Bryste

Bryste
Math	dinas, dinas fawr, dinas â phorthladd, city of United Kingdom
Ardal weinyddol	Avon, Dinas Bryste
Poblogaeth	472,465
Sefydlwyd	1155 ;
Pennaeth llywodraeth	Marvin Rees
Gefeilldref/i	Hannover, Toulouse, Tbilisi, Bordeaux, Porto, Kumamoto, Beira
Iaith/Ieithoedd; swyddogol	Saesneg
Daearyddiaeth
Gwlad	Lloegr
Arwynebedd	109.6 km²
Uwch y môr	11 metr
Gerllaw	Afon Hafren, Afon Gwy, Afon Avon
Cyfesurynnau	51.4536°N 2.5975°W
Cod post	BS
Pennaeth y Llywodraeth	Marvin Rees
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Dinas a sir seremonïol yn Ne-orllewin Lloegr yw Bryste (Saesneg: Bristol); y sillafiad yng ngherddi'r bardd Guto'r Glyn (c.1435 – c.1493) yw Brysto^[1]. Fe'i hadnabyddid hefyd fel Caerodor neu Caer Odor yn Gymraeg (gyda'r gair "odor" yn golygu "bwlch") . Mae'n agos i Fôr Hafren a phontydd Hafren ac fe'i lleolir 71 km i'r dwyrain o Gaerdydd. Mae Bryste ar ffin siroedd Caerloyw a Gwlad yr Haf, gydag Afon Avon yn eu gwahanu.

Lleoliad Bryste (sir seremonïol) yn Lloegr

Geirdarddiad[golygu | golygu cod]

Mae'r enw 'Bryste' yn dod o'r Hen Saesneg Brycgstow "lle'r bont". Mae'r "l" ar ddiwedd y ffurf Saesneg yn tarddu o un o nodweddion tafodiaith Saesneg Bryste, sef ychwanegu "l" weithiau ar ddiwedd geiriau sy'n gorffen gyda llafariad.

Hanes[golygu | golygu cod]

Mae'r ddinas wedi datblygu yn bennaf fel porthladd ac roedd masnachu caethweision yn bwysig iawn ar un adeg. Yn y 18g roedd Bryste'n ganolfan bwysig ar gyfer gwaith porslen ac yn cystadlu yn y farchnad honno â gweithfeydd Plymouth a Dresden.

Mae pont grog enwog ym Mryste, Pont Grog Clifton, ar draws Afon Avon, a adeiladwyd gan Isambard Kingdom Brunel.

Gwleidyddiaeth a gweinyddiaeth[golygu | golygu cod]

Mae Bryste'n unigryw gan fod ganddo statws sirol ers y canoloesoedd. Yn 1835 ehangwyd y ffiniau er mwyn cynnwys treflanau megis Clifton ac roedd yn fwrdeistref sirol ym 1889 pan ddefnyddiwyd y term hwn am y tro cyntaf.^[2] ^[3] Ar 1 Ebrill 1996, adenillodd ei statws fel sir (neu "swydd") pan ddiddymwyd yr enw "Swydd Avon" a daeth yn swydd unedol.^[4]

Etholaethau seneddol[golygu | golygu cod]

Rhennir y sir yn chwe etholaeth seneddol yn San Steffan. At ddibenion gweinyddol mae'n dal i gael ei restru fel rhan o'r hen sir Avon.

Adeiladau a chofadeiladau[golygu | golygu cod]

Castell Bryste
Eglwys gadeiriol
Eglwys y Teml
Neuadd Colston
Theatr Old Vic
Tŵr Colston

Enwogion[golygu | golygu cod]

Robert Southey (1774-1843), bardd
Isaac Rosenberg (1890-1918), bardd ac arlunydd
Lee Evans (g. 1964), comediwr
Paul Potts (g. 1971), canwr

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

Rhestr enwau Cymraeg ar drefi a llefydd eraill yn Lloegr

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

↑ Gwefan gutorglyn.net Archifwyd 2017-10-01 yn y Peiriant Wayback.; adalwyd 22 Mawrth 2018.
↑ Rayfield, Jack (1985). Somerset & Avon. London: Cadogan. ISBN 0-947754-09-1.
↑ "LOCAL GOVERNMENT BILL (Hansard, 16 November 1971)". hansard.millbanksystems.com. Cyrchwyd 7 Mawrth 2009.
↑ "The Avon (Structural Change) Order 1995". www.opsi.gov.uk. Cyrchwyd 27 Ionawr 2013.

[1] Gwefan gutorglyn.net Archifwyd 2017-10-01 yn y Peiriant Wayback.; adalwyd 22 Mawrth 2018.

[rayfield-2] Rayfield, Jack (1985). Somerset & Avon. London: Cadogan. ISBN 0-947754-09-1.

[3] "LOCAL GOVERNMENT BILL (Hansard, 16 November 1971)". hansard.millbanksystems.com. Cyrchwyd 7 Mawrth 2009.

[4] "The Avon (Structural Change) Order 1995". www.opsi.gov.uk. Cyrchwyd 27 Ionawr 2013.

[1]

[2]

[3]

[4]