Geirdarddiad Cymru
Disgrifia'r erthygl hon etymoleg Cymru, gwlad yn Ewrop.
Gwreiddiau[golygu | golygu cod]
Yr enw Cymraeg modern iddyn nhw eu hunain yw Cymry. Mae'r gair yn deillio o'r Brythonig combrogi, sy'n golygu "cydwladwyr".[1]
Mae'r gair fel hunan ddisgrifiad yn deillio o'r Cyfnod ôl-Rufeinig (ar ôl glaniad yr Eingl-Sacsoniaid) gan disgrifio y Cymry (Brythoneg eu hiaith) yn y Gymru fodern. Roedd y Cymry yn bodoli hyd at ogledd Lloegr a de'r Alban, sef Yr Hen Ogledd yn ytsod y cyfnod hwn. Pwysleisiodd y gair fod y Cymry ar draws Cymru a'r Hen Ogledd yn un bobl, ac yn unigryw i bobloedd eraill. [2]
Ni ddefnyddiwyd y term i ddisgrifio'r Cernywiaid na'r bobl Llydawyr, sydd o etifeddiaeth, diwylliant, ac iaith debyg i'r Cymry. Daeth y gair i ddefnydd fel hunan-ddisgrifiad mae'n debyg cyn y 7fed ganrif. [3] Fe’i tystir mewn cywydd mawl i Cadwallon ap Cadfan ( Moliant Cadwallon , gan Afan Ferddig ) c. 633 . [4]
Mewn llenyddiaeth Gymraeg, ddefnyddiwyd y gair ar hyd yr Oesoedd Canol i ddisgrifio'r Cymry, er y parhaodd y defnydd o'r term hynaf, mwy generig, Brythoniaid ar gyfer pobloedd Brythonig (gan gynnwys y Cymry). Hwn oedd y term llenyddol mwyaf cyffredin hyd c. 1200 . Wedi hynny parhaodd Cymry fel y term a ddefnyddwyd. Hyd c. 1560 sillafwyd y gair fel Kymry neu Cymry, a gyfeiriodd at y wlad a'r bobl. [1]
Mae ffurfiau Lladinaidd yr enwau hyn, Cambrian, Cambric a Cambria, yn goroesi fel enwau amgen fwy prin ar gyfer Cymru, y Cymry a'r Cymreig . Ymhlith yr enghreifftiau mae Mynyddoedd Cambria (sy’n gorchuddio llawer o Gymru ac a roddodd eu henw i gyfnod daearegol y Cambrian), y papur newydd Cambrian News, a’r sefydliadau Cambrian Airways, Rheilffyrdd y Cambrian, Cymdeithas Archeolegol y Cambrian a’r Academi Gelf Frenhinol Gymreig.[5]
Y hwnt i Gymru, mae ffurf gysylltiedig wedi goroesi fel yr enw Cumbria yng Ngogledd Orllewin Lloegr, a fu unwaith yn rhan o'r Yr Hen Ogledd. Defnyddiwyd yr iaith Cumbricaidd, ag oedd yn perthyn yn agos i'r Gymraeg tan tua'r 12fed ganrif.
Geirdarddiad 'Wales'[golygu | golygu cod]
Mae gwraidd y gair Saesneg ar Gymru, Wales, yn perthyn i'r gair am dramorwr Lladin eu hiaith neu diwylliant. Noda sianel youtube Pwyleg, Ciekawostki językoznawcze bod y gwraidd 'wal' yn rhannu'r un gwraidd â'r gair gwalch yn y Gymraeg.[6]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ 1.0 1.1 Davies (1994) p. 69
- ↑ Lloyd, John Edward (1911). A History of Wales from the Earliest Times to the Edwardian Conquest (Note to Chapter VI, the Name "Cymry"). I (Second ed.). London: Longmans, Green, and Co. (published 1912). pp. 191–192. https://books.google.com/books?id=NYwNAAAAIAAJ&pg=PA191.
- ↑ Phillimore, Egerton (1891). "Note (a) to The Settlement of Brittany". In Phillimore, Egerton (gol.). Y Cymmrodor. XI. London: Honourable Society of Cymmrodorion (cyhoeddwyd 1892). tt. 97–101.
- ↑ Davies (1994) p. 71; the poem contains the line: 'Ar wynep Kymry Cadwallawn was'.
- ↑ Chambers 21st Century Dictionary (arg. Revised). New Delhi: Allied Publishers. 2008. t. 203. ISBN 978-81-8424-329-1.
- ↑ Nodyn:Cite ref