Y celfyddydau yng Nghymru

Y celfyddydau yng Nghymru
Math	diwylliant Cymru
Gwladwriaeth	Cymru

Nodweddir y celfyddydau yng Nghymru gan etifeddiaeth ddiwylliannol gyfoethog y wlad. Yn hanesyddol, blodeuai'r celfyddydau llenyddol a cherddorol, ymhlith y werin a'r uchelwyr fel ei gilydd, a bu eisteddfodau yn wyliau i fynegi a dathlu llên a cherdd. Datblygodd traddodiadau brodorol unigryw yn yr iaith Gymraeg, gan gynnwys barddoniaeth, rhyddiaith, canu gwerin, a chanu corawl. Yn sgil seisnigo diwylliant Cymru yn y cyfnod modern, mae nifer o Gymry wedi cyfrannu at y celfyddydau Saesneg a dod yn fyd-enwog, er enghraifft y beirdd Dylan Thomas ac R. S. Thomas a chantorion a grwpiau cerddorol megis Tom Jones a'r Manic Street Preachers. Yn ogystal â cherddoriaeth, mae'r celfyddydau perfformio yng Nghymru yn cynnwys dawns a'r theatr.

Ni fu'r celfyddydau gweledol mor amlwg na chywrain â llenyddiaeth a cherddoriaeth yng Nghymru, ond arferid celf a cherfluniaeth yn adlewyrchu arddulliau a ffurfiau cyffredin y byd Celtaidd, Ynysoedd Prydain ac Iwerddon, a Gorllewin Ewrop. Mae celfyddydau gwerinol yn cynnwys crefftau traddodiadol megis crochenwaith, gwehyddiaeth, a gwaith pren. Mae cymdeithasau a sefydliadau megis Urdd Gwneuthurwyr Cymru ac Amgueddfa Werin Cymru yn ceisio cadw'r hen grefftau'n fyw yn yr oes fodern. Mae celfyddydau modern yng Nghymru yn cynnwys ffilm a gemau fideo.

Y celfyddydau gweledol[golygu | golygu cod]

Prif: Celf Cymru

Er i lenyddiaeth a cherddoriaeth y wlad ddangos sawl traddodiad unigryw, mae celf Cymru i raddau helaeth wedi dibynnu ar yr un ffurfiau ac arddulliau a geir yng ngweldydd eraill Prydain. Sonir yn aml am gelf Cymru, neu gelf yng Nghymru, i gynnwys y gweithiau niferus a wnaed gan arlunwyr estron yn y wlad, yn enwedig tirluniau.

Cerfluniaeth[golygu | golygu cod]

Pensaernïaeth[golygu | golygu cod]

Prif: Pensaernïaeth Cymru

Y celfyddydau llenyddol[golygu | golygu cod]

Prif: Llên Cymru

Ac eithrio llenyddiaeth glasurol, llenyddiaeth Gymraeg yw'r hynaf yn Ewrop. Mae gan y Gymraeg draddodiad cyfoethog o lenyddiaeth sy'n dyddio o'r 6g hyd heddiw. Oherwydd eu bod yn ysgrifennu mewn iaith â mwy o bobl yn ei deall, mae ysgrifenwyr llenyddiaeth Saesneg Cymru yn aml wedi llwyddo i ddenu cynulleidfaoedd llawer mwy na'u cyd-wladwyr sy'n ysgrifennu yn yr iaith Gymraeg yn unig. Dwy enghraifft adnabyddus o hyn yw'r beirdd byd-enwog Dylan Thomas ac R. S. Thomas.

Y celfyddydau perfformio[golygu | golygu cod]

Cerddoriaeth[golygu | golygu cod]

Prif: Cerddoriaeth Cymru

Mae gan gerddoriaeth Cymru hanes hir, ond ychydig iawn o wybodaeth fanwl sydd gennym cyn y 18g pan ddechreuodd hynafiaethwyr ymddiddori yn y pwnc. Cyfeirir at Gymru'n aml fel "Gwlad y Gân", yn ystrydebol braidd. Erbyn heddiw mae Cymru'n enwog am eu cerddorion cyfoes fel Bryn Terfel ym myd opera a grwpiau fel Manic Street Preachers a Catatonia ym myd roc.

Dawns[golygu | golygu cod]

Prif: Dawns yng Nghymru

Dwy ffurf ar ddawns sydd â gwreiddiau dwfn yng Nghymru, sef dawnsio gwerin Cymreig a dawnsio'r glocsen.^[1]

Theatr[golygu | golygu cod]

Prif: Theatr yng Nghymru

Ffilm a'r celfyddydau digidol[golygu | golygu cod]

Ffilm[golygu | golygu cod]

Prif: Ffilm yng Nghymru

Mae ffilm yng Nghymru, ai mewn Cymraeg neu Saesneg, wedi bod yn symbol o ddiwylliant y wlad ers blynyddoedd, ac wedi hyrwyddo enw Cymru ar draws y byd. Mae nifer o actorion a chyfarwyddwyr enwog wedi dod o Gymru, yn cynnwys Richard Burton a Peter Greenaway.

Gemau fideo[golygu | golygu cod]

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

Adloniant yng Nghymru
Y celfyddydau Cymraeg
Y celfyddydau yn y Deyrnas Unedig
- Y celfyddydau yn yr Alban
- Y celfyddydau yng Ngogledd Iwerddon
- Y celfyddydau yn Lloegr
Y cyfryngau yng Nghymru

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

↑ John Davies et al., Gwyddoniadur Cymru yr Academi Gymreig (Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru, 2008), t. 279.

[1] John Davies et al., Gwyddoniadur Cymru yr Academi Gymreig (Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru, 2008), t. 279.

[1]