod o dŷ’r arglwyddi wedi eiriol dros “Gydffederasiwn Prydeinig”, “lle mae sofraniaeth y tair cenedl a’r Dalaith yn cael ei chydnabod, ond maen nhw’n cronni eu sofraniaeth at rai dibenion—er enghraifft, cydnabod y Frenhines fel pennaeth conffederasiwn Prydeinig. Mae Plaid Cymru a’r SNP ar hyn o bryd yn derbyn y frenhiniaeth fel Pennaeth y Wladwriaeth, gan gydnabod dimensiwn Brytanaidd i’n hunaniaeth yn ogystal â’n hunaniaeth genedlaethol.” “Yn ail, efallai y bydd sterling yn cael ei dderbyn fel yr arian cyfred a Banc Lloegr wedi’i ailgyfansoddi yn gweithredu fel banc canolog i gonffederasiwn. Yn drydydd, mae lle ar gyfer cydweithrediad amddiffyn. Mae'r SNP yn cefnogi bod Alban annibynnol yn rhan o NATO, er bod hyn yn amlwg yn cael ei gymhlethu gan gwestiwn arfau niwclear. Mae’n siŵr bod yna ateb pragmatig i alluogi cydweithrediad amddiffyn.” [23] [24]

Gogledd Iwerddon[golygu | golygu cod]

Mae’r Athro Brendan O’Leary o Ysgol Economeg Llundain wedi nodi bod elfen o gydffederasiwn eisoes yn bodoli rhwng cenedl y DU, Gogledd Iwerddon a gwladwriaeth annibynnol Iwerddon. Yn dilyn Cytundeb Dydd Gwener y Groglith 1998, sefydlwyd cyngor gweinidogol gogledd-de (o ynys Iwerddon) sy'n gyfrifol am 12 maes polisi. [25]

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. ↑ "A new model for the UK?". Institute of Welsh Affairs (yn Saesneg). 2019-10-11. Cyrchwyd 2022-04-08.
  2. ↑ 2.0 2.1 Stein, Eric (2000-01-26). Czecho/Slovakia: Ethnic Conflict, Constitutional Fissure, Negotiated Breakup (yn Saesneg). University of Michigan Press. t. 21. ISBN 978-0-472-08628-3.
  3. ↑ 3.0 3.1 "CoR - UK intro". portal.cor.europa.eu. Cyrchwyd 2022-10-12.
  4. ↑ "King Charles III, the new monarch". BBC News (yn Saesneg). 2022-09-18. Cyrchwyd 2022-10-12.
  5. ↑ "Wales and Scotland not nations and independence should be made 'impossible' says Lord Frost". Nation.Cymru (yn Saesneg). 2022-08-19. Cyrchwyd 2022-10-12.
  6. ↑ "Four options for configuring the British constitution". British Politics and Policy at LSE. 2015-02-10. Cyrchwyd 2022-10-23.
  7. ↑ "A new model for the UK?". Institute of Welsh Affairs (yn Saesneg). 2019-10-11. Cyrchwyd 2022-04-08.
  8. ↑ 8.0 8.1 "Times Letters: Independence, nationalism and confederation". The Times (yn Saesneg). ISSN 0140-0460. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-10-18. Cyrchwyd 2022-04-09.
  9. ↑ "Interim report by The Independent Commission on the Constitutional Future of Wales" (PDF).
  10. ↑ White, Arthur Silva (1892). Britannic Confederation: A Series of Papers by Admiral Sir John Colomb, Professor Edward A. Freeman, George G. Chisholm [and Others] ... (yn Saesneg). G. Philip & Son. tt. 50–51.
  11. ↑ "The British Confederation of States". Compass (yn Saesneg). 2021-02-01. Cyrchwyd 2022-04-08.
  12. ↑ Gallagher, Jim. Could there be a "Confederal" UK? (PDF).
  13. ↑ Trust, Federal (2022-03-28). "A League-Union of the Isles - Book Recommendation". The Federal Trust (yn Saesneg). Cyrchwyd 2022-04-14.
  14. ↑ admin (2012-03-16). "Challenge facing Plaid's new leader". Institute of Welsh Affairs (yn Saesneg). Cyrchwyd 2022-10-11.
  15. ↑ "Gwynfor Evans - gwynfor.net". www.gwynfor.net. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2023-01-30. Cyrchwyd 2022-10-12.
  16. ↑ admin (2014-03-13). "Acts of disunion". Institute of Welsh Affairs (yn Saesneg). Cyrchwyd 2022-10-11.
  17. ↑ Shipton, Martin (2022-10-23). "A Labour landslide could be bad news for devolution | Martin Shipton". WalesOnline (yn Saesneg). Cyrchwyd 2022-10-27.
  18. ↑ Osmond, John (2015-11-01). "Three Welsh Leaders in Search of a Constitutional Future for their Country". Scottish Affairs 24 (4): 463–475. doi:10.3366/scot.2015.0097. ISSN 0966-0356. https://www.euppublishing.com/doi/abs/10.3366/scot.2015.0097.
  19. ↑ "There'll still be a Britain, says Plaid leader". ITV News (yn Saesneg). 2012-06-29. Cyrchwyd 2022-10-12.
  20. ↑ "Plaid leader calls for 'Benelux' model of cooperation between nations of Britain post-independence". South Wales Guardian (yn Saesneg). Cyrchwyd 2022-10-11.
  21. ↑ "Benelux Treaty of Economic Union - Belgium-Luxembourg-Netherlands [1958]".
  22. ↑ "Dr Paul Anderson – written evidence (FGU0011)".
  23. ↑ "Wales' indy movement not 'anything like Scotland' says member of Labour constitutional commission". Nation.Cymru (yn Saesneg). 2022-06-10. Cyrchwyd 2022-10-11.
  24. ↑ "Constitutional Commission". UK Parliament. Cyrchwyd 2022-10-13.
  25. ↑ O'Leary, Brendan (1998). The British-Irish Agreement: Power-Sharing Plus (PDF) (yn English). The Constitution Unit School of Public Policy (UCL).CS1 maint: unrecognized language (link)


Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Cydffederasiwn_y_Deyrnas_Unedig&oldid=12434380"