Baner Belarws

Oddi ar Wicipedia
Baner Belarws
Baner gwyn-coch-gwyn Gweriniaeth Pobl Belarws (1918), the SSR Belarws (1990–1991), a Gweriniaeth annibynnol Belarws (1991–1995), a bellach ymddengys fel baner boblogaidd pobl Belarws a'r mudiad democrataidd
Baner Belarws annibynnol ar stamp, 1992
Baner Gwyn-Coch-Gwyn adeg protest pro-democratiaeth, Minsg, 30 Awst 2020

Baner ddeuliw lorweddol gyda stribed coch fel dau-draean uchaf lled y faner a stribed gwyrdd fel traean isaf lled y faner gyda phatrwm addurnol Belarwsiaidd coch a gwyn (sy'n cynrychioli brethyn wedi'i wehyddu) yn y hoist yw baner Belarws. Coch a gwyn yw lliwiau traddodiadol Belarws, a daw coch a gwyrdd o faner GSS Belarws. Mabwysiadwyd ar 16 Mai, 1995. Mae'r defnydd o'r lliwiau coch a gwyrdd yn ymylu ar doddi Rheol Tintur ar gyfer dylunio herodraeth a baneri gan y Cymro Humphrey Llwyd, sef, i beidio rhoi "lliw ar liw".

Cyn-faner Genedlaethol Belarws[golygu | golygu cod]

Roedd cynllun y faner a ddefnyddiwyd rhwng 19 Medi 1991 a 5 Mehefin 1995 wedi'i ddyfeisio'n wreiddiol gan Weriniaeth Ddemocrataidd Belarws (gelwir hefyd yn Gweriniaeth Genedlaethol Belarws a Gweriniaeth Ddemocrataidd Belarws; BNR ac sydd dal â llywodraeth alltud) a fodolai rhwng Mawrth a Ragfyr 1918.[1] Credir mai'r person gwreiddiol y tu ôl i ddyluniad y faner oedd Klaudzi Duzh-Dushuski cyn 1917 a gelwir y dyluniad hwn yn Belarwseg fel y byel-chyrvona-byely s'tsyah (Бел-чырвона-белы сьцяг; yn llythrennol "baner wen-goch-wen").[2] Yn draddodiadol, defnyddiwyd coch a gwyn mewn herodraeth gwladwriaethol Dugiaeth Fawr Lithwania a'r Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd. Mae'r lliwiau hefyd yn seiliedig ar rai arfbais Pahonia a oedd yn arfbais draddodiadol o diroedd Belarwseg ac â marchog gwyn ar gefndir coch.[3] Mae yna sawl damcaniaeth arall sy'n egluro tarddiad y faner. Mae un ddamcaniaeth yn sôn am gyfeiriad at enw'r wlad, Ruthenia Gwyn.[4][5]

Ym 1918, cyhoeddwyd Gweriniaeth Pobl Belarws (BNR), a daeth ei symbolau yn arfbais "Pahonia" a'r faner gwyn-goch-gwyn. Ar 11 Awst, cyhoeddodd y papur newydd Svobodnaya Belarus y disgrifiad swyddogol cyntaf o'r faner a'r arfbais. Ym 1919–1920, defnyddiwyd y faner wen-goch-gwyn gan ffurfiannau milwrol Belarwseg fel rhan o fyddinoedd Gwlad Pwyl a Lithwania. Ym 1920, defnyddiwyd y faner gan gyfranogwyr yng ngwrthryfel Slutsk.[4]

Rhwng 1921 a 1939 defnyddiwyd y faner wen-goch-gwyn gan fudiad cenedlaethol Belarwsiaidd yng Ngorllewin Belarws (rhan o'r Ail Weriniaeth Bwylaidd), y ddau gan sefydliadau gwleidyddol fel Undeb Gwerinwyr a Gweithwyr Belarwsiaidd neu Ddemocratiaeth Gristnogol Belarwseg, a sefydliadau anwleidyddol fel Cymdeithas Ysgolion Belarwseg.[6] Defnyddiwyd y faner hefyd gan Fataliwn Arbennig Belarwseg ym myddin Lithwania. Ar ôl goresgyniad y Sofietiaid ar Wlad Pwyl ac atfeddiant Gorllewin Belarws heddiw ym 1939, gwaharddwyd y faner gan y weinyddiaeth Sofietaidd yn y tiriogaethau newydd hefyd.[4][5]

