Rhosneigr

Rhosneigr
Math	pentref
Daearyddiaeth
Sir	Llanfaelog
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	53.2278°N 4.5189°W
Cod OS	SH319730
Gwleidyddiaeth
AC/au	Rhun ap Iorwerth (Plaid Cymru)
AS/au	Virginia Crosbie (Ceidwadwyr)
Statws treftadaeth	Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig
Manylion
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Pentref yng nghymuned Llanfaelog, Ynys Môn, yw Rhosneigr^[1]^[2] ( ynganiad ). Saif ar arfordir gorllewinol yr ynys, ar briffordd yr A4080. O'r cloc yng nghanol y pentref gellir gweld RAF Y Fali a Mynydd Twr. Mae prif drefi Caergybi a Llangefni a dinas Bangor i gyd o fewn pellter teithio hawdd. Dyma’r lle drutaf i fyw ym Môn o ran prisiau tai.

Mae traeth bychan gerllaw'r pentref ei hun, a dau draeth mwy, Traeth Cymyran a Thraeth Llydan, gerllaw. Ceir gorsaf reilffordd yno, yn ogystal â nifer o westai a thai bwyta. Twristiaeth yw'r prif ddiwydiant, er fod rhai o'r trigolion yn gweithio ym maes awyr Y Fali gerllaw, i sawl corff arall ac yn hunan-gyflogedig. Mae Llyn Maelog gerllaw a Llwybr Arfordirol Ynys Môn yn rhedeg heibio'r pentref. Mae Llyn Maelog tua 65 erw i gyd.

Mae Ysgol Gynradd yn Rhosneigr. Mae gweithgareddau hamdden yn cynnwys: nofio, syrffio, hwylfyrddio, sgio dwr, golff, tenis a deifio dan y dwr. Mae'n pentref yn gartref i Glwb Golff Ynys Môn.

Etymoleg[golygu | golygu cod]

Mae'r enw Rhosneigr yn tarddu o'r Gymraeg. Mae Rhos yn rhagddodiad cyffredin mewn enwau lleoedd Cymraeg, sy'n golygu 'rhos' neu 'rhostir'. Mae ail ran yr enw neigr, yn llai eglur, ond mae'n debyg ei fod yn deillio o'r enw personol 'Yneigr'. Roedd Yneigr yn ŵyr i Cunedda Wledig, arweinydd pwysig yn yr ardal yn y bumed ganrif. Ychydig a wyddys am Yneigr, na sut y daeth y pentref i gael ei enwi er anrhydedd iddo. ^[3]

Mae ganddo dri phrif draeth:

Traeth Cymyran sy'n ymestyn o Bwll Cwch at Ynys Wellt. Traeth tywodlyd gyda gologfeydd o'r Wyddfa. Mae hi'n draeth poblogaidd gyda chwmniau chwareon dwr, yn enwedig morwyr a hwylfyrddwyr.
Pwll Cwch - traeth fechan, creigiog lle mae cychod yn aros dros nos.
Traeth Llydan (Silver Bay) - i'r de o Rhosneigr mae Traeth Llydan. Mae'r traeth tywodlyd gyda thwyni tywod a nant sydd yn rhedeg o Lyn Maelog i rannu'r traeth.

Mae'r traeth yn berffaith i gerdded, syrffio a chanwio. Mae'r traeth yn enillydd Gwobr Arfordir Gwyrdd yn rheolaidd.

Mae gan Rhosneigir llawer o llefydd bwyta fel Aydin's Cafe & Take Away Pizza, The Surf Cafe, Scarlett’s Fish & Chip Shop a mwy.

Bu'r pentref yn boblogaidd yn ystod yr oes Edwardaidd, ac mae'n dal i fod yn bentref glan môr poblogaidd mewn un o lefydd harddaf Ynys Môn, yng ngogledd Cymru.

Cadwraeth[golygu | golygu cod]

Mae Arfordir Rhosneigr wedi'i ddynodi'n Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig. Mae Llyn Maelog yn cynnwys pysgod fel draenogiaid, merfogiaid, rhufelliaid a phenhwyaid. Mae amrywiaeth eang o adar yn byw yn y gwelyau cyrs. Crehyrod llwyd, gïach, telor y cyrs, cwtieir, hwyaden wyllt, hwyaid yr eithin ac ati. Mae gwylanod penddu yn nythu yno hefyd. Mae llwybr cyhoeddus o amgylch y llyn ac mae'n boblogaidd gyda cherddwyr. Dyma'r llyn cyntaf yn 2011 yng Nghymru i gael ei ddosbarthu fel village green.