Castell Cawr

Oddi ar Wicipedia
Castell Cawr
Mathbryn, caer lefal Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirConwy Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Cyfesurynnau53.2768°N 3.5971°W Edit this on Wikidata
Cod OSSH93607672 Edit this on Wikidata
Map
Statws treftadaethheneb gofrestredig Edit this on Wikidata
Manylion
Dynodwr CadwDE114 Edit this on Wikidata

Mae Castell Cawr (hefyd Dinhengron) yn fryngaer Geltaidd sylweddol tua 2ha, sy'n perthyn i Oes yr Haearn, ac sydd wedi'i lleoli ar fryncyn Tan-y-Gopa, ger Abergele yn Sir Conwy, Cymru; cyfeirnod OS: SH935767. Nid oes cloddio archaeolegol wedi digwydd yma.[1]

Rhan o glawdd amddiffyn mawr Castell Cawr

Disgrifiad[golygu | golygu cod]

Mae'r gaer yn mesur 186m (gogledd i dde) wrth 130m ac o ffurf led hirgsgwar. Ar ochrau'r de a'r dwyrain amddiffynir y gaer gan lethrau syrth y bryn ond ar ochrau'r gogledd a'r gorllewin ceir olion clawdd. Ceir mynedfa sy'n troi i mewn ar ei hun yn y clawdd gorllewinol. Er nad oes modd profi hynny heb gloddio archaeoloegol, mae'r gaer yn dyddio o Oes yr Haearn, yn ôl pob tebyg.[2][3]

Erbyn hyn mae llawer o'r gaer hon wedi cael ei gorchuddio gan goedwig, ond clirwyd rhan o'r goedwig y arddangos rhannau o amddiffynwaith y gaer.

Cefndir[golygu | golygu cod]

Cofrestrwyd y fryngaer hon gan Cadw a chaiff ei hadnabod gyda'r rhif SAM unigryw: DE114.[4] Ceir tua 300 o fryngaerau ar restr CADW o henebion, er bod archaeolegwyr yn nodi bod oddeutu 570 ohonyn nhw i gyd yng Nghymru.

Fel arfer, fel mae'r gair yn ei awgrymu, ar fryn y codwyd y caerau hyn, er mwyn i'r amddiffynwyr gael mantais milwrol. Un o'r bryngaerau mwyaf trawiadol yng Nghymru ydy Tre'r Ceiri, a hon yw'r fryngaer Oes Haearn fwyaf yng ngogledd-orllewin Ewrop.[5] Mae ei harwynebedd oddeutu 2.5ha.[6] Y mwyaf o ran maint (arwynebedd), fodd bynnag ydy Bryngaer Llanymynech sydd ag arwynebedd o 57 hectar.[7]

Lloches i gartrefi a gwersyllfeydd milwrol oedd eu pwrpas felly, cyn y goresgyniad Rhufeinig; a chafodd cryn lawer ohonynh nhw eu hatgyfnerthu a'u defnyddio, yng nghyfnod y Rhufeiniaid; er enghraifft Dinorben yng ngogledd Cymru. Oes aur bryngaerau gwledydd Prydain oedd rhwng 200 CC ac OC 43.

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. Coflein[dolen marw]
  2. "Coflein". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-03-04. Cyrchwyd 2010-09-11.
  3. Helen Burnham, Clwyd and Powys yn y gyfres A Guide ot Ancient and Historic Wales (Cadw/HMSO, 1995), tud. 195.
  4. Cofrestr Cadw.
  5. References Wales gan John May; Gwasg Prifysgol Cymru.
  6. "Gwefan y BBC". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-04-11. Cyrchwyd 2012-03-04.
  7. "Gwefan CPAT". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-01-07. Cyrchwyd 2012-03-04.