1899 yng Nghymru
.jpg) Tom Ellis AS, bu farw ym 1899 | |
| Enghraifft o'r canlynol | digwyddiadau mewn blwyddyn neu gyfnod amser penodol  |
|---|---|
| Dyddiad | 1899 |
| Rhagflaenwyd gan | 1898 yng Nghymru |
| Olynwyd gan | 1900 yng Nghymru |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mae'r erthygl hon yn ymwneud ag arwyddocâd penodol y flwyddyn 1869 i Gymru a'i phobl .
Deiliaid
[golygu | golygu cod]Digwyddiadau
[golygu | golygu cod]- 25 Ionawr—Adelina Patti yn priodi ei thrydydd gŵr, y Barwn Rolf Cederström, mewn gwasanaeth yn Aberhonddu[1]
- 20 Mawrth—Collodd y bardd Eingl-gymreig W H Davies (Supertramp) ei goes wedi i'w droed dde gael ei mathru gan olwyn trên wrth geisio neidio ar drên yn Renfrew, Ontario.[2]
- 3 Mehefin—Penodwyd Henry Morton Stanley yn farchog cadlywydd Urdd y Baddon yn rhestr anrhydeddau pen-blwydd y Frenhines[3]
- Rhagfyr—Windham Wyndham-Quin AS De Morgannwg yn codi catrawd o iwmyn yn Sir Forgannwg i ymladd yn Rhyfel y Bore yn Ne Affrica.[4]
Y Celfyddydau
[golygu | golygu cod].jpg)
.jpg)
Cynhaliwyd Eisteddfod Genedlaethol Cymru yng Nghaerdydd. Ataliwyd y wobr yng nghystadleuaeth y gadair. Enillwyd y goron gan Richard Roberts (Gwylfa)
Llyfrau newydd
[golygu | golygu cod]Cymraeg
[golygu | golygu cod]- John Hughes[5]—Ysgol Jacob
- —Gwanwyn Bywyd a'i Ddeffroad
- James Morris[6]—Cofiant, Dywediadau a Phregethau y Diweddar Barch. Thomas Job, D.D., Cynwyl
- Daniel Evan Jones[7]—Hanes Plwyfi Llangeler a Phenboyr[8]
- Thomas Rowland Roberts (Asaph)[9]— Barddoniaeth Edmund Prys[10]
- Evan Thomas Davies (Dyfrig)[11]—Pregethau ac Anerchiadau
- John Owen, Y Wyddgrug—Cofiant Daniel Owen: ynghyd a Sylwadau ar ei Ysgrifeniadau[12]
- Thomas Jones Humphreys—Esboniad yr Efrydydd ar Luc[13]
- Owen Evans—Yr Aberthau
- —Bywgraffiadau'r Beibl a Phregethau Eraill
- John Owen Jones—O Lygad y Ffynnon,[14]
- John Puleston Jones—Esboniad ar Epistol Iago
- John Owen Jones (Ap Ffarmwr) – Cofiant Gladstone
- James Morris – Cofiant Thomas Jones, Conwyl
Saesneg
[golygu | golygu cod]- William Retlaw Jefferson Williams—The Parliamentary History of Oxford, 1213-1899[15]
- —The History of the Great Sessions in Wales, 1542-1830, together with the Lives of the Welsh Judges[16]
- William James Lewis[17]—A Treatise on Crystallography
- George Eyre Evans—The Midland Churches[18]
- Syr Edward Anwyl—A Welsh grammar for schools based on the principles and requirements of the Grammatical Society Part 2 Syntax[19]
- John Edward Southall—Preserving and teaching the Welsh Language in English speaking districts[20]
- Samuel James Evans—The Elements of Welsh Grammar
- Evelyn Anna Lewes—Picturesque Aberayron[21]
- Rhoda Broughton—Foes in Law
- Allen Raine—By Berwen Banks
Cerddoriaeth
[golygu | golygu cod]- 11 Mawrth—The Gramophone Company yn gwneud y recordiad cyntaf yn yr iaith Gymraeg, gan gynnwys Madge Breese yn canu Hen wlad fy nhadau.
Chwaraeon
[golygu | golygu cod]
- Pêl-droed—
- Mae Cwpan Cymru yn cael ei hennill gan y "Derwyddon" am y seithfed tro.
- CPD Dinas Caerdydd yn cael ei sefydlu, dan yr enw "Riverside Reserves".
- Hwylio—Sefydlu Clwb Hwylio Afon Tywi.
- Rygbi
- Ar ddiwedd pencampwriaeth y pedair gwlad bu Cymru yn drydedd ar y tabl, gydag Iwerddon ar y brig yr Alban yn ail a Lloegr yn bedwaredd.