Yn ystod yr Ail Ryfel Byd defnyddiwyd y faner gan gydweithredwyr Belarwseg gyda'r Almaen Natsïaidd, yn cael ei defnyddio gan Raada Ganolog Belarwseg ac yn ymddangos ararwyddluniau eraill a wisgwyd gan Heddlu Ategol Belarus, Gwarchodlu Cartref Belarwsia, ac yn ddiweddarach y Waffen-SS. Fodd bynnag, gwrthododd Duž-Dušeŭski, crëwr y faner, gydweithredu â lluoedd meddiannaeth y Natsïaid a chuddio teulu Iddewig yn ei dŷ, ac anfonwyd ef i wersyll marwolaeth Pravieniškės ar eu cyfer.[4][7][8]

Ar ôl yr Ail Ryfel Byd, defnyddiwyd y faner gan y diaspora Belarwseg yn y Gorllewin a chan ychydig o grwpiau a oedd yn gwrthwynebu'r llywodraeth Sofietaidd yn Belarws ei hun. Ar ddiwedd y 1980au, yng nghanol rhaglen perestroika a glasnost Mikhail Gorbachev, dechreuwyd defnyddio'r faner fel symbol o adfywiad cenedlaethol a newidiadau democrataidd yn Belarws Sofietaidd, a arweiniodd at ddiwedd yr Undeb Sofietaidd. Roedd hyn yn ymwneud â gweriniaethau Baltig a Gorllewin Belarws, un o'r tiriogaethau olaf a atodwyd gan yr Undeb Sofietaidd a arweiniodd at Lithwania yn ailsefydlu ei symbolau cenedlaethol yn 1988, gyda Latfia ac Estonia yn dilyn yr un peth yn ogystal â'r Wcráin gerllaw ym 1990. Ar ôl cynnig Ffrynt Boblogaidd Belarws, daeth y faner yn faner newydd Belarws pan ddaeth yn wlad annibynnol yn 1991.[5] Yn dilyn refferendwm Belarwsiaidd 1995, diddymwyd y faner wen-goch-gwyn fel baner y wladwriaeth a rhwygodd cefnogwyr Alexander Lukashenko hi yn ddarnau ar do Gweinyddiaeth Arlywyddol Belarws.[9]

Symbol Cenedlaetholdeb Sifig Annibynnol[golygu | golygu cod]

Ar ôl 1995 cafodd y faner wen-goch-gwyn ei defnyddio fel symbol o'r gwrthwynebiad i gyfundrefn Lukashenko, yn fwyaf nodedig yn ystod protestiadau ar ôl etholiadau arlywyddol 2006, 2010, 2015, ac etholiadau arlywyddol 2020 ac mewn ralïau torfol ar ddathliadau Diwrnod Rhyddid fel yn ogystal â gorymdeithiau coffa Dziady. Nid yw'r faner wedi'i gwahardd yn swyddogol rhag cael ei defnyddio gan y cyhoedd, ond mae'n cael ei thrin gan yr awdurdodau fel symbol anghofrestredig sy'n golygu y gall arddangosiad ohoni gan weithredwyr gwleidyddol neu gefnogwyr chwaraeon arwain at arestiadau ac atafaelu'r fflagiau.[10][11] Yn gynnar yn 2010, arestiwyd yr actifydd gwleidyddol Siarhei Kavalenka am osod baner gwyn-goch-gwyn ar ben coeden Nadolig ar sgwâr canolog Vitebsk. Rhoddodd y llys dair blynedd o ddedfryd ohiriedig i Kavalenka a ddilynwyd gan ail arestiad a streic newyn Kavalenka am rai wythnosau o hyd. Amharwyd ar y streic newyn gan rym bwydo ar 16 Ionawr 2012.[12] Yn ôl Vadzim Smok yn ei bapur ymchwil yn 2013, dim ond 8% o Belarusiaid oedd yn ystyried y faner wen-goch-gwyn fel gwir faner Belarus.[13]

