Edward I, brenin Lloegr

Edward I, brenin Lloegr
Ganwyd	17 Mehefin 1239  Westminster
Bu farw	7 Gorffennaf 1307  (68 oed) Achos: Dysentri  Burgh by Sands
Dinasyddiaeth	Teyrnas Lloegr
Galwedigaeth	teyrn
Swydd	brenin Lloegr
Tad	Harri III
Mam	Eleanor of Provence
Priod	Eleanor o Castile, Marged o Ffrainc
Plant	Harri o Loegr, Eleanor o Loegr, iarlles Bar, Joan o Acre, Alphonso iarll Caer, Margaret o Loegr, duges Brabant, Mary o Woodstock, Elisabeth o Ruddlan, Edward II, Thomas o Brotherton, iarll 1af Norfolk, Edmund o Woodstock, iarll 1af Kent, Eleanor o Loegr
Llinach	Llinach y Plantagenet

Edward I (17 Mehefin 1239 – 7 Gorffennaf 1307), brenin Lloegr, oedd goresgynwr Cymru a'r Alban.

Llysenwau: "Edward Hirgoes", "Morthwyl yr Albanwyr".

Bywgraffiad

Bywyd cynnar

Ganwyd Edward, mab i Harri III ac Eleanor o Brovence yn 1239 yn Llundain; priododd ag Eleanor o Castile yn 1254. Wnaeth o arwain byddin yn erbyn Llywelyn ap Gruffudd yn 1263, ond heb lawer o lwyddiant. O 1268 i 1274 roedd i ffwrdd o Loegr, yn brwydro ar yr wythfed Croesgad, ac wedyn ymweld â'r Pab yn Yr Eidal a Ffrainc. Bu farw ei dad Harri III yn 1272, ac roedd Edward yn frenin Lloegr o hyn ymlaen.

Edward a Chymru

Roedd Edward yn gyfrifol am oresgyn Cymru ar ddau achlysur, yn ystod Rhyfel Cyntaf Annibynniaeth yn 1276-7 ac eto yn ystod Ail Ryfel Annibyniaeth yn 1282-3. Yn ystod yr ail oresgyniad, cafodd Llywelyn ap Gruffudd, Tywysog Cymru, ei ladd ger Cilmeri. Cipiwyd ei frawd, Dafydd ap Gruffudd, y flwyddyn wedyn, yn dod â'r ail ryfel i ben. O hyn ymlaen roedd Edward yn gallu rheoli dros Gymru. Roedd rhaid, fodd bynnag, ddinistrio gwrthwynebiad nifer o uchelwyr, gan gynnwys Rhys ap Maredudd, a wnaeth ddechrau gwrthryfel yn y de yn 1287, a Madog ap Llywelyn, a wnaeth hawlio'r teitl Tywysog Cymru mewn gwrthryfel yn 1294-5.

Teulu

Gwragedd

• Eleanor o Castile (1241–90), priodas 1254
• Marged o Ffrainc (tua 1279 – 1318), priodas 1299

Plant

• Catrin (m. 1264)
• Eleanor (1264–1297)
• Joan (1265)
• Siôn (1266–1271)
• Harri (1268–1274)
• Joan o Acre (1271–1307)
• Alphonso (1273–1284)
• Marged (1275–?1333)
• Berengaria (1276–1278)
• Mari (1279–1332)
• Elizabeth o Rhuddlan (1281–1316)
• Edward II (1284–1327), brenin Lloegr 1307–1327
• Tomos o Brotherton, 1af Iarll Norfolk (1300–1338)
• Edmund o Woodstock, 1af Iarll Caint (1301–1330)
• Eleanor (1306–1311)

Ffilm a llenyddiaeth

Cafodd ei bortreadu gan yr actor Patrick McGoohan yn y ffilm Braveheart.

Rhagflaenydd: Harri III

Brenin Lloegr 20 Tachwedd 1272 – 7 Gorffennaf 1307

Olynydd: Edward II

Eginyn erthygl sydd uchod am Sais neu Saesnes. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.