Gwilym Ddu o Arfon

Oddi ar Wicipedia
Gwilym Ddu o Arfon
Ganwyd13 g Edit this on Wikidata
Cymru Edit this on Wikidata
Bu farw14 g Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Cymru Cymru
Galwedigaethbardd Edit this on Wikidata

Bardd a ganai yn y cyfnod yn dilyn cwymp tywysogaeth Gwynedd oedd Gwilym Ddu o Arfon (fl. 1280 - 1320). Fel ei gyfoeswr Gruffudd ap Dafydd ap Tudur mae ei waith yn rhychwantu'r cyfnod rhwng Beirdd y Tywysogion a'r Cywyddwyr ac am hynny gellid ei ystyried fel un o'r Gogynfeirdd diweddar.[1]

Bywgraffiad[golygu | golygu cod]

Rydym yn dibynnu ar dystiolaeth ei gerddi am wybodaeth amdano. Fel mae ei enw'n awgrymu, roedd yn fardd o Arfon (rhan o Wynedd heddiw). Mae traddodiad lleol a gofnodir gan yr hynafiaethydd John Jones (Myrddin Fardd) yn ei gysylltu ag ardal Glynllifon yn y cantref hwnnw. Dywed Myrddin Fardd ei fod yn byw 'mewn llecyn a adnabyddir fel Muriau Gwilym Ddu yn agos i Dyddyn Tudur, nid ymhell oddi wrth y Glyn llifon'. Ei brif noddwr oedd yr uchelwr dylanwadol o Fôn Syr Gruffudd Llwyd ap Rhys, un o ddisgynyddion Ednyfed Fychan, canghellor Llywelyn Fawr; ymddengys fod gan y bardd le anrhydeddus yn llys Syr Gruffudd yn Nhregarnedd ar yr ynys ac iddo ddioddef pan garcharwyd ei noddwr am ddwy flynedd am ei ran dybiedig yn y gwrthryfeloedd yn erbyn y Saeson ar ddechrau'r 14g. Mae un o'i gerddi'n awgrymu iddo fynd ar bererindod i'r Tir Sanctaidd.[1]

Llawysgrifau[golygu | golygu cod]

Ceir dryll o un gerdd yn llawysgrif Peniarth 20 (tua 1330), ond y brif ffynhonnell am ei gerddi yw'r testunau yn Llyfr Coch Hergest (tua 1400).[1]

Cerddi[golygu | golygu cod]

Dim ond pedair cerdd o waith Gwilym Ddu sydd wedi goroesi. Mae dwy ohonyn nhw'n awdlau moliant i Syr Gruffudd Llwyd. Y fwyaf diddorol efallai yw'r farwnad i'r bardd cyfoes Trahaearn Brydydd Mawr. Ceir hefyd awdl i Iesu. Mae'r defnydd coeth o gynghanedd yn debyg i waith Beirdd y Tywysogion ond ceir elfennau personol hefyd ac mae'r cyfan "o ansawdd uchel iawn."[1]

Llyfryddiaeth[golygu | golygu cod]

Golygir gwaith y bardd gan R. Iestyn Daniel yn:

  • N.G. Costigan (Bosco) ac eraill (gol.), Gwaith Gruffudd ap Dafydd ap Tudur, Gwilym Ddu o Arfon, Trahaearn Brydydd Mawr ac Iorwerth Beli (Aberystwyth, 1995)

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 Gwaith Gruffudd ap Dafydd ap Tudur, Gwilym Ddu o Arfon, Trahaearn Brydydd Mawr ac Iorwerth Beli (Aberystwyth, 1995). Rhagymadrodd.