Gibraltar
 | |
 | |
| Arwyddair |
Bathodyn Craig Gibraltar  |
|---|---|
| Math |
Tiriogaethau tramor y Deyrnas Unedig |
| Enwyd ar ôl |
Tariq ibn Ziyad |
| Prifddinas |
Gibraltar |
| Poblogaeth |
33,140 |
| Sefydlwyd |
|
| Anthem |
God Save the Queen, Gibraltar Anthem |
| Pennaeth llywodraeth |
Fabian Picardo |
| Cylchfa amser |
CET |
| Gefeilldref/i |
Funchal, Ballymena, Singapôr |
| Iaith/Ieithoedd swyddogol |
Saesneg |
| Daearyddiaeth | |
| Arwynebedd |
6.843 ±0.001 km² |
| Uwch y môr |
11 metr |
| Gerllaw |
Môr Alboran, Bae Gibraltar, Y Môr Canoldir |
| Yn ffinio gyda |
Sbaen |
| Cyfesurynnau |
36.13775°N 5.34536°W |
| Gwleidyddiaeth | |
| Corff deddfwriaethol |
Gibraltar Parliament |
| Pennaeth y Llywodraeth |
Fabian Picardo |
| Arian |
punt Gibraltar |
Tiriogaeth tramor, sy'n cael ei hawlio gan y Deyrnas Gyfunol yw Gibraltar. Fe'i lleolir yn ne Penrhyn Iberia. Mae'n ffinio â Sbaen i'r gogledd, gyda'r ffin yn 1.2-kilometr (0.75 milltir), ac mae Culfor Gibraltar i'r de.[1] Ei arwynebedd yw 6.7 km2 (2.6 milltir sgwâr) a'i boblogaeth yw 33,140.[2] Mae Craig Gibraltar yn dominyddu'r olygfa, o bob cyfeiriad.
Yn strategol, mae Gibraltar yn bwysig iawn i Luoedd Arfog Prydain a cheir safle môrlu yno.
Hanes[golygu | golygu cod y dudalen]
Ceir olion pwysig o'r Neanderthal yn Gibraltar, sy'n dyddio i rhwng 40,000 i 50,000 o flynyddoedd yn ôl ac ystyrir Ogof Gorham yn hynod o bwysig.[3]
Ym 1704, cymerwyd Gibraltar o Sbaen gan luoedd Prydeinig ac Iseldiraidd yn ystod 'Rhyfel Olyniaeth Sbaen'. Ildiwyd y diriogaeth i’r Deyrnas Unedig "am byth" pan arwyddwyd Cytundeb Utrecht ym 1713. Yn ystod yr Ail Ryfel Byd roedd e’n sylfaen bwysig i’r Llynges Frenhinol, gan fod y penrhyn yn rheoli’r mynediad i Fôr y Canoldir, sydd yn ddim ond 8 milltir o led yn y man culaf.
Mae'n parhau i fod yn strategol bwysig heddiw, gyda hanner llongau masnach y byd yn pasio drwy'r culfor yma.
Heddiw, mae economi Gibraltar yn seiliedig ar dwristiaeth, gamblo ar-lein, gwasanaethau ariannol a darparu tanwydd i longau cargo.[4][5][6]
Yr enw[golygu | golygu cod y dudalen]
Daw enw'r diriogaeth o'r enw Arabeg gwreiddiol Jabal Ţāriq (جبل طارق), sef "mynydd Tariq". Cyfeiria at y cadfridog Berber Umayyad Cadfridog Tariq ibn-Ziyad, a arweiniodd oresgyniad rhan o Iberia yn 711 gan filwyr o'r Maghreb. Cyn hynny fe'i hadnabuwyd fel Mons Calpe, un o Bileri Hercules. Heddiw gelwir Gibraltar yn "Gib" neu "y Graig" ar lafar gwlad.
Sofraniaeth[golygu | golygu cod y dudalen]
Un o brif faterion llosg yn y berthynas rhwng Prydain a Sbaen yw sofraniaeth Gibraltar. Mae Sbaen yn gofyn am ddychwelyd yr ardal i'w gwlad wedi i sofraniaeth Sbaen drosti gael ei hildio yn 1713. Fodd bynnag, mae rhan fwyaf trigolion Gibraltar (Saeson, neu ddisgynyddion i Saeson) wedi gwrthod hyn.[7] Gwrthododd y pobl Gibraltar cynigion sofraniaeth sbaeneg mewn refferendwm ym 1967, a gwrthodon nhw rannu sofraniaeth rhwng y ddwy wlad mewn refferendwm arall yn 2002.
- ↑ Dictionary.com: Gibraltar
- ↑ https://www.gibraltar.gov.gi/new/sites/default/files/HMGoG_Documents/Abstract%202014.pdf.
- ↑ Choi, Charles (2006). "Gibraltar". MSNBC. http://www.msnbc.msn.com/id/14817677/. Adalwyd 8 Ionawr 2010.
- ↑ "Inside the rock: Gibraltar’s strategic and military importance is complemented by financial and gaming leadership". City AM. 12 November 2015. http://www.cityam.com/228586/inside-rock. Adalwyd 2 April 2017.
- ↑ Foreign and Commonwealth Office. "Country Profiles: Gibraltar". https://www.gov.uk/foreign-travel-advice/gibraltar., Foreign and Commonwealth Office, 6 May 2010; adalwyd 16 Ebrill 2015
- ↑ Daniel Boffey a Sam Jones (Tachwedd 2017) "Gibraltar heading for abrupt exit from single market, says Spain" The Guardian
- ↑ "History and Legal Aspects of the Dispute". The Ministry of Foreign Affairs, European Union and Cooperation. http://www.exteriores.gob.es/Portal/en/PoliticaExteriorCooperacion/Gibraltar/Paginas/Historia.aspx. Adalwyd 23 Gorffennaf 2018.
