Neidio i'r cynnwys

Craig yr Aderyn

Oddi ar Wicipedia
Craig yr Aderyn
Craig yr Aderyn dan eira.
Mathbryn, caer lefal, copa Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirGwynedd Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Uwch y môr258 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau52.6419°N 4.0055°W Edit this on Wikidata
Cod OSSH64400680 Edit this on Wikidata
Manylion
Amlygrwydd87 metr Edit this on Wikidata
Rhiant gopaGamallt Edit this on Wikidata
Map
Statws treftadaethSafle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig, heneb gofrestredig Edit this on Wikidata
Manylion
Dynodwr CadwME075 Edit this on Wikidata

Bryn yn ne Gwynedd yw Craig yr Aderyn (neu Craig y Deryn ar lafar), sy'n codi o lefel y môr i uchder o dros 250 medr ar lethrau deheuol Dyffryn Dysynni, ger Llanfihangel-y-Pennant ym Meirionnydd. Caiff ei henw am ei bod yn fan nythu i nifer fawr o adar megis y Bilidowcar, er fod y graig, bellach, cryn dwy filltir o'r môr. Ceir nifer o dyllau ynddi sy'n cael eu defnyddio gan yr adar i ddodwy a magu cywion.

Hen ffotograff c. 1890-1900

Amddiffynfa

[golygu | golygu cod]

Mae Craig yr Aderyn, hefyd, yn fryngaer Geltaidd sy'n perthyn i Oes yr Haearn; cyfeirnod OS: SH644068.

Craig yr Aderyn o'r gorllewin
Craig yr Aderyn dan eira.

Cofrestrwyd y fryngaer hon gan Cadw a chaiff ei hadnabod gyda'r rhif SAM unigryw: ME075.[1] Ceir tua 300 o fryngaerau ar restr CADW o henebion, er bod archaeolegwyr yn nodi bod oddeutu 570 ohonyn nhw i gyd yng Nghymru.

Ceir olion caer fach o Oes yr Haearn ar gopa'r graig. Doedd dim angen llawer o waith amddiffyn am fod y safle ei hun mor gryf, ond codwyd clawdd o ffurf L rhwng y clogwynni syrth i greu amddiffynfa. Yn ddiweddarach, ychwanegwyd mur pur sylweddol ar yr ochr ddwyreiniol a gellir gweld olion y fynedfa, sy'n troi i mewn ar ei hun.[2]

Mae adfeilion Castell y Bere, a godwyd gan dywysogion Gwynedd yn y 13g, gerllaw. Yn ôl traddodiad lleol, roedd dau dŵr i wylwyr y castell ar ben y graig a byddai'r gwylwyr yn codi baner goch yn rhybudd i'r castellwyr pe bai perygl. Gelwir dau wyneb amlwg y graig yn 'Y Palis Mawr' ac 'Y Palis Bach' yn lleol.[3]

Cân werin

[golygu | golygu cod]

Cyfeirir at y graig yn yr hen gân werin 'Wrth Fynd Efo Deio i Dywyn':

Dod drwy Abergynolwyn
Wedyn heibio Craig y Deryn:
Pan gyrhaedd'som Ynys Maengwyn.
Gwaeddai Deio, "Dacw Dywyn!"

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. Cofrestr Cadw.
  2. Christopher Houlder, Wales: an archaeological guide (Faber & Faber, 1977), tud. 112.
  3. William Davies, 'Casgliad o Lên Gwerin Meirion', yn Cofnodion a chyfansoddiadau buddugol Eisteddfod Blaenau Ffestiniog 1898 (1900), tud. 153.

Gweler hefyd

[golygu | golygu cod]

Dolenni allanol

[golygu | golygu cod]