De Morgannwg (etholaeth seneddol)
| De Morgannwg Etholaeth Sir | |
|---|---|
| Creu: | 1885 |
| Diddymwyd: | 1918 |
| Math: | Tŷ'r Cyffredin |
| Aelodau: | Un |
Roedd De Morgannwg yn etholaeth seneddol a oedd yn dychwelyd un Aelod Seneddol i Dŷ'r Cyffredin Senedd y Deyrnas Unedig rhwng 1885 a 1918.
Cefndir[golygu | golygu cod]
Crëwyd yr etholaeth o dan Ddeddf Ailddosbarthu Seddi 1885 ar gyfer etholiad cyffredinol 1885, a chafodd ei diddymu ar gyfer etholiad cyffredinol 1918. O holl seddi Morgannwg a grëwyd trwy ailddosbarthu 1885, De Morgannwg oedd yr unig un lle na allai'r Blaid Ryddfrydol fod yn sicr o fuddugoliaeth. Roedd teuluoedd Bute a Dunraven yn ddylanwad pwerus yn yr etholaeth. Roedd ardaloedd glofaol y Rhondda a thref gosmopolitan y Barri yn gefnogol i'r Rhyddfrydwyr ond roedd ardaloedd mwy llewyrchus Bro Morgannwg, Penarth a Llandaf yn dueddol o gefnogi'r Ceidwadwyr.
Ffiniau[golygu | golygu cod]
Crëwyd yr etholaeth allan o ran o hen etholaeth Sir Forgannwg a oedd wedi bod mewn bodolaeth ers 1541. Roedd ffiniau'r sedd newydd yn cynnwys Pen-y-bont ar Ogwr, Porthcawl, Coety, Ewenni, Ogwr, Llanhari, Llanharan, Y Bont-faen, Llanilltud Fawr, Dinas Powys, Pendeulwyn, Tresimwn, Y Barri, Penarth, yr Eglwys Newydd, Llys-faen, Radur, Sain Ffagan, Llanisien, Llantrisant, Tonyrefail, Pontyclun, a'r Beddau.
Aelodau Seneddol[golygu | golygu cod]
| Blwyddyn | Aelwyd | Plaid | |
|---|---|---|---|
| 1885 | Arthur John Williams | Rhyddfrydol | |
| 1895 | Henry Wyndham-Quin | Ceidwadol | |
| 1906 | William Brace | Rhyddfrydwr Llafur | |
| 1918 | dileu'r etholaeth | ||
Canlyniad etholiadau[golygu | golygu cod]
Etholiadau yn y 1910au[golygu | golygu cod]
| Etholiad cyffredinol Rhagfyr, 1910: De Morgannwg [1] | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Rhyddfrydwr Llafur | William Brace | 10,190 | 58.43 | -2.62 | |
| Ceidwadwyr | Lewis Morgan | 7,252 | 41.58 | +2.62 | |
| Mwyafrif | 2,938 | 16.85 | -5.24 | ||
| Y nifer a bleidleisiodd | 17,442 | 75.99 | -6.89 | ||
| Rhyddfrydwr Llafur yn cadw | Gogwydd | +2.62 | |||
| Etholiad cyffredinol, Ionawr 1910: De Morgannwg [2] | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Rhyddfrydwr Llafur | William Brace | 11,612 | 61.05 | -2.25 | |
| Ceidwadwyr | Lewis Morgan | 7,411 | 38.96 | +2.26 | |
| Mwyafrif | 4,201 | 22.09 | -4.51 | ||
| Y nifer a bleidleisiodd | 19,023 | 82.88 | |||
| Rhyddfrydwr Llafur yn cadw | Gogwydd | +2.26 | |||
Etholiadau yn y 1900au[golygu | golygu cod]
| Etholiad cyffredinol 1906: De Morgannwg | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Rhyddfrydwr Llafur | William Brace | 10,514 | 63.3 | ||
| Ceidwadwyr | Windham Henry Wyndham-Quin | 6,096 | 36.7 | ||
| Mwyafrif | 4,418 | - | |||
| Y nifer a bleidleisiodd | 80.9 | ||||
| Rhyddfrydwr Llafur yn disodli Ceidwadwyr | Gogwydd | ||||
| Etholiad cyffredinol 1900: De Morgannwg | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Ceidwadwyr | Windham Henry Wyndham-Quin | 6,841 | 52 | ||
| Rhyddfrydol | Walter H. Morgan | 6,322 | 48 | - | |
| Mwyafrif | 519 | - | |||
| Y nifer a bleidleisiodd | 73.2 | ||||
| Ceidwadwyr yn cadw | Gogwydd | ||||
Etholiadau yn y 1890au[golygu | golygu cod]
| Etholiad cyffredinol 1895: De Morgannwg | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Ceidwadwyr | Windham Henry Wyndham-Quin | 5,747 | 53.9 | ||
| Rhyddfrydol | Arthur John Williams | 4,922 | 46.1 | - | |
| Mwyafrif | 825 | - | |||
| Y nifer a bleidleisiodd | 75.0 | ||||
| Ceidwadwyr yn disodli Rhyddfrydol | Gogwydd | ||||
Cartŵn Papur Pawb 1893
| Etholiad cyffredinol 1892: De Morgannwg | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Rhyddfrydol | Arthur John Williams | 4,743 | 55.4 | - | |
| Ceidwadwyr | Syr Morgan Morgan | 3,825 | 44.6 | ||
| Mwyafrif | 918 | - | |||
| Y nifer a bleidleisiodd | 68.6 | ||||
| Rhyddfrydol yn cadw | Gogwydd | ||||
Etholiadau yn y 1880au[golygu | golygu cod]
| Etholiad cyffredinol 1886: De Morgannwg | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Rhyddfrydol | Arthur John Williams | 3,497 | 61.6 | - | |
| Unoliaethol Ryddfrydol | James Mowatt | 2,177 | 38.4 | ||
| Mwyafrif | 1,320 | - | |||
| Y nifer a bleidleisiodd | 64.4 | ||||
| Rhyddfrydol yn cadw | Gogwydd | ||||
| Etholiad cyffredinol 1885: De Morgannwg | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Rhyddfrydol | Arthur John Williams | 3,945 | 54.1 | - | |
| Ceidwadwyr | John Talbot Dillwyn-Llewelyn | 3,351 | 45.9 | ||
| Mwyafrif | 594 | - | |||
| Y nifer a bleidleisiodd | 82.9 | ||||