Dinbych
 | |
| Math | cymuned, tref  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Rhan o'r canlynol | Clwyd |
| Sir | Sir Ddinbych |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 53.1872°N 3.4157°W |
| Cod SYG | W04000151 |
| Cod OS | SJ055665 |
| Gwleidyddiaeth | |
| AC/au | Gareth Davies (Ceidwadwyr) |
| AS/au | James Davies (Ceidwadwyr) |
 | |
- Am ystyron eraill gweler Dinbych (gwahaniaethu).
Tref hanesyddol yn Sir Ddinbych yw Dinbych (Saesneg: Denbigh) (Cyfeirnod OS: SJ0566). 'Caer fechan' yw ystyr ei enw ac ymddengys gyntaf mewn dogfen yn 1211 gyda'r silafiad: 'Dunbeig' ac yna 'Tynbey' yn 1230 a 'Dymbech' yn 1304-5. Ceir Dinbych y Pysgod yn ne Cymru hefyd.
Yn 1290 derbyniwyd Dinbych fel bwrdeistref, a chafodd y dref gyfan ei chynnwys o fewn muriau allanol y castell. Pan gododd Madog ap Llywelyn a'i wŷr rhwng 1294 a 1295, roedd y dref yng nghanol y gwrthryfel. Llwyddodd Madog i gipio'r castell ym mis hydref 1294 a phan ddaeth catrawd o filwyr Saesnig i'w ailfeddiannu, fe drechedwyd y rheiny hefyd. Ond er hynny, cipiodd Edward I y castell ym mis Rhagfyr.
Yn 1400, ymledodd gwreichion gwrthryfel Glyn Dŵr ar draws y dyffryn ac fel sawl tref arall yn y cyffiniau, llosgwyd y rhannau Saesnig o'r dref i'r llawr, cyn i'r gwrthryfelwyr fynd yn eu blaen i ymosod ar Ruddlan.
Hanes[golygu | golygu cod y dudalen]
Tua thri-chwarter milltir i'r de o'r castell presennol y sefydlwyd y gaer yn wreiddiol a hynny ar dir Llywelyn ap Iorwerth a roddodd yn anrheg i'w ferch Gwenllian ac fe elwyd am flynyddoedd fel 'Llys Gwenllian'. (Cyfeirnod OS: SJ06SE1).Yn yr'Hen Ddinbych' codwyd Castell mwnt a beili yno cyn [1][2] yn 1283 y rhoddodd Edward 1af orchymun i godi'r castell presennol.
Enwogion[golygu | golygu cod y dudalen]
- Thomas Gee - cyhoeddwr, sefydlwr Gwasg Gee
- Henry Morton Stanley - fforiwr
- Frank Price Jones (1920 - 1975), hanesydd ac awdur
- Kate Roberts - treuliodd y ran olaf o'i hoes yn y dref yn rhedeg Gwasg Gee ac yn llenydda. Bu farw yno yn 1985.
- Ieuan Wyn Jones - gwleidydd Plaid Cymru, a aned yn y dref yn 1949
- Amber Davies - Ynys Cariad, 2017
Eisteddfod Genedlaethol[golygu | golygu cod y dudalen]
Cynhaliwyd Eisteddfod Genedlaethol yn Ninbych ym 1882, 1939 a 2001. Caiff y nesaf ei gynnal ym mIs Awst 2013. Am wybodaeth bellach gweler:
- Eisteddfod Genedlaethol Cymru Dinbych 1882
- Eisteddfod Genedlaethol Cymru Dinbych 1939
- Eisteddfod Genedlaethol Cymru Dinbych 2001
- Eisteddfod Genedlaethol Cymru Sir Ddinbych a'r Cyffiniau 2013
Gweler hefyd[golygu | golygu cod y dudalen]
Cyfrifiad 2011[golygu | golygu cod y dudalen]
Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[3][4][5]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod y dudalen]
- ↑ Dictionary of Place-names gan Hywel Wyn Owen a Richard Morgan; Gwasg Gomer, 2008
- ↑ [1] Mapiau a lluniau lloeren o'r hen lys
- ↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
- ↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
Dolenni allanol[golygu | golygu cod y dudalen]
Aberchwiler · Betws Gwerful Goch · Bodelwyddan · Bodfari · Bontuchel · Bryn Saith Marchog · Bryneglwys · Carrog · Cefn Meiriadog · Clocaenog · Corwen · Cwm · Cyffylliog · Cynwyd · Derwen · Dinbych · Diserth · Y Ddwyryd · Efenechtyd · Eryrys · Four Crosses · Gallt Melyd · Gellifor · Glyndyfrdwy · Graeanrhyd · Graigfechan · Gwyddelwern · Henllan · Loggerheads · Llanarmon-yn-Iâl · Llanbedr Dyffryn Clwyd · Llandegla · Llandrillo · Llandyrnog · Llandysilio-yn-Iâl · Llanelidan · Llanelwy · Llanfair Dyffryn Clwyd · Llanferres · Llanfwrog · Llangollen · Llangwyfan · Llangynhafal · Llanrhaeadr-yng-Nghinmeirch · Llanynys · Maeshafn · Melin y Wig · Nantglyn · Pandy'r Capel · Pentrecelyn · Pentre Dŵr · Prestatyn · Prion · Rhewl (1) · Rhewl (2) · Rhuallt · Rhuddlan · Rhuthun · Y Rhyl · Saron · Sodom · Tafarn-y-Gelyn · Trefnant · Tremeirchion
