Pencader
 | |
| Math | pentref  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Sir Gaerfyrddin |
| Gwlad |  Cymru |
| Yn ffinio gyda | Llanfihangel-ar-Arth |
| Cyfesurynnau | 52.001°N 4.226°W |
 | |
Pentref bychan gwledig yng ngogledd Sir Gaerfyrddin yw Pencader. Gorwedd ar groesffordd ar lôn y B4459, tua 5 milltir i'r de-ddwyrain o Landysul ar lan un o ledneintiau llai Afon Teifi. Mae'n rhan o gymuned Llanfihangel-ar-Arth.
Hanes[golygu | golygu cod y dudalen]
Roedd Pencader yn ganolfan cwmwd Mabudrud yn yr Oesoedd Canol. Mae'n enwog fel cartref yr "hen ŵr o Bencader" y dyfynnir ei ateb herfeiddiol i'r brenin Harri II o Loegr, pan ofynnodd y brenin a allai oresgyn cenedl y Cymry, gan Gerallt Gymro ar ddiwedd ei lyfr Disgrifiad o Gymru:
Ei gorthrymu, yn wir, ac i raddau helaeth iawn ei distrywio a'i llesgáu trwy dy nerthoedd di, O frenin, ac eiddo eraill, yn awr megis gynt a llawer gwaith eto tan orfodaeth ei haeddiannau, a ellir i'r genedl hon. Yn llwyr, fodd bynnag, trwy ddogofaint dyn, oni bo hefyd ddigofaint Duw yn cydredeg ag ef, ni wneir ei dileu. Ac nid unrhyw genedl arall, fel y barnaf fi, amgen na hon o'r Cymry, nac unrhyw iaith arall, ar Ddydd y Farn dostlem gerbron y Barnwr Goruchaf, pa beth bynnag a ddigwyddo i'r gweddill mwyaf ohoni, a fydd yn ateb dros y cornelyn hwn o'r ddaear.[1]
Ceir Castell Pencader, a godwyd gan y Normaniaid, ger y pentref. Ar fferm ger Pencader treuliodd Sarah Jacob (1857 - 1869), y Welsh Fasting Girl enwog, ei hoes fer.
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod y dudalen]
- ↑ Thomas Jones (gol.), Gerallt Gymro (Caerdydd, 1938), tt. 231-32.
Dolenni allanol[golygu | golygu cod y dudalen]
Trefi
Caerfyrddin ·
Castellnewydd Emlyn ·
Cydweli ·
Hendy-gwyn ·
Llandeilo ·
Llanelli ·
Llanybydder ·
Llanymddyfri ·
Porth Tywyn ·
Rhydaman ·
Sanclêr ·
Talacharn
Pentrefi
Aberarad ·
Aberbowlan ·
Abercrychan ·
Abergorlech ·
Abergwili ·
Aber-nant ·
Alltwalis ·
Babel ·
Bace ·
Bancycapel ·
Bancyfelin ·
Y Betws ·
Bethlehem ·
Blaengweche ·
Blaenos ·
Blaen-waun ·
Blaen-y-coed ·
Brechfa ·
Broadway ·
Bronwydd ·
Bron-y-gaer ·
Bryn ·
Brynaman ·
Bryn Iwan ·
Bwlch-clawdd ·
Bwlchnewydd ·
Bynea ·
Caeo ·
Capel Dewi ·
Capel Gwyn ·
Capel Hendre ·
Capel Isaac ·
Capel Iwan ·
Capel Seion ·
Carmel ·
Carwe ·
Cefn-bryn-brain ·
Cefneithin ·
Cefn-y-pant ·
Cenarth ·
Cilgwyn ·
Cilsan ·
Cil-y-cwm ·
Croesyceiliog ·
Cross Hands ·
Crug-y-bar ·
Crwbin ·
Cwm-ann ·
Cwm-bach (1) ·
