Wcrain


Baner	Arfbais

Arwyddair: Dim

Anthem: Shche ne vmerla Ukraina

Prifddinas Kiev¹

Dinas fwyaf

Kiev

Iaith / Ieithoedd swyddogol

Wcreineg

Llywodraeth

Gweriniaeth

• Arlywydd
• Prif Weinidog Petro Poroshenko
Folodimir Hroisman

Annibyniaeth

• Datganwyd
• Refferendwm oddi wrth yr Undeb Sofietaidd
24 Awst 1991
1 Rhagfyr 1991

Arwynebedd
- Cyfanswm
- Dŵr (%) 603,700 km² (45fed)
dibwys

Poblogaeth
- Amcangyfrif 2013
- Cyfrifiad 2001
- Dwysedd 44,573,205^[1] (29fed)
48,457,102
73.8/km² (191fed)

CMC (PGP)
- Cyfanswm
- Y pen Amcangyfrif 2013
$337.36 biliwn (37fed)
$7,422 (106ed)

Indecs Datblygiad Dynol (2012) 0.740 (78fed) – uchel

Arian cyfred Hyrvnia Wcreinaidd (UAH)

Cylchfa amser
- Haf EET (UTC+2)
EEST (UTC+3)

Côd ISO y wlad

.ua

Côd ffôn +380

¹ Sillefir hefyd fel Kyiv

Gwlad a gweriniaeth yn nwyrain Ewrop yw Wcrain (hefyd Wcrain, Iwcrain ac Ukrain). Ystyr y gair "Wcrain" yw'r "wlad gyda ffiniau" (yn debyg i'r "Mers" rhwng Cymru a Lloegr, a gwledydd cyfagos iddi yw Ffederasiwn Rwsia, Belarws, Gwlad Pwyl, Slofacia, Hwngari, Romania a Moldofa. Ei ffin i'r de yw'r Y Môr Du ac i'r de ddwyrain ohoni mae'r Môr Azov.

Mae gan yr Wcrain arwynebedd o 603,628 km² (233,062 mi sg), sy'n ei gwneud hi'r wlad fwyaf yn Ewrop (o'r gwledydd hynny sy'n gyfangwbwl o fewn Ewrop).^[2]^[3]^[4]

Gwladychwyd neu meddianwyd ei thiroedd gan fodau dynol tua 44,000 o flynyddoedd yn ôl,^[5] ac mae'n ddigon posib mai yma y dofwyd y ceffyl am y tro cyntaf,^[6]^[7]^[8] a'r fan lle y cychwynwyd siarad Ieithoedd Indo-Ewropeaidd.

Mae ehangder ei thiroedd a'i ffermydd ffrwythlon dros y blynyddoedd yn golygu ei bod ymhlith y gwledydd gorau am gynhyrchu grawn ac yn 2011, yr Wcrain oedd y trydydd gorau drwy'r byd.^[9] Yn ô Cyfundrefn Masnach y Byd, mae'r Wcrain, felly'n un o'r 10 gwlad mwyaf dymunol i'w meddiannu.^[10] Ar ben hyn, mae ganddi un o'r diwydiannau creu awyrennau gorau.

Ceir poblogaeth o oddeutu 44.6 miliwn o bobl^[1] gyda 77.8% ohonyn nhw o darddiad Wcrainaidd, 17% yn Rwsiaid, Belarwsiaid, Tatariaid neu'n Romaniaid. Wcreineg yw'r iaith swyddogol a'i hwyddor yw'r wyddor Gyrilig Wcraneg. Siaredir y Rwsieg hefyd gan lawer. Y crefydd mwyaf poblogaidd yn y wlad yw'r Eglwys Uniongred Ddwyreiniol sydd wedi dylanwadu'n helaeth ar bensaerniaeth y wlad yn ogystal a'i llenyddiaeth a'i cherddoriaeth.

Roedd hi'n rhan o'r Undeb Sofietaidd.

Daearyddiaeth[golygu | golygu cod y dudalen]

Prif erthygl: Daearyddiaeth Wcrain

Gweler hefyd: Rhestr dinasoedd Wcrain.

Hanes[golygu | golygu cod y dudalen]

Prif erthygl: Hanes Wcrain

O'r 9g ymlaen, roedd y diriogaeth a elwir yn Wcrain erbyn hyn yn ganolbwynt i wareiddiad Slafaidd Dwyreiniol. Yn ystod y canrifoedd dilynol, fe'i rhanwyd rhwng nifer o rymoedd rhanbarthol. Wedi cyfnod byr o annibyniaeth wedi Chwyldro Rwsia ym 1917, daeth y wlad yn un o'r Gweriniaethau Sofietaidd cyntaf ym 1922. Estynwyd tiriogaeth Gweriniaeth Sofietaidd yr Wcrain tua'r gorllewin wedi'r Ail Ryfel Byd, ac eto ym 1954. Daeth Wcrain yn annibynnol unwaith eto wedi dymchwel yr Undeb Sofietaidd ym 1991.

Gwleidyddiaeth[golygu | golygu cod y dudalen]

Prif erthygl: Gwleidyddiaeth Wcrain

Diwylliant[golygu | golygu cod y dudalen]

Prif erthygl: Diwylliant Wcrain

Demograffeg[golygu | golygu cod y dudalen]

Yn ôl Cyfrifiad Wcrain 2001, mae'r Wcreiniaid ethnig yn ffurfio 77.8% o'r boblogaeth. Grwpiau mawr eraill ydy'r Rwsiaid (17.3%), Belarwsiaid (0.6%), Moldofiaid (0.5%), Tatariaid Crimea (0.5%), Bwlgariaid (0.4%), Hwngariaid (0.3%), Rwmaniaid (0.3%), Pwyliaid (0.3%), Iddewon (0.2%), Armeniaid (0.2%), Groegwyr (0.2%) a'r Tatariad eraill (0.2%). Poblogaeth wrban sy gan Wcrain gyda 67.2% yn byw mewn trefi.

Ers degawd a mwy mae argyfwng demograffaidd yn y wlad gyda mwy yn marw na'r genedigaethau. Genedigaethau 9.55 /1,000 poblogaeth, Marwolaethau 15.93 /1,000 poblogaeth. Mae lefel iechyd isel yn y wlad yn cyfrannu at hyn ac yn 2007 roedd y boblogaeth yn gostwng ar y pedwerydd gyflymdra yn y byd.

Telir 12,250 hryvnia (tua £120) am y plentyn cyntaf, 25,000 hryvnia (tua £250) am yr ail a 50,000 hryvnia (tua £500) am y trydydd a phedwerydd. Dim ond mewn chwarter o'r ardaloedd mae cynnydd poblogaeth - i gyd yng ngorllewin y wlad. Rhwng 1991 a 2004, symudodd tua 3.3 miliwn i mewn i Wcrain (o'r Undeb Sofietaidd) ac aeth 2.5 miliwn allan - y rhan fwyaf i'r Undeb Sofietaidd. Yn 2006, roedd tua 1.2 million Canadiaid o dras Wcreiniaid yn arbennig yng ngorllewin Canada.