Eryrys

Eryrys
Math	pentref
Daearyddiaeth
Sir	Sir Ddinbych
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	53.11°N 3.19°W
Cod OS	SJ203578
Gwleidyddiaeth
AC/au	Ken Skates (Llafur)
AS/au	Simon Baynes (Ceidwadwyr)
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Pentref a phlwyf yn Sir Ddinbych yw Eryrys( ynganiad ). Saif bum milltir i'r de o dref yr Wyddgrug ac ychydig i'r gogledd-ddwyrain o bentref Llanarmon-yn-Iâl ar fryn carreg galch Bryn Alyn (Cyfeirinod grid OS: SJ203578). Mae'r pentref 350m uwch lefel y môr, ac yn un o'r cystadleuwyr am y teitl o fod yn bentref uchaf Cymru, sef 1,123 troedfedd.^[1] Y ddau arall yw: Bwlchgwyn, Wrecsam (335m) a Garn-yr-Erw, Torfaen (390m).^[2] Saif ar ffin Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol Bryniau Clwyd.^[3]

Cynrychiolir yr ardal hon yn y Cynulliad Cenedlaethol gan Ken Skates (Llafur) a'r Aelod Seneddol yw Simon Baynes (Ceidwadwyr).^[4]^[5]

Eglwys Dewi Sant[golygu | golygu cod y dudalen]

Canwyd cloch yr eglwys y tro diwethaf yn y 1970au pan drodd yn ganolfan gymdeithasol i'r pentref. Mae'r adeilad yn Radd II a rhoddwyd hi ar y gofrestr ar 29 Mai 1998 (Rhif Cofrest Cadw: 19921).

Crëwyd plwyf Eryrys yn 1861; cyn hynny roedd yr ardal yn rhan o blwyf Llanarmon-yn-Iâl. Dechreuwyd adeiladu'r eglwys a gysegrwyd i Ddewi Sant yn 1862.

Tarddiad yr enw[golygu | golygu cod y dudalen]

Ceir damcaniaeth fod yr enw'n deillio o "Erw Yrys" a gysylltir gydag "Hen Gyrys o Iâl" awdur casgliad o ddiharebion.

Diwydiant[golygu | golygu cod y dudalen]

Ceir sawl chwarel calchfaen yn agos i'r pentref a sawl ogof bwysig o gyfnod y cynfyd. Mae'r rhan fwyaf o'r chwareli wedi hen gau, ond mae un neu ddwy wedi allgyfeirio i ddeilio gyda sment.^[6] Caewyd y rhan fwyaf o'r chwareli plwm yn y 19g. Tir pori ydy'r rhan fwyaf o'r tir o amgylch y pentref, defaid a gwartheg.