Pen-y-gaer (Llanaelhaearn)

Oddi ar Wicipedia
Pen-y-gaer
Mathcaer lefal Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirGwynedd Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Cyfesurynnau52.9838°N 4.3419°W Edit this on Wikidata
Cod OSSH42904550 Edit this on Wikidata
Map
Statws treftadaethheneb gofrestredig Edit this on Wikidata
Manylion
Dynodwr CadwCN052 Edit this on Wikidata

Bryn a bryngaer yn Llŷn, Gwynedd yw Pen-y-gaer. Mae'r gaer gynhanesyddol yn gorwedd ar ben y bryn, sy'n codi 387 metr uwch lefel y môr, rhwng Llanaelhaearn i'r gorllewin a Garn Dolbenmaen i'r dwyrain a thua 3 milltir i'r de o Glynnog. Cyfeirnod AO: (map 123) 429 455.[1]

Disgrifiad[golygu | golygu cod]

Mae mur trwchus o gerrig, sydd â lled o hyd at 4.5 metr mewn mannau, yn amgylchynu pen y bryn gan amgae o'i fewn tua dwsin o safleoedd cytiau crwn. Mae'n dyddio o Oes yr Haearn. Ceir grŵp arall o gytiau cynhanesyddol gerllaw, wrth droed y bryn ger fferm Tyddyn-mawr. Ceir caeau cynhanesyddol ger y cytiau ac er nad oes modd profi eu bod yn gysylltiedig â'r gaer mae'n debyg eu bod.[2]

Fel arfer, fel mae'r gair yn ei awgrymu, ar fryn y codwyd y caerau hyn, er mwyn i'r amddiffynnwr gael mantais milwrol. Un o'r bryngaerau mwyaf trawiadol yng Nghymru ydy Tre'r Ceiri, a hon yw'r fryngaer Oes Haearn fwyaf yng ngogledd-orllewin Ewrop.[3] Mae ei harwynebedd oddeutu 2.5ha.[4] Y mwyaf o ran maint (arwynebedd), fodd bynnag ydy Bryngaer Llanymynech sydd ag arwynebedd o 57 hectar.[5]

Cadwraeth[golygu | golygu cod]

Cofrestrwyd y fryngaer hon gan Cadw a chaiff ei hadnabod gyda'r rhif SAM unigryw: CN052.[6] Ceir tua 300 o fryngaerau ar restr CADW o henebion, er bod archaeolegwyr yn nodi bod oddeutu 570 ohonyn nhw i gyd yng Nghymru.

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. Lleoliad ar y map AO[dolen marw]
  2. Christopher Houlder, Wales: an archaeological guide (Faber & Faber, 1977), tud. 51.
  3. References Wales gan John May; Gwasg Prifysgol Cymru.
  4. "Gwefan y BBC". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-04-11. Cyrchwyd 2014-01-14.
  5. "Gwefan CPAT". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-01-07. Cyrchwyd 2014-01-14.
  6. Cofrestr Cadw.


Eginyn erthygl sydd uchod am Wynedd. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato