Rhosmeirch

Rhosmeirch
Math	pentref
Daearyddiaeth
Sir	Ynys Môn
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	53.2742°N 4.3106°W
Gwleidyddiaeth
AC/au	Rhun ap Iorwerth (Plaid Cymru)
AS/au	Virginia Crosbie (Ceidwadwyr)
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Pentrefan yng nghanol Môn ydyw Rhos-y-Meirch, neu Rhosmeirch ( ynganiad ), heb fod yn bell o'r dref farchnad Llangefni. Mae ystad wledig Tregaian ^[1] wedi/yn meddu sawl un o eiddo'r pentref. Y B5111 yw'r brif ffordd sy'n mynd drwy'r pentref, ond mae sawl ffordd unigol yn mynd yng nghefnau'r pentref. Un enghraifft penodol o lon gefn sy'n eithaf cyfarwydd i sawl un o'r pentref yw 'lôn Bacsia'; daw' tarddiad yr enw hynafol yma ar ôl y math o esgid y tuedda' geffylau eu gwisgo er mwyn cael gafael gwell ar lonydd / llechweddau mewn rhewlifau. Wedi'i lleoli ar un o lonydd cefn y pentref, ac yn eithaf canolog i'r pentref,mae adeilad yr ysgol, sydd wedi cau ers sawl blwyddyn, fodd bynnag, mae'r adeilad bellach yn cael ei ddefnyddio fel Canolfan Gymdeithasol. Ynddi, fe gynheilir ambell i ddigwyddiad megis cyngherddau a nosweithiau cymdeithasol. Yno hefyd, y tuedda'r gangen leol o Ferched y Wawr gyfarfod. Arferai Clwb Ieuenctid gael ei gynnal yn y pentref yn y ganolfan gymdeithasol. Capel Ebenezer, ger 'lôn Bacsia' yw'r unig addoldy yma, er y ceir safle eglwys ganrifoedd oed - Capel Heilyn - yn y pentref (nid oes olion ar ôl). Ar un adeg, arferai'r pentref fod â sawl ffynon ddŵr, ble, mae'n debyg y byddai'r pentrefwyr yn cael eu dŵr yfed. Erbyn heddiw, mae olion y rhan fwyaf o'r ffynhonnau i'w gweld, megis ffynnon Clwch a ffynnon Trefollwyn. Gerllaw y pentref, mae coedwig sy'n eich harwain tuag at Llyn Cefni^[2].