Heneglwys
| Math | pentref  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Ynys Môn |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 53.2593°N 4.3641°W |
| Cod OS | SH425765 |
| Gwleidyddiaeth | |
| AC/au | Rhun ap Iorwerth (Plaid Cymru) |
| AS/au | Virginia Crosbie (Ceidwadwyr) |
 | |
Pentrefan a phlwyf eglwysig yng nghymuned Bodffordd, Ynys Môn, yw Heneglwys[1][2] (
ynganiad ). Fe'i lleolir milltir i'r de o bentref Bodffordd, tua hanner ffordd rhwng Gwalchmai i'r gorllewin a Llangefni i'r dwyrain.
Hanes a hynafiaethau[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae'r eglwys yn sefydliad hynafol. Enw arall arni gynt oedd Llan y Saint Llwydion ("llwyd" yn yr ystyr "sanctaidd").[3] Ymddengys mai Gwyddel o'r enw Corbre a sefydlodd yr eglwys, yn y 6g efallai; ceir llecyn gerllaw a elwir "Mynwent Corbre". Ceir sawl cyfeiriad at y fynwent honno yn y canu brud (daroganau ar gân) canoloesol.[4]
Yn 'Englynion y Beddau' yn Llyfr Du Caerfyrddin ceir englyn sy'n cyfeirio at fedd rhyfelwr o'r enw Ceri Cleddyfhir ym Mynwent Corbre yn Heneglwys:
- Bedd Ceri Cleddyfhir yng ngodir Heneglwys,
- Yn y diffwys graeandde,
- Tarw torment, ym mynwent Corbre.
- (Llyfr Du Caerfyrddin, orgraff ddiweddar)[5]
Roedd Heneglwys yn dref yn yr Oesoedd Canol, yng nghwmwd Malltraeth, cantref Aberffraw.[6]
Cynrychiolaeth etholaethol[golygu | golygu cod y dudalen]
Cynrychiolir Heneglwys yn Senedd Cymru gan Rhun ap Iorwerth (Plaid Cymru) a'r Aelod Seneddol yw Virginia Crosbie (Ceidwadwyr).[7][8]
Pobl o Heneglwys[golygu | golygu cod y dudalen]
- William Glynn (1504-1558), Esgob Bangor o 1555 hyd 1558; ganed yn Heneglwys.
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod y dudalen]
- ↑ "Rhestr o Enwau Lleoedd Safonol Cymru". Llywodraeth Cymru. 13 Hydref 2021.
- ↑ British Place Names; adalwyd 15 Rhagfyr 2021
- ↑ Melville Richards, "Enwau Lleoedd", yn Atlas Môn (Llangefni, 1972), tud. 157
- ↑ Llyfr Du Caerfyrddin, gol. A. O. H. Jarman (Caerdydd, 1982)
- ↑ Llyfr Du Caerfyrddin, gol. A. O. H. Jarman (Caerdydd, 1982), 18.14-16
- ↑ A. D. Carr, Medieval Anglesey (Llangefni, 1982).
- ↑ Gwefan y Cynulliad;[dolen marw] adalwyd 24 Chwefror 2014
- ↑ Gwefan parliament.uk; adalwyd 24 Chwefror 2014
Trefi
Amlwch · Benllech · Biwmares · Caergybi · Llangefni · Niwbwrch · Porthaethwy
Pentrefi
Aberffraw · Bethel · Bodedern · Bodewryd · Bodffordd · Bryngwran · Brynrefail · Brynsiencyn · Brynteg · Caergeiliog · Capel Coch · Capel Gwyn · Carmel · Carreglefn · Cemaes · Cerrigceinwen · Dwyran · Y Fali · Gaerwen · Glyn Garth · Gwalchmai · Heneglwys · Hermon · Llanallgo · Llanbabo · Llanbedrgoch · Llandegfan · Llandyfrydog · Llanddaniel Fab · Llanddeusant · Llanddona · Llanddyfnan · Llanedwen · Llaneilian · Llanfachraeth · Llanfaelog · Llanfaethlu · Llanfair Pwllgwyngyll · Llanfair-yn-Neubwll · Llanfair-yng-Nghornwy · Llan-faes · Llanfechell · Llanfihangel-yn-Nhywyn · Llanfwrog · Llangadwaladr · Llangaffo · Llangeinwen · Llangoed · Llangristiolus · Llangwyllog · Llaniestyn · Llannerch-y-medd · Llanrhuddlad · Llansadwrn · Llantrisant · Llanynghenedl · Maenaddwyn · Malltraeth · Marianglas · Moelfre · Nebo · Pencarnisiog · Pengorffwysfa · Penmynydd · Pentraeth · Pentre Berw · Pentrefelin · Penysarn · Pontrhydybont · Porthllechog · Rhoscolyn · Rhosmeirch · Rhosneigr · Rhostrehwfa · Rhosybol · Rhydwyn · Talwrn · Trearddur · Trefor · Tregele