Mae'r faner wedi cael ei defnyddio'n helaeth gan gefnogwyr yr wrthblaid yn ystod protestiadau Belarwseg 2020-2021 mewn ralïau i gefnogi'r ymgeisydd arlywyddol Sviatlana Tsikhanouskaya, ac yn ddiweddarach ar ôl yr etholiadau y mae anghydfod yn eu cylch, lle, yn ôl datganiad swyddogol y Comisiwn Etholiad Canolog, y llywydd presennol o'r wlad, Alexander Lukashenko, enillodd y mwyafrif o'r pleidleisiau. Amrywiad poblogaidd a ddefnyddir gan brotestwyr yw'r faner wen-goch-gwyn gydag arfbais hanesyddol Pahonia ("y marchog"/"y canlynwr"). I ddechrau serch hynny, mae adroddiadau bod rhai o gefnogwyr y gwrthbleidiau hefyd wedi defnyddio'r faner bresennol.[14][15] O 7 Rhagfyr 2020, mae awdurdodau Belarwseg yn drafftio deddf a allai wahardd y faner wen-goch-gwyn.[16]

Baner Gwyn-Coch-Gwyn mewn diwylliant poblogaidd[golygu | golygu cod]

Gwelir y faner genedlaethol yn fideo roc Freedom Belarus gan y grŵp roc Belarwsieg, Ляпис Трубецкой o 2013.[17] a hefyd eu can Gray o 2020 adeg y protestiadau anferth dros ddemocratiaeth ac yn erbyn Arlywyddiaeth Lukashenka.[18]

Defnydd yn ystod Rhyfel Rwsia ar Wcrán[golygu | golygu cod]

Yn ystod Rhyfel Rwsia ar Wcráin yn 2022 gwelwyd defnydd o'r faner gwyn-coch-gwyn gan gefnogwyr Wcráin yn erbyn goresgyniad Rwsia mewn protestiadau ac mewn cyrchoedd milwrol. Chwifiwyd y faner mewn protestiadau ar draws y byd fel arwydd o wrthwynebiad i bolisi Lukashenkda yn y wlad ei hun. Defnyddiwyd y faner er mwyn gwahaniaethu barn pobl Belarwsieg yn erbyn polisi swyddogol y wladwriaeth o dan yr unben Lukashenka oedd yn cydweithio â lluoedd Rwsia ac Arlywydd Putin.[19]

Defnyddiwyd y faner hefyd gan Bataliwn Kastuś Kalinoŭski oedd yn fataliwn o filwyr Belarwsieg oedd yn ymladdd o dan faner lluoedd arfog Wcráin. Enwyd y bataliwn ar ôl y bardd a'r cenedlaetholwr Belarwsieg o'r 19g, Kastus Kalinouski. Dienyddiwyd Kastuś Kalinoŭski gan Rwsia am iddo ymladd yn eu herbyn.[20] [21] Defnyddiwyd y faner gwyn-coch-gwyn gyda'r Pahonia yn y canol wrth uno â Baner Wcráin yn yr arwyddlun a wisgai milwyr y Bataliwn ar ei lifrau milwrol ac fel arall.

Ffynonellau[golygu | golygu cod]

  • Complete Flags of the World, Dorling Kindersley (2002)

