Llwydcoed
 | |
| Math | pentref, cymuned  |
|---|---|
| Poblogaeth | 1,674 |
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Rhondda Cynon Taf |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 51.7333°N 3.4667°W |
| Cod SYG | W04000690 |
| Gwleidyddiaeth | |
| AS/au Cymru | Vikki Howells (Llafur) |
| AS/au y DU | Gerald Jones (Llafur) |
 | |
Pentref a chymuned ym mwrdeistref sirol Rhondda Cynon Tâf, Cymru, yw Llwydcoed (hefyd Llwytgoed). Fe'i lleolir yng ngogledd Cwm Cynon, ger tref Aberdâr. Roedd yn lleoliad pwysig o ran y diwylliant Haearn yn y cwm, gan fod gweithfeydd haearn Aberdâr wedi'u hagor yno ym 1800. Mae'r rheilffordd yn dal i gludo glo o waith glo agored Hirwaun (a adnabuwyd gynt fel 'Glofa'r Tŵr) yn rhedeg trwy Llwydcoed.
Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Vikki Howells (Llafur) ac yn Senedd y DU (San Steffan) gan Gerald Jones (Llafur).[1][2]
Hanes
[golygu | golygu cod]Cyn dyfodiad y chwyldro diwydiannol yn Llwydcoed, cymuned amaethyddol oedd yn bodoli yno fel gweddill Cwm Cynon, a chymoedd eraill De Cymru yn ystod y cyfnod yma. Pan gyrhaeddodd y chwyldro diwydiannol roedd datblygiad cychwynnol y pentref wedi'i leoli o amgylch ardal Tregibbon, sef y man lle, ym 1801, fe adeiladodd Thomas ap Shencin ap Gibbon o Fferm Fforchaman lawer o dai gan gynnwys 'Rhes y Glöwr', 'Rhes y Sefydlwyr' a 'Thai'r Scales'. Mae enwau'r strydoedd hyn yn olrhain eu gwreiddiau cynnar; roedd teulu'r Scales yn un o sefydlwyr y gwaith haearn, ac yn dal yn bartneriaid yno tan 1846.
Yn ystod ail hanner y 19g cafwyd twf yn sgîl datblygiad cyflym y diwydiant glo yn yr ardal. Agorwyd Gwaith glo Dulas gan Matthew Wayne o waith haearn y Gadlys ym 1840, ac fe agorwyd gwaith glo Ysguborwen gan Samuel Thomas a Thomas Joseph ym 1849. Ymhlith y tai a godwyd yn ystod y cyfnod hwn y mae: 'Plas Moriah', 'Teras Horeb', a 'Plas Llwyd.' Fe adeiladwyd 'Rhes yr Arddangosfa' ym 1851 ac fe'i enwir ar ôl yr Arddangosfa Mawr a gynhaliwyd ym Mhalas Grisial Llundain y flwyddyn hono.
Roedd wyth tafarn yn Llwydcoed yn ystod y cyfnod hwn megis: 'Yr Iarll Llwyd', 'Y Llwynog a'r Helgwn', 'Y Fuwch Goch', 'Tŷ Cornel', 'Y Masons', 'Tafarn y Glöwr', 'Tafarn Dinefwr', a'r 'Croes Bychan'. Yr adeg honno, cannwyd y gloch olaf ganol nos, a disgrifia traethodwr lleol am natur dymhestlog y miri: "Dywedir fod mwy o gwrw wedi'i golli (gwastraffu) pan fu'r ffwrnesi, y gweithfeydd glo, a'r gweithfeydd haearn yn cael eu gweithio (yn enwedig ar ddechrau'r mis, ac ar Nos Sadwrn y tâl), na sy'n cael eu yfed yn nhafarndau Llwydcoed y dydd hwn" [3] Mae tafarnau 'Y Fuwch Goch' a 'Thŷ Cornel' yn dal yn agored heddiw.[angen ffynhonnell]
Tirnodau
[golygu | golygu cod]Mae cofgolofn rhyfel ar ffurf obelisg i'w chael yn y parc lleol. Datguddiwyd y gofgolofn ym 1921. Mae eglwys Sant James yn llwydcoed, ac fe llysenwir yr eglwys yn 'Yr Eglwys Goch' am ei bod wedi'i ei hadeiladu o friciau coch. Mae yna ganolfan gymunedol hefyd yn Llwydcoed.
Trafnidiaeth
[golygu | golygu cod]Fe gyrhaeddodd brif Reilffordd Cwm Nedd gyda llinell o Gastell Nedd i Ferthyr Tydfil ym 1853, pan agorwyd gorsaf reilffordd Llwydcoed yr un flwyddyn. Fe'i trosglwyddwyd i Great Western Railway ym 1923, ac fe barhaodd y linell tan i Arglwydd Beeching ei chau ym 1963. Gellir dal i weld ôl y cledrau yn Llwydcoed hyd heddiw.
Yr unig drafnidiaeth cyhoeddus trwy Lwydcoed (2012) oedd bws rhif 6 a redwyd gan gwmni Stagecoach. Mae'r gwasanaeth yn cychwyn yng ngorsaf canolog Aberdâr, ac yn parahau drwy Drecynon, trwy Lwydcoed, ac yna'n mynd ymlaen i Ferthyr.
Addysg
[golygu | golygu cod]Mae yna ysgol gynradd leol yn Llwydcoed o'r enw "Llwydcoed Primary". Mae'r ysgol yn bwydo ysgolion uwchradd 'Ysgol Sant Ioan' (Ysgol yr Eglwys yng Nghymru), 'Ysgol Uwchradd Aberdâr' (Ysgol i fechgyn), ac 'Ysgol y Merched Aberdâr'. Mae'r ysgol yn darparu ei haddysg drwy gyfrwng y Saesneg (a Chymraeg fel ail iaith). Mae'n rhaid i blant sydd am gael eu haddysg drwy gyfrwng y Gymraeg fynychu Ysgol Gynradd Gymraeg Aberdâr, sydd wedi'i lleoli yng Nghwmdâr.
Chwaraeon
[golygu | golygu cod]Mae tîm pêl-droed yn chwarae ym mhentref Llwydcoed sef 'C.P.D.A Llwydcoed' sy'n chwarae o fewn Adran Dau o Gynghrair Pêl-droed Cymru. Sefydlwyd y clwb ym 1931 gyda'r enw 'Lles Llwydcoed' (Llwydcoed Welfare) gan y gymuned glofäol leol. Mae'r tîm yn gwisgo crys streipiog du a gwyn, trowsus byr du, a sannau du. Maent yn chwