Cemaes

Cemaes

Math	pentref
Cylchfa amser	UTC±00:00
Daearyddiaeth
Sir	Ynys Môn
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	53.411°N 4.453°W
Cod OS	SH370933
Cod post	LL67
Gwleidyddiaeth
AC/au	Rhun ap Iorwerth (Plaid Cymru)
AS/au	Virginia Crosbie (Ceidwadwyr)
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Gweler hefyd: Cemmaes (ym Mhowys), Cemais (cantref ym Môn) a Cemais (cantref yn Nyfed).

Mae Cemaes ( ynganiad ) yn bentref gweddol fawr ar arfordir gogleddol Ynys Môn, ger Bae Cemaes lle mae Afon Wygyr yn cyrraedd y môr. Mae'n rhan o gymuned Llanbadrig. Saif ger y briffordd A5025 rhwng Amlwch a Llanrhuddlad. Mae'n bosibl mai dyma bentref mwyaf gogleddol Cymru, er y gellid dadlau mai pentref Llanbadrig yw hwnnw.

Bae Cemaes; 1961

Pentref gwyliau yw Cemaes yn bennaf erbyn heddiw, er bod pysgota wedi bod yn bwysig yn y gorffennol. Ceir dau draeth, harbwr, amrywiaeth o siopau a nifer o westai. Mae'r ardal o gwmpas y pentref yn Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol ac mae Llwybr Arfordirol Ynys Môn yn mynd heibio'r pentref. Ychydig i'r gorllewin mae gorsaf bŵer niwcliar yr Wylfa.

Hanes

Yn yr Oesoedd Canol, Cemaes oedd canolfan cantref Cemais. Adferwyd yr eglwys hynafol, sydd wedi ei chysegru i Sant Padrig, yn 1865. 'Llanbadrig' oedd yr enw arni cyn hynny.

Roedd y diwydiant pysgota yn bwysig i'r pentref yn y gorffennol.

Cloch amser a llanw

Cloch amser a llannw, Bae Cemaes

Gosodwyd Cloch Amser a Llanw, dyfeisiwyd gan Marcus Vergette ar y traeth ym mis Ebrill 2014.

Pobl o Gemaes

• Thomas Lewis (AS Môn) (1821-1897), gwleidydd
• Hugh Owen (Huwco Môn) (1835-1892), hanesydd a bardd
• Ben Llewelyn Hughes (2004), Ddisgibyl
• Poppi Jarvis (2004), Ddisgibyl

Chwaraeon

Bu clwb pêl-droed y pentref, C.P.D. Bae Cemaes yn llwyddiannus iawn yn yr 1990au hwyr gan chwarae yn Uwch Gynghrair Cymru. Maent bellach wedi disgyn sawl adran ac yn chwarae yng Nghynghrair Ynys Môn.

Cyfeiriadau

Trefi a phentrefi Ynys Môn

Aberffraw  · Amlwch  · Benllech  · Bethel  · Biwmares  · Bodedern  · Bodewryd  · Bodffordd  · Bryngwran  · Brynrefail  · Brynsiencyn  · Brynteg  · Caergeiliog  · Caergybi  · Capel Coch  · Capel Gwyn  · Carmel  · Carreglefn  · Cemaes  · Cerrigceinwen  · Dwyran  · Y Fali  · Gaerwen  · Glyn Garth  · Gwalchmai  · Heneglwys  · Hermon  · Llanallgo  · Llanbabo  · Llanbedrgoch  · Llandegfan  · Llandyfrydog  · Llanddaniel Fab  · Llanddeusant  · Llanddona  · Llanddyfnan  · Llanedwen  · Llaneilian  · Llanfachraeth  · Llanfaelog  · Llanfaethlu  · Llanfair Pwllgwyngyll  · Llanfair-yn-Neubwll  · Llanfair-yng-Nghornwy  · Llan-faes  · Llanfechell  · Llanfihangel-yn-Nhywyn  · Llanfwrog  · Llangadwaladr  · Llangaffo  · Llangefni  · Llangeinwen  · Llangoed  · Llangristiolus  · Llangwyllog  · Llaniestyn  · Llannerch-y-medd  · Llanrhuddlad  · Llansadwrn  · Llantrisant  · Llanynghenedl  · Maenaddwyn  · Malltraeth  · Marianglas  · Moelfre  · Nebo  · Niwbwrch  · Pencarnisiog  · Pengorffwysfa  · Penmynydd  · Pentraeth  · Pentre Berw  · Pentrefelin  · Penysarn  · Pontrhydybont  · Porthaethwy  · Porth Llechog  · Rhoscolyn  · Rhosmeirch  · Rhosneigr  · Rhostrehwfa  · Rhosybol  · Rhydwyn  · Talwrn  · Trearddur  · Trefor  · Tregele

Approaching the Cemaes Brick Factory - geograph.org.uk - 1183058