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. ↑ Ioffe, Grigoriĭ Viktorovich; Ioffe, Grigorij V. (2008). Understanding Belarus and How Western Foreign Policy Misses the Mark. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-7425-5558-7. Cyrchwyd 26 August 2012. (Backcover)
  2. ↑ Khorevsky, Sergey. Клаўдзi Дуж-Душэўскi. Сьцяг [Claudius Duzh-Duszewski. Flag]. Наша Ніва (yn Belarwseg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 26 February 2012. Cyrchwyd 26 August 2012.
  3. ↑ Wilson, Andrew (2011). Belarus: The Last European Dictatorship. New Haven, Connecticut: Yale University Press. t. 174. ISBN 978-0-300-13435-3.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Kotljarchuk, Andrej (14 September 2020). "The Flag Revolution. Understanding the political symbols of Belarus". balticworlds.com. Centre for Baltic and East European Studies (CBEES), Södertörn University. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 25 December 2020. Cyrchwyd 7 December 2020.
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 Lyalkov, Igor. Пытаньне дзяржаўнай сымболікі ў Беларусі: гісторыя і сучасны стан [The issue of state symbols in Belarus: history and current state]. Pahonia-plakat.narod.ru (yn Belarwseg). Malyavanych. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 10 November 2013. Cyrchwyd 26 August 2012.
  6. ↑ Vashkevich, Andrei (2007). Нашы сцягі над Заходняй [Our flags over the West]. Arche (yn Belarwseg). Cyf. 4 rhif. 55. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 21 November 2008. Cyrchwyd 10 November 2008.
  7. ↑ Клавдий–строитель [Claudius the Builder]. Sovetskaya Belorussiya – Belarus' Segodnya (yn Rwseg). 10 February 2011. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 25 December 2020. Cyrchwyd 25 December 2020.
  8. ↑ Wilson, Andrew (2011). Belarus: The Last European Dictatorship. New Haven, Connecticut: Yale University Press. t. 110. ISBN 978-0-300-13435-3.
  9. ↑ "Як у беларусаў забралі нацыянальны сцяг і герб. Сёння – гадавіна рэферэндуму". Naviny.belsat.eu (yn Belarusian). Belsat TV. 14 May 2018.CS1 maint: unrecognized language (link)
  10. ↑ Gurnevich, Dmitry (7 March 2006). Затрыманьні на рыцарскім фэсьце [Detentions at a knight's festival]. Polskie Radio (yn Belarwseg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 March 2016. Cyrchwyd 28 June 2012.
  11. ↑ Congressional Record. Washington D.C.: U.S. Government Printing Office. 1949. t. 2773. ISBN 978-0-7425-5558-7. Cyrchwyd 26 August 2012.
  12. ↑ Human Rights Watch (2011). World Report 2011: Events of 2010. New York, New York: Seven Stories Press. t. 407. ISBN 978-1-60980-151-9. Cyrchwyd 26 August 2012.
  13. ↑ Smok, Vadzim (9 December 2013). Belarusian Identity: the Impact of Lukashenka's Rule (PDF). Minsk-London: Ostrogorski Centre. t. 17.
  14. ↑ Roth, Andrew (31 July 2020). "Huge crowds rally for Belarus opposition leader in run-up to presidential election". The Guardian. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 October 2020. Cyrchwyd 25 December 2020.
  15. ↑ "Tens of thousands rally in Belarus despite pre-election crackdown". Al Jazeera English. 31 July 2020. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 25 December 2020. Cyrchwyd 25 December 2020.
  16. ↑ "MP: law against glorification of Nazism may appear 'in near future'". European Radio for Belarus. 12 July 2020. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 25 December 2020. Cyrchwyd 12 July 2020.
  17. ↑ {{ cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=4_GYWSMpPYs |title=Freedom Belarus |publisher=Ляпис Трубецкой |date=2013-10-28]]
  18. ↑ "Lyapis Trubetskoy: Gray! Clip: Belarus 2020 - Hope for Freedom (PL napisy), Ляпис Трубецкой: Грай". 2020-08-18.
  19. ↑ "'We have one enemy': The Belarusians who oppose the Ukraine war". Al Jazeera. 2022-03-22.
  20. ↑ . 2022-03-26 A Belarusian battalion joins the Armed Forces of Ukraine https://www.pravda.com.ua/eng/news/2022/03/26/7334679/ A Belarusian battalion joins the Armed Forces of Ukraine Check |url= value (help). Missing or empty |title= (help)
  21. ↑ "Belarus rebels fight for Ukraine against Russia". BBC News. 2022-03-22.

Dolenni allanol[golygu | golygu cod]

gw • sg • go
Baneri Ewrop
Gwladwriaethau sofranaidd
Gwladwriaethau trawsgyfandirol

Armenia1 · Aserbaijan2 · Cyprus1 · Georgia2 · Casachstan3 · Rwsia3 · Twrci3

Tiriogaethau dibynnol,
ardaloedd ymreolaethol,
a thiriogaethau eraill
Dynodir gwlad anghydnabyddedig neu a gydnabyddir yn rhannol gan lythrennau italig.
1 Yn Ne Orllewin Asia yn gyfan gwbwl.  2 Yn rhannol neu'n gyfan gwbwl yn Asia, yn dibynnu ar ddiffiniadau'r ffiniau rhwng Ewrop ac Asia.  3 Gyda'r mwyafrif o'i thir yn Asia.  4 Ar Blât Affrica.  5 Ar Blât Gogledd America.
Eginyn erthygl sydd uchod am Felarws. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Baner_Belarws&oldid=11889573"