Pen-y-Gaer (bryngaer)

Pen-y-Gaer

Math	bryngaer sy'n rhannol ddilyn tirffurf y graig
Daearyddiaeth
Sir	Abertawe
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	51.6394°N 4.1163°W
Cod OS	SS53659554
Dynodwr Cadw	GM198
[golygwch ar Wicidata]

Mae Pen-y-Gaer (bryngaer) yn fryngaer Geltaidd sy'n perthyn i Oes yr Haearn, ac sydd wedi'i lleoli ger Llanrhidian Uchaf yn Abertawe, Cymru; cyfeirnod OS: SS536955.

Cofrestrwyd y fryngaer hon gan Cadw a chaiff ei hadnabod gyda'r rhif SAM unigryw: GM198. Ceir tua 300 o fryngaerau ar restr CADW o henebion, er bod archaeolegwyr yn nodi bod oddeutu 570 ohonyn nhw i gyd yng Nghymru.

Fel arfer, fel mae'r gair yn ei awgrymu, ar fryn y codwyd y caerau hyn, er mwyn i'r amddiffynwr gael mantais milwrol. Un o'r bryngaerau mwyaf trawiadol yng Nghymru ydy Tre'r Ceiri, a hon yw'r fryngaer Oes Haearn fwyaf yng ngogledd-orllewin Ewrop. Mae ei harwynebedd oddeutu 2.5ha. Y mwyaf o ran maint (arwynebedd), fodd bynnag ydy Bryngaer Llanymynech sydd ag arwynebedd o 57 hectar.

Lloches i gartrefi a gwersyllfeydd milwrol oedd eu pwrpas felly, cyn y goresgyniad Rhufeinig; a chafodd cryn lawer ohonyn nhw eu hatgyfnerthu a'u defnyddio, yng nghyfnod y Rhufeiniaid; er enghraifft Dinorben yng ngogledd Cymru. Oes aur bryngaerau gwledydd Prydain oedd rhwng 200 CC ac OC 43.

Gweler hefyd

• Rhestr o fryngaerau Cymru
• Cylchoedd cerrig
• Rhestr copaon Cymru
• Llwythau Celtaidd Cymru