Bonedd Gwŷr y Gogledd

Tiriogaethau Prydain 500-700

Pictiaid Dál Riata Ulaid Ystrad Clud Aeron Gododdin Rheged Rheged Rheged Elfed Elfed Gwynedd Cere- digion Powys Brycheiniog Erging Gwent Dyfed Cernyw Dumnonia Brynaich Northumbria Northumbria Deifr Lindsey Mersia Mersia Dwyrain Anglia Essex Caint Sussex Wessex Y Môr Udd Y Môr Celtaidd Allwedd: Teyrnas Frythonig Sacsoniaid ac estroniaid eraill

Testun achyddol Cymraeg Canol sy'n nodi llinach rhai o frenhinoedd ac arwyr yr Hen Ogledd yw Bonedd Gwŷr y Gogledd. Dim ond un copi o'r testun sydd ar glawr, yn llawysgrif Peniarth 45 (diwedd y 13g).

Ymrennir y testun yn ddwy brif ran. Yn y rhan gyntaf ceir llinachau'r Coeling, disgynyddion Coel Hen. Mae'n cynnwys Urien Rheged, Clydno Eiddin, Cynfelyn, Nudd, Llywarch Hen a Gwenddoleu. Yn yr ail ran ceir disgynyddion Dyfnwal Hen. Yno ceir rhestr o frenhinoedd o'r 5g. Mae'r enwau yn cynnwys Rhydderch Hael, Tudwal Tudclud, Elffin ap Gwyddno, Cawrdaf, Mordaf Hael, Elidir Mwynfawr a Macsen Wledig. Rhwng y ddwy ran hyn ceir triawd am y Coeling sy'n coffau gwroldeb arwyr o'r llwyth hwnnw.

Er bod y llinachau hyn yn gorffen gyda brenhinoedd y 6g, nid yw'n debygol fod y testun yn deillio o ddogfen o'r cyfnod hwnnw. Mae Kenneth Jackson wedi dadlau dros ddyddiad yn y 9g am gyfansoddi'r testun gwreiddiol. Wrth gwrs fe allai ffynonellau'r testun tybiedig hwnnw fod yn hŷn.

Llyfryddiaeth

Ceir testun hwylus gyda nodiadau yn,

• Rachel Bromwich (gol.), Trioedd Ynys Prydein (Caerdydd, 1991). Atodiad II.

Gweler hefyd

• Achresau Harley