1850au yng Nghymru
.jpg)
Mae'r erthygl hon yn sôn am arwyddocâd arbennig y degawd 1850–1859 i Gymru a'i phobl.
Deiliaid[golygu | golygu cod]
- Tywysog Cymru - Albert Edward
- Tywysoges Cymru - yn wag
Gwobrau[golygu | golygu cod]
- 1853 - "Islwyn" yn ennill y goron yn eisteddfod y Fenni .
- 1858 - "Eisteddfod Fawr" yn Llangollen ; ymddangosiad cynnar seremoni'r Orsedd.
Llyfrau newydd[golygu | golygu cod]
- Anne Beale - Gladys of Harlech (1858) [1]
- John Blackwell (Alun) - Ceinion Alun (1851; cyhoeddwyd ar ôl ei farwolaeth) [2]
- B B Woodward - The History of Wales (1853)
- Samuel Evans (Gomerydd) - Y Gomerydd (1854) [3]
- John Ceiriog Hughes - Gohebiaethau Syr Meurig Crynswth (cyfrol 1) (1856)
- Aneurin Jones - Tafol y Beirdd (1852) [4]
- John Jones (Talhaiarn) - Gwaith Talhaiarn, cyf. 1 (1855)
- Owen Wynne Jones
- Fy Oriau Hamddenol (1854)
- Dafydd Llwyd (1857)
- Lleucu Llwyd (1858)
- Robert Parry (Robyn Ddu Eryri) - Teithiau a Barddoniaeth Robyn Ddu Eryri (1857)
- William Rees (Gwilym Hiraethog)
- Aelwyd F'Ewythr Robert (1852)
- Gweithiau Barddonol Gwilym Hiraethog (1855)
- William Thomas (Islwyn) - Barddoniaeth (1854)
- William Thomas (Gwilym Marles) - Prydyddiaeth (1859)
- Morris Williams (Nicander) - Y Psalmwyr (1850)
- William Williams (Creuddynfab) - Y Barddoniadur (1855)
Cerddoriaeth[golygu | golygu cod]
- Y Blwch Cerddorol (casgliad o emynau ac anthemau) (1854)
- Thomas Jones (Gogrynwr) - Gweddi Habacuc (cantata) (1851)
- J. Ambrose Lloyd - Teyrnasoedd y Ddaear (1852)
- Edward Stephen (Tanymarian) - Ystorm Tiberias (oratorio) (1852)
- Ionawr 1856 - Cyfansoddwyd anthem genedlaethol Cymru, Hen Wlad Fy Nhadau, gan James James gyda geiriau gan ei dad Evan James .
Genedigaethau[golygu | golygu cod]
- 1850
- 4 Ionawr - Griffith J. Griffith, diwydiannwr (bu farw 1919)
- 16 Ebrill - Sidney Gilchrist Thomas, dyfeisiwr (bu farw 1885) [5]
- 1851
- 8 Gorffennaf - Syr Arthur Evans, archeolegydd (bu farw 1941) [6]
- 27 Rhagfyr - Percy Gilchrist, diwydiannwr
- dyddiad anhysbys - Elizabeth Phillips Hughes, hyrwyddwr addysg merched (bu farw 1925) [7]
- 1852
- 20 Mawrth - John Gwenogvryn Evans, palaograffydd (bu farw 1930) [8]
- 26 Ebrill - William Eilir Evans, newyddiadurwr (bu farw 1910)
- 28 Ebrill - Syr Francis Edwards, Barwn 1af, gwleidydd Rhyddfrydol (bu farw 1927) [9]
- 11 Mai - Syr David Saunders Davies, AS (bu farw 1934) [10]
- 25 Tachwedd - Syr Evan Vincent Evans, cefnogwr yr Eisteddfod (bu farw 1934) [11]
- Rhagfyr - Alice Gray Jones (Ceridwen Peris), awdur (bu farw 1943) [12]
- 1855
- dyddiad anhysbys - Jeremiah Jones, bardd (bu farw 1902)
- 1856
- 26 Mawrth - David Alfred Thomas, gwleidydd (bu farw 1918) [13]
- 1858
- 28 Ionawr - Tannatt William Edgeworth David, fforiwr (bu farw 1934) [14]
- 28 Rhagfyr - Josiah Towyn Jones, gwleidydd [15]
- 1859
- 16 Chwefror - Thomas Edward Ellis, gwleidydd (bu farw 1899) [16]
- 17 Gorffennaf - Ernest Rhys, awdur (bu farw 1946)[17]
Marwolaethau[golygu | golygu cod]
- 1850
- 2 Medi - Charles Williams-Wynn, gwleidydd (ganwyd 1775) [18]
- 1851
- 6 Ebrill - William Morgan Kinsey, awdur teithio (ganwyd 1788)
- 30 Mehefin - Thomas Phillips, sylfaenydd Coleg Llanymddyfri (ganwyd 1760) [19]
- 1852
- 23 Chwefror - Evan Jones (Ieuan Gwynedd), gweinidog a newyddiadurwr, 31 [20]
- 2 Mai - John Jones (Ioan Tegid), bardd (ganwyd 1792) [21]
- 26 Tachwedd - John Josiah Guest, peiriannydd, entrepreneur a gwleidydd, 77 [22]
- 1853
- Dyddiad anhysbys - William Roberts, pregethwr (ganwyd 1809)
- 1854
- 3 Ebrill - Edward Lloyd, Barwn 1af Mostyn, gwleidydd (ganwyd 1768) [23]
- 29 Ebrill - Henry Paget, Ardalydd 1af Ynys Môn, milwr a gwleidydd (ganwyd 1768) [24]
- 1855
- 28 Mehefin - FitzRoy Somerset, Barwn 1af Rhaglan (ganwyd 1788) [25]
- dyddiad anhysbys
- Syr John Morris, Barwnig 1af, diwydiannwr [26]
- John Henry Vivian, diwydiannwr (ganwyd 1785) [27]
- 1857
- 10 Chwefror - David Thompson, archwiliwr (ganwyd i rieni Cymraeg 1770)
- 12 Awst - William Daniel Conybeare, deon Llandaf (ganwyd 1787) [28]
- 16 Awst - John Jones, Talysarn, gweinidog anghydffurfiol amlwg (ganwyd 1796) [29]
- 1858
- 17 Tachwedd - Robert Owen, sylfaenydd y mudiad cydweithredol (ganwyd 1771) [30]
- 20 Tachwedd - Syr Joseph Bailey, Barwnig 1af, meistr haearn (ganwyd 1783) [31]
- 18 Rhagfyr - John Salusbury Piozzi Salusbury, nai i Hester Thrale (ganwyd 1793)
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ "Catalog Gwasg Honno". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-07-26. Cyrchwyd 2019-07-26.
- ↑ Internet Archive - Ceinion Alun
- ↑ Y Gomerydd; Internet Archive
- ↑ Tafol y Beirdd - Internet Archive
- ↑ Davies, W. Ll., (1953). THOMAS, SIDNEY GILCHRIST (1850 - 1885), arbenigwr yn astudiaeth dur, a dyfeisydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 26 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-THOM-GIL-1850
- ↑ Myres, J., & Snodgrass, A. (2007, May 24). Evans, Sir Arthur John (1851–1941), archaeologist. Oxford Dictionary of National Biography. Adalwyd 26 Gorffennaf 2019, o https://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-33032.