Genedigaethau
[golygu | golygu cod]
- 1 Ionawr—Robert William Jones, (Erfyl Fychan), hanesydd, llenor, athro ac eisteddfodwr (m 1968)[22]
- 16 Chwefror—Gladys May Jones, pianydd, cyfansoddwr a chynhyrchydd rhaglenni ysgafn ar y radio[23]
- 18 Chwefror—Mervyn Johns, actor (m 1992)
- 14 Ebrill—Arthur George Owens, Ysbïwr, (m 1957)
- 20 Ebrill—William Davies, botanegydd ac arbenigwr mewn gwyddor tir glas (m 1968)[24]
- —Llewelyn Morris Humphreys (Murray the Hump), un o brif gynghreiriaid Al Capone.
- 28 Ebrill—Len Davies, pêl-droediwr (m 1945)
- 1 Mai—John Roberts (Jack Rwsia), glöwr, cynghorydd a chomiwnydd(m 1979)[25]
- 18 Mai—David James Jones (Gwenallt) (m 1968)[26]
- —Benjamin Bowen Thomas, addysgwr oedolion a gwas sifil[27]
- 16 Mehefin—Jack Gore, chwaraewr rygbi rhyngwladol i Gymru (bu farw 1971)
- 15 Gorffennaf—Idris Cox, ymgyrchydd gwleidyddol (m 1989)
- 16 Gorffennaf—Ernie Finch, chwaraewr rygbi rhyngwladol Cymru (m 1983)
- 22 Medi—Richard Alan Morton, biocemegydd (m 1977)[28]
- Tachwedd—Syr Daniel Thomas Davies, ffisigwr (m 1966)[29]
- 2 Tachwedd—Edward Owen Humphreys, addysgwr (m 1959)[30]
- 12 Rhagfyr—Charlie Jones, pêl-droediwr (bu farw 1966)
- 19 Rhagfyr—Thomas Iorwerth Ellis, awdur a darlledwr (m 1970)[31]
- 20 Rhagfyr—Y Parch Dr David Martyn Lloyd-Jones, meddyg ac efengylwr (m 1981)[32]
- 25 Rhagfyr—Noëlle Davies, llenor, ymgyrchydd gwleidyddol (m 1983)[33]
- 31 Rhagfyr—Idwal Jones, Athro prifysgol (m 1966)[34]
- Dyddiad ansicr
- Alwena Roberts (Telynores Iâl) telynores ac athrawes y delyn (m 1981)[35]
Marwolaethau
[golygu | golygu cod]
- 15 Chwefror—William Jones (Ehedydd Iâl), bardd (g 1815)[36]
- 18 Chwefror—Halswell Milborne Kemeys-Tynte, ustus heddwch a dirprwy-raglaw (g 1852)[37]
- 2 Mawrth—John Owen Jones (Ap Ffarmwr), newyddiadurwr, ymgyrchydd dros hawliau gweision fferm (g 1861) [38]
- 31 Mawrth—Richard Humphreys Morgan, gweinidog Methodistiaid Calfinaidd, llenor (g 1850)[39]
- 1 Ebrill—Abraham Mathews, gweinidog a hanesydd y Wladfa (g 1832)[40]
- 5 Ebrill—Thomas Edward Ellis, Aelod Seneddol Meirionnydd a phrif chwip y Blaid Ryddfrydol (g 1859)[41]
- 16 Ebrill—Syr William Roberts, meddyg ac athro meddygaeth[42]
- 10 Mai—William Jones, heddychwr (g 1826)[43]
- 11 Mai—William Theophilus Thomas (Gwilym Gwenffrwd) gweinidog gyda'r Annibynwyr, a bardd[44]
- 19 Mai—Elias Owen, offeiriad a hynafiaethydd (g 1833)[45]
- 26 Mai—Henry Hicks, meddyg a daearegwr (g 1837)[46]
- 29 Mai—John Jones (Eos Bradwen), cerddor a bardd (g 1831)[47]
- 4 Awst—Daniel Lewis Lloyd, Esgob Bangor (g 1843)[48]
- 18 Awst—Nicholas Bennett, cerddor a hanesydd (g 1823)[49]
- 28 Awst—Owen Glynne Jones, mynyddwr ac athro ysgol (g 1867)[50]
- 9 Medi—William Pamplin, llysieuegydd (g 1806)[51]
- 11 Medi—John Ceulanydd Williams, gweinidog (B), llenor[52]
- 27 Medi—Thomas James, gweinidog Methodistiaid Calfinaidd (g 1827)[53]
- 12 Hydref—Owen Jones (1833 - 1899), gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd, a llenor[54]
- 13 Hydref—Charles Ashton, hanesydd llenyddiaeth Gymraeg a heddwas (g 1848)[55]
- 8 Tachwedd—Robert Owen, Pennal, gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd a llenor (g 1834)[56]
- 24 Tachwedd—Thomas Roberts, Bethesda, gweinidog y Methodistiaid Calfinaidd[57]
- 10 Rhagfyr—John Edward Horatio Steegman, awdur llyfrau ar gelfyddyd a phensaernïaeth[58]
- 11 Rhagfyr—Stephen William Williams, peiriannydd, pensaer, a hynafiaethydd[59]
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ "Priodas Madam Patti - Y Clorianydd". David Williams. 1899-01-19. Cyrchwyd 2022-10-28.
