Cemaes

Golygfa o harbwr Cemaes

Bae Cemaes; 1961

Gweler hefyd: Cemmaes (ym Mhowys), Cemais (cantref ym Môn) a Cemais (cantref yn Nyfed).

Mae Cemaes ( ynganiad ) yn bentref gweddol fawr ar arfordir gogleddol Ynys Môn, ger Bae Cemaes lle mae Afon Wygyr yn cyrraedd y môr. Mae'n rhan o gymuned Llanbadrig. Saif ger y briffordd A5025 rhwng Amlwch a Llanrhuddlad. Mae'n bosibl mai dyma bentref mwyaf gogleddol Cymru, er y gellid dadlau mai pentref Llanbadrig yw hwnnw.

Pentref gwyliau yw Cemaes yn bennaf erbyn heddiw, er bod pysgota wedi bod yn bwysig yn y gorffennol. Ceir dau draeth, harbwr, amrywiaeth o siopau a nifer o westai. Mae'r ardal o gwmpas y pentref yn Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol ac mae Llwybr Arfordirol Ynys Môn yn mynd heibio'r pentref. Ychydig i'r gorllewin mae gorsaf bŵer niwcliar yr Wylfa.

Hanes

Yn yr Oesoedd Canol, Cemaes oedd canolfan cantref Cemais. Adferwyd yr eglwys hynafol, sydd wedi ei chysegru i Sant Padrig, yn 1865. 'Llanbadrig' oedd yr enw arni cyn hynny.

Roedd y diwydiant pysgota yn bwysig i'r pentref yn y gorffennol.

Pobl o Gemaes

• Thomas Lewis (AS Môn) (1821-1897), gwleidydd
• Hugh Owen (Huwco Môn) (1835-1892), hanesydd a bardd
• Ben Llewelyn Hughes (2004), Ddisgibyl
• Poppi Jarvis (2004), Ddisgibyl

Cyfeiriadau

Trefi a phentrefi Ynys Môn

Aberffraw  · Amlwch  · Benllech  · Bethel  · Biwmares  · Bodedern  · Bodewryd  · Bodffordd  · Bryngwran  · Brynrefail  · Brynsiencyn  · Brynteg  · Caergeiliog  · Caergybi  · Capel Coch  · Capel Gwyn  · Carmel  · Carreglefn  · Cemaes  · Cerrigceinwen  · Dwyran  · Y Fali  · Gaerwen  · Glyn Garth  · Gwalchmai  · Heneglwys  · Hermon  · Llanallgo  · Llanbabo  · Llanbedrgoch  · Llandegfan  · Llandyfrydog  · Llanddaniel Fab  · Llanddeusant  · Llanddona  · Llanddyfnan  · Llanedwen  · Llaneilian  · Llanfachraeth  · Llanfaelog  · Llanfaethlu  · Llanfair Pwllgwyngyll  · Llanfair-yn-Neubwll  · Llanfair-yng-Nghornwy  · Llan-faes  · Llanfechell  · Llanfihangel-yn-Nhywyn  · Llanfwrog  · Llangadwaladr  · Llangaffo  · Llangefni  · Llangeinwen  · Llangoed  · Llangristiolus  · Llangwyllog  · Llaniestyn  · Llannerch-y-medd  · Llanrhuddlad  · Llansadwrn  · Llantrisant  · Llanynghenedl  · Maenaddwyn  · Malltraeth  · Marianglas  · Moelfre  · Nebo  · Niwbwrch  · Pencarnisiog  · Pengorffwysfa  · Penmynydd  · Pentraeth  · Pentre Berw  · Pentrefelin  · Penysarn  · Pontrhydybont  · Porthaethwy  · Porth Llechog  · Rhoscolyn  · Rhosmeirch  · Rhosneigr  · Rhostrehwfa  · Rhosybol  · Rhydwyn  · Talwrn  · Trearddur  · Trefor  · Tregele

Approaching the Cemaes Brick Factory - geograph.org.uk - 1183058