- ↑ Lewis, M., (1953). HUGHES, ELIZABETH PHILLIPS (1851 - 1925), addysgydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 26 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-HUGH-PHI-1851
- ↑ Jones, E. D., (1953). EVANS, JOHN GWENOGFRYN (1852 - 1930), gweinidog Undodaidd, golygydd testunau Cymraeg cynnar ac arolygydd llawysgrifau Cymraeg. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 26 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-EVAN-GWE-1852
- ↑ Griffiths, G. M., (1953). EDWARDS, Syr FRANCIS (1852 - 1927), barwnig ac aelod seneddol. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 26 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-EDWA-FRA-1852
- ↑ Jenkins, R. T., (1953). DAVIES, Syr DAVID SAUNDERS (1852 - 1934), aelod seneddol. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 26 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-DAVI-SAU-1852
- ↑ Jones, T., (1953). EVANS, EVAN (Syr EVAN VINCENT EVANS yn ddiweddarach) (1851 - 1934), eisteddfodwr ac ysgrifennydd Anrhydeddus Gymdeithas y Cymmrodorion. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 26 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-EVAN-VIN-1851
- ↑ Davies, M. B., (1970). JONES, ALICE GRAY (‘Ceridwen Peris’; 1852 - 1943), awdures. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 26 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c2-JONE-GRA-1852
- ↑ Thomas, B., (1953). THOMAS, DAVID ALFRED (1856 - 1918), yr is-iarll RHONDDA 1af. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 26 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-THOM-ALF-1856
- ↑ Jenkins, R. T., (1953). DAVID, Syr TANNATT WILLIAM EDGEWORTH (1858 - 1934), daearegwr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 26 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-DAVI-EDG-1858
- ↑ Jones, D. T., (1953). JONES, JOSIAH (TOWYN) (1858 - 1925), gweinidog gyda'r Annibynwyr ac aelod seneddol. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 26 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-JONE-TOW-1858
- ↑ Ellis, T. I., (1953). ELLIS, THOMAS EDWARD (1859 - 1899), aelod seneddol dros Feirionnydd (1886-99) a phrif chwip y blaid Ryddfrydol (1894-5). Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 26 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-ELLI-EDW-1859
- ↑ Davies, W. Ll., (1970). RHYS, ERNEST (PERCIVAL) (1859 - 1946), bardd, awdur, a golygydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 26 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c2-RHYS-ERN-1859
- ↑ Escott, M. (2009, May 21). Wynn, Charles Watkin Williams (1775–1850), politician. Oxford Dictionary of National Biography. Adalwyd 26 Gorffennaf 2019, o https://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-30150.
- ↑ Price, D. (2004, September 23). Phillips, Thomas (1760–1851), philanthropist and surgeon. Oxford Dictionary of National Biography. Adalwyd 26 Gorffennaf 2019, o https://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-22175.
- ↑ Jones, F. P., (1953). JONES, EVAN (‘Ieuan Gwynedd’; 1820 - 1852), gweinidog a newyddiadurwr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 26 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-JONE-EVA-1820
- ↑ Jenkins, R. T., (1953). JONES, JOHN (‘Tegid,’ neu ‘Ioan Tegid’; 1792 - 1852), clerigwr a llenor. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 26 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-JONE-JOH-1792
- ↑ John, A. (2008, May 24). Guest, Sir (Josiah) John, first baronet (1785–1852), ironmaster. Oxford Dictionary of National Biography. Adalwyd 26 Gorffennaf 2019, o https://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-11716
- ↑ Kidd, Charles, Williamson, David (gol.). Debrett's Peerage and Baronetage (rhifyn 1990). New York: St Martin's Press, 1990
- ↑ Anglesey, . (2008, January 03). Paget [formerly Bayly], Henry William, first marquess of Anglesey (1768–1854), army officer and politician. Oxford Dictionary of National Biography. Adalwyd 26 Gorffennaf 2019, o https://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-21112.
- ↑ Lloyd, E., & Sweetman, J. (2014, September 25). Somerset, FitzRoy James Henry [known as Lord FitzRoy Somerset], first Baron Raglan (1788–1855), army officer. Oxford Dictionary of National Biography. Adalwyd 26 Gorffennaf 2019, o https://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-26007
- ↑ Kidd, Charles, Williamson, David (golygyddion). Debrett's Peerage and Baronetage (rhifyn 1990). Efrog Newydd: St Martin's Press, 1990
- ↑ Newell, E. (2009, October 08). Vivian, John Henry (1785–1855), industrialist and politician. Oxford Dictionary of National Biography. Adalwyd 26 Gorffennaf 2019, o https://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-47482.
- ↑ North, F. J., (1953). CONYBEARE, WILLIAM DANIEL (1787 - 1857), clerigwr a daearegwr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 26 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-CONY-DAN-1787
- ↑ Edwards, G. A., (1953). JONES, JOHN (1796 - 1857), pregethwr amlwg a grymus neilltuol, a gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 26 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-JONE-JOH-1796
- ↑ Rees, J. F., (1953). OWEN, ROBERT (1771 - 1858), Sosialydd Utopaidd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 26 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-OWEN-ROB-1771
- ↑ Price, W. W., (1953). BAILEY (TEULU), Glanusk Park, sir Frycheiniog. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 26 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-BAIL-GLA-1700
Rhestrau'r 19eg Ganrif yng Nghymru
1800au: 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 - 1810au: 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 - 1820au: 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 - 1830au: 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 - 1840au: 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 - 1850au: 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 - 1860au: 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 - 1870au: 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 - 1880au: 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 - 1890au: 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899