Edward I, brenin Lloegr

Edward I, brenin Lloegr
Ganwyd	17 Mehefin 1239  Westminster
Bu farw	7 Gorffennaf 1307  (68 oed) Achos: Dysentri  Burgh by Sands
Dinasyddiaeth	Teyrnas Lloegr
Galwedigaeth	teyrn
Swydd	brenin Lloegr
Tad	Harri III
Mam	Eleanor o Provence
Priod	Eleanor o Castile, Marged o Ffrainc
Plant	Harri o Loegr, Eleanor o Loegr, iarlles Bar, Joan o Acre, Alphonso iarll Caer, Margaret o Loegr, duges Brabant, Mary o Woodstock, Elisabeth o Ruddlan, Edward II, Thomas o Brotherton, iarll 1af Norfolk, Edmund o Woodstock, iarll 1af Kent, Eleanor o Loegr, Joan of England, John of England, Alice of England, Juliana of England, Berengaria of England, Mary of England, Alice of England, Isabella of England, Beatrice of England, Blanche of England, Eleanor of England
Llinach	Llinach y Plantagenet

Edward I (17 Mehefin 1239 – 7 Gorffennaf 1307), brenin Lloegr, oedd goresgynwr Cymru a'r Alban.

Llysenwau: "Edward Hirgoes", "Morthwyl yr Albanwyr".

Bywgraffiad

Bywyd cynnar

Ganwyd Edward, mab i Harri III ac Eleanor o Brovence yn 1239 yn Llundain; priododd ag Eleanor o Castile yn 1254. Wnaeth o arwain byddin yn erbyn Llywelyn ap Gruffudd yn 1263, ond heb lawer o lwyddiant. O 1268 i 1274 roedd i ffwrdd o Loegr, yn brwydro ar yr wythfed Croesgad, ac wedyn ymweld â'r Pab yn Yr Eidal a Ffrainc. Bu farw ei dad Harri III yn 1272, ac roedd Edward yn frenin Lloegr o hyn ymlaen.

Edward a Chymru

Roedd Edward yn gyfrifol am oresgyn Cymru ar ddau achlysur, yn ystod Rhyfel Cyntaf Annibynniaeth yn 1276-7 ac eto yn ystod Ail Ryfel Annibyniaeth yn 1282-3. Yn ystod yr ail oresgyniad, cafodd Llywelyn ap Gruffudd, Tywysog Cymru, ei ladd ger Cilmeri. Cipiwyd ei frawd, Dafydd ap Gruffudd, y flwyddyn wedyn, yn dod â'r ail ryfel i ben. O hyn ymlaen roedd Edward yn gallu rheoli dros Gymru. Roedd rhaid, fodd bynnag, ddinistrio gwrthwynebiad nifer o uchelwyr, gan gynnwys Rhys ap Maredudd, a wnaeth ddechrau gwrthryfel yn y de yn 1287, a Madog ap Llywelyn, a wnaeth hawlio'r teitl Tywysog Cymru mewn gwrthryfel yn 1294-5.

Teulu

Gwragedd

• Eleanor o Castile (1241–90), priodas 1254
• Marged o Ffrainc (tua 1279 – 1318), priodas 1299

Plant

• Catrin (m. 1264)
• Eleanor (1264–1297)
• Joan (1265)
• Siôn (1266–1271)
• Harri (1268–1274)
• Joan o Acre (1271–1307)
• Alphonso (1273–1284)
• Marged (1275–?1333)
• Berengaria (1276–1278)
• Mari (1279–1332)
• Elizabeth o Rhuddlan (1281–1316)
• Edward II (1284–1327), brenin Lloegr 1307–1327
• Tomos o Brotherton, 1af Iarll Norfolk (1300–1338)
• Edmund o Woodstock, 1af Iarll Caint (1301–1330)
• Eleanor (1306–1311)

Ffilm a llenyddiaeth

Cafodd ei bortreadu gan yr actor Patrick McGoohan yn y ffilm Braveheart.

Rhagflaenydd: Harri III

Brenin Lloegr 20 Tachwedd 1272 – 7 Gorffennaf 1307

Olynydd: Edward II

Eginyn erthygl sydd uchod am Sais neu Saesnes. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.