- ↑ "DAVIES, WILLIAM HENRY (1871 - 1940), bardd ac awdur | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-27.
- ↑ "BIRTHDAY HONOURS - The South Wales Daily Post". William Llewellyn Williams. 1899-06-03. Cyrchwyd 2022-10-28.
- ↑ "MAJOR WYNDHAM QUIN'S TROOP - South Wales Daily News". David Duncan and Sons. 1899-12-30. Cyrchwyd 2022-10-28.
- ↑ "HUGHES, JOHN (1850 - 1932), gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd, awdur, a bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-25.
- ↑ "MORRIS, JAMES (1853 - 1914), gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd, ac awdur | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-26.
- ↑ "JONES, DANIEL EVAN (1860 - 1941), awdur | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-27.
- ↑ Hanes Plwyfi Llangeler a Phenboyr. 1899.
- ↑ "ROBERTS, THOMAS ROWLAND ('Asaph '; 1857? - 1940), cofiannydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-27.
- ↑ Price, Edmund (1899). Barddoniaeth Edmwnd Prys, casgledig gan T.R. Roberts. Cyhoeddwyd gan y casglydd.
- ↑ "DAVIES, EVAN THOMAS ('Dyfrig '; 1847 - 1927), clerigwr ac eisteddfodwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-27.
- ↑ Owen, John (1899). Cofiant Daniel Owen: ynghyd a Sylwadau ar ei Ysgrifeniadau. Wrecsam: Hughes a'i fab.
- ↑ Jones-Humphreys, T. (1899). Esboniad yr efrydydd: ar Efengyl Luc gan y Parch.T.Jones-Humphreys. W.Williams a'i Fab.
- ↑ Jones, Owen john (1899). O Lygad Y Ffynnon: Cyfieithiadau O Weithiau Haneswyr Boreuaf Cymru (yn Saesneg).
- ↑ Williams, William Retlaw (1899). The parliamentary history of the county of Oxford, including the city and university of Oxford, and the boroughs of Banbury, Burford, Chipping Norton, Dadington, Witney, and Woodstock, from the earliest times to the present day, 1213-1899, with biographical and genealogical notices of the members. Brecknock : Priv. Print. for the author by E. Davies.CS1 maint: date and year (link)
- ↑ Williams, William Retlaw (1899). The History of the Great Sessions in Wales, 1542-1830: Together with the Lives of the Welsh Judges, and Annotated Lists of the Chamberlains and Chancellors, Attorney Generals, and Prothonotaries of the Four Circuits of Chester and Wales; the Lord Presidents of Wales, and the Attorney Generals and Solicitor Generals of the Marches (yn Saesneg). Priv. print. for the author by E. Davies.
- ↑ "LEWIS, WILLIAM JAMES (1847 - 1926), awdurdod ar risialau | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-27.
- ↑ Evans, George Eyre (1899). Midland Churches: a History of the Congregations on the Roll of the Midland Christian Union; Attempted by George Eyre Evans (yn Saesneg). 'Herald' Print. Works.
- ↑ Anwyl, Edward (1899). A Welsh grammar for schools based on the principles and requirements of the Grammatical Society Part 2 Syntax. Syllwr Llyfrgell Genedlaethol Cymru: London : Swan Sonnenschein ; New York : Macmillan 1899.
- ↑ Southall, John Edward (1899). Preserving and Teaching the Welsh Language in English Speaking Districts: Being the Substance of an Essay Awarded a Prize at the National Eisteddfod, Newport, 1897 (yn Saesneg). John E. Southall.
- ↑ Lewes, Evelyn (1899). Picturesque Aberayron (yn Saesneg). D. Mathias.
- ↑ "JONES, ROBERT WILLIAM ('Erfyl Fychan '; 1899 - 1968), hanesydd, llenor, athro ac eisteddfodwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-27.
- ↑ "JONES, GLADYS MAY, 'MAI' (1899 - 1960), pianydd, cyfansoddwr a chynhyrchydd rhaglenni ysgafn ar y radio | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-27.
- ↑ "DAVIES, WILLIAM (1899 - 1968), botanegydd ac arbenigwr mewn gwyddor tir glas | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-26.