Cwm-bach (2) ·
Cwm-du ·
Cwmduad ·
Cwmfelin-boeth ·
Cwmfelinmynach ·
Cwmgwili ·
Cwmhiraeth ·
Cwmifor ·
Cwmisfael ·
Cwmllyfri ·
Cwm-miles ·
Cwm-morgan ·
Cwm-pen-graig ·
Cwrt-henri ·
Cwrt-y-cadno ·
Cynghordy ·
Cynheidre ·
Cynwyl Elfed ·
Derwen-fawr ·
Derwydd ·
Dinas ·
Dolgran ·
Dre-fach ·
Dre-fach Felindre ·
Dryslwyn ·
Dyffryn Ceidrych ·
Efail-wen ·
Esgair ·
Felin-foel ·
Felin-gwm ·
Felin-wen ·
Foelgastell ·
Ffair-fach ·
Ffaldybrenin ·
Ffarmers ·
Fforest ·
Ffynnon ·
Garnant ·
Garthynty ·
Gelli-aur ·
Gelli-wen ·
Glanaman ·
Glan Duar ·
Glan-y-fferi ·
Gorllwyn ·
Gorslas ·
Gwernogle ·
Gwyddgrug ·
Gwynfe ·
Hebron ·
Yr Hendy ·
Henllan ·
Henllan Amgoed ·
Hermon ·
Horeb ·
Login ·
Llanarthne ·
Llanboidy ·
Llan-dawg ·
Llandeilo Abercywyn ·
Llandre (1) ·
Llandre (2) ·
Llandybïe ·
Llandyfaelog ·
Llandyry ·
Llanddarog ·
Llanddeusant ·
Llanddowror ·
Llanedi ·
Llanegwad ·
Llanfair-ar-y-bryn ·
Llanfallteg ·
Llanfihangel Aberbythych ·
Llanfihangel Abercywyn ·
Llanfihangel-ar-Arth ·
Llanfihangel-uwch-Gwili ·
Llanfynydd ·
Llangadog ·
Llan-gain ·
Llangathen ·
Llangeler ·
Llangennech ·
Llanglydwen ·
Llangyndeyrn ·
Llangynin ·
Llangynnwr ·
Llangynog ·
Llanishmel ·
Llanllawddog ·
Llanllwch ·
Llanllwni ·
Llanmilo ·
Llannewydd ·
Llannon ·
Llanpumsaint ·
Llansadwrn ·
Llan-saint ·
Llansawel ·
Llansteffan ·
Llanwinio ·
Llanwrda ·
Llan-y-bri ·
Llanycrwys ·
Llwyn-croes ·
Llwynhendy ·
Llwyn-y-brain (1) ·
Llwyn-y-brain (2) ·
Maenordeilo ·
Maerdy ·
Maes-y-bont ·
Marros ·
Meidrim ·
Meinciau ·
Merthyr ·
Morfa ·
Myddfai ·
Mynydd-y-garreg ·
Nantgaredig ·
Nant-y-caws ·
New Inn ·
Pant-gwyn ·
Pantyffynnon ·
Parc-y-rhos ·
Pedair Heol ·
Pen-boyr ·
Pen-bre ·
Pencader ·
Pencarreg ·
Peniel ·
Penrherber ·
Penrhiw-goch ·
Pentrecagal ·
Pentrecwrt ·
Pentrefelin ·
Pentre Gwenlais ·
Pentre Tŷ-gwyn ·
Pentywyn ·
Pen-y-banc ·
Pen-y-bont (1) ·
Pen-y-bont (2) ·
Pen-y-garn ·
Pen-y-groes ·
Pinged ·
Plas ·
Pont Aber ·
Pontaman ·
Pontantwn ·
Pont-ar-Gothi ·
Pont-ar-llechau ·
Pont-ar-sais ·
Pont Hafod ·
Pont-henri ·
Pont-iets ·
Pont-tyweli ·
Pontyberem ·
Porth-y-rhyd ·
Pum Heol ·
Pumsaint ·
Pwll ·
Pwll-trap ·
Ram ·
Rhandir-mwyn ·
Rhos ·
Rhosaman ·
Rhos-goch ·
Rhos-maen ·
Rhydargaeau ·
Rhydcymerau ·
Rhyd Edwin ·
Rhydowen ·
Rhyd-y-wrach ·
Salem ·
Sandy ·
Sarnau ·
Saron (1) ·
Saron (2) ·
Soar ·
Sylen ·
Taliaris ·
Talog ·
Talyllychau ·
Tir-y-dail ·
Trap ·
Trelech ·
Trevaughan ·
Trimsaran ·
Twynllannan ·
Tŷ-croes ·
Y Tymbl ·
Waunclunda ·
Waun y Clyn ·
Ystrad Ffin
