Dál Riata: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
newidiadau man using AWB |
Legobot (sgwrs | cyfraniadau) B Bot: Migrating 31 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q111471 (translate me) |
||
Llinell 14: | Llinell 14: | ||
[[Categori:Hanes yr Alban]] |
[[Categori:Hanes yr Alban]] |
||
[[Categori:Yr Hen Ogledd]] |
[[Categori:Yr Hen Ogledd]] |
||
[[ar:دالريادا]] |
|||
[[be:Дал Рыяда]] |
|||
[[br:Dál Riata]] |
|||
[[ca:Dál Riata]] |
|||
[[da:Dalriada]] |
|||
[[de:Dalriada]] |
|||
[[en:Dál Riata]] |
|||
[[eo:Dalriada]] |
|||
[[es:Reino de Dalriada]] |
|||
[[eu:Dál Riata]] |
|||
[[fr:Dal Riada]] |
|||
[[ga:Dál Riata]] |
|||
[[gd:Dail Riata]] |
|||
[[gl:Dalriada]] |
|||
[[he:דאל ריאטה]] |
|||
[[hr:Dalriada]] |
|||
[[hu:Dál Riata]] |
|||
[[it:Dalriada]] |
|||
[[ja:ダルリアダ王国]] |
|||
[[ka:დალ-რიადა]] |
|||
[[nds:Dalriada]] |
|||
[[nl:Dalriada]] |
|||
[[no:Dalriada]] |
|||
[[oc:Dál Riata]] |
|||
[[pl:Dalriada]] |
|||
[[pt:Dalriada]] |
|||
[[ro:Dalriada]] |
|||
[[ru:Дал Риада]] |
|||
[[sh:Dalriada]] |
|||
[[sv:Dalriada]] |
|||
[[xmf:დალ-რიადა]] |
Fersiwn yn ôl 14:34, 11 Mawrth 2013
Teyrnas Gaeleg ei hiaith ar arfodir gorllewinol yr Alban oedd Dál Riata, hefyd Dalriada neu Dalriata. Roedd ei thiriogaeth yn yr ardaloedd sydd nawr yn Argyll a Bute, a Lochaber yn yr Alban, a Swydd Antrim yng ngogledd Iwerddon.
Y farn draddodiadol oedd fod Dál Riata wedi ei sefyldu gan ymfudwyr o Iwerddon, ond mae cryn amheuaeth am hyn bellach, yn enwedig o ystyried y cofnod archaeolegol. Cyfeirir ar drigolion Dál Riata yn aml fel y Scotti yn Lladin.
Cyrhaeddodd y deyrnas ei huchafbwynt dan Áedán mac Gabráin, ei brenin rhwng 574 a 608, ond gorchfygwyd ef ym Mrwydr Degsastan yn 603 gan Æthelfrith, brenin Northumbria. Gorchfygwyd Dyfnwal Frych (Domnall Brecc), a ddaeth yn frenin tua 629, mewn brwydrau yn Iwerddon, cyn ei orchfygu a'i ladd gan fyddin teyrnas Frythonig Ystrad Clud yn 642. Daeth y deyrnas dan reolaeth Northumbria, yna dan reolaeth y Pictiaid.
Cred rhai ysgolheigion fod Dál Riata wedi adennill ei nerth dan Áed Find (736-778), ond mae eraill yn amau hyn. Yn draddodiadol unwyd Dál Riata a theyrnas y Pictiaid gan Cináed mac Ailpín (Kenneth mac Alpin, 800-858).