- ↑ "ROBERTS, JOHN, 'Jack Rwsia' (1899-1979), glöwr, cynghorydd ac aelod amlwg o'r Blaid Gomiwnyddol | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-27.
- ↑ "JONES, DAVID JAMES ('Gwenallt '; 1899 - 1968), bardd, beirniad ac ysgolhaig | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-26.
- ↑ "THOMAS, BENJAMIN BOWEN (Ben) (1899 - 1977), addysgwr oedolion a gwas sifil | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-26.
- ↑ "MORTON, RICHARD ALAN (1899 - 1977), biocemegydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "DAVIES, Syr DANIEL THOMAS (1899 - 1966), ffisigwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "HUMPHREYS, EDWARD OWEN (1899 - 1959), addysgwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "ELLIS, THOMAS IORWERTH (1899 - 1970), addysgydd ac awdur | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-25.
- ↑ "LLOYD-JONES, DAVID MARTYN (1899 - 1981), gweinidog a diwinydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-25.
- ↑ "DAVIES, NOËLLE (1899 - 1983), llenor, addysgydd ac ymgyrchydd gwleidyddol | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-25.
- ↑ "JONES, IDWAL (1899 - 1966), addysgydd ac Athro prifysgol | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-25.
- ↑ Pwyll ap Siôn; Thomas, Wyn (2018). Cydymaith i Gerddoriaeth Cymru. Talybont: Y Lolfa. tt. 365. ISBN 9781784616250.
- ↑ "JONES, WILLIAM ('Ehedydd Iâl '; 1815 - 1899), ffermwr a bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-25.
- ↑ "KEMEYS a KEMEYS-TYNTE (TEULU), Cefn Mabli, sir Fynwy | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-27.
- ↑ Jones, F. P., (1970). JONES, JOHN OWEN (‘Ap Ffarmwr’, 1861 - 1899), newyddiadurwr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 27 Chw 2020
- ↑ "MORGAN, RICHARD HUMPHREYS (1850 - 1899), gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd a llenor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-25.
- ↑ "MATHEWS, ABRAHAM (1832 - 1899); gweinidog, arloeswr, a llenor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-25.
- ↑ Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd ar Wicidestun
- ↑ "ROBERTS, teulu, Mynydd-y-gof, Bodedern, Môn | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-28.
- ↑ "JONES, WILLIAM (1826 - 1899), ysgrifennydd y 'Peace Society,' | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-25.
- ↑ "THOMAS, WILLIAM THEOPHILUS ('Gwilym Gwenffrwd '; 1824 - 1899), gweinidog gyda'r Annibynwyr, a bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-27.
- ↑ "OWEN, ELIAS (1833 - 1899), clerigwr a hynafiaethydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-25.
- ↑ "HICKS, HENRY (1837 - 1899), meddyg a daearegwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "JONES, JOHN ('Eos Bradwen '; 1831 - 1899) | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "LLOYD, DANIEL LEWIS (1843 - 1899), ysgolfeistr ac esgob | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-25.
- ↑ "BENNETT, NICHOLAS (1823 - 1899), cerddor a hanesydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-25.
- ↑ ONES, OWEN GLYNNE (1867 - 1899), mynyddwr ac athro ysgol. Y Bywgraffiadur Cymreig.
- ↑ "PAMPLIN, WILLIAM (1806 - 1899), llysieuydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "WILLIAMS, JOHN CEULANYDD ('Ceulanydd', 1847? - 1899), gweinidog gyda'r Bedyddwyr a llenor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-26.
- ↑ "JAMES, THOMAS (1827 - 1899), gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-25.
- ↑ "JONES, OWEN (1833 - 1899), gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd, a llenor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-26.
- ↑ "ASHTON, CHARLES (1848 - 1899), llyfryddwr a hanesydd llenyddiaeth Cymru | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-25.
- ↑ "OWEN, ROBERT (1834 - 1899), Pennal, Sir Feirionnydd, gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd a llenor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-26.
- ↑ "ROBERTS, THOMAS Art (1835 - 1899), gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-25.
- ↑ "STEEGMAN, JOHN EDWARD HORATIO (1899 - 1966), awdur llyfrau ar gelfyddyd a phensaernïaeth | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-27.
- ↑ "WILLIAMS, STEPHEN WILLIAM (1837 - 1899), peiriannydd, pensaer, a hynafiaethydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-26.
Rhestrau'r 19eg Ganrif yng Nghymru
1800au: 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 - 1810au: 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 - 1820au: 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 - 1830au: 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 - 1840au: 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 - 1850au: 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 - 1860au: 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 - 1870au: 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 - 1880au: 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 - 1890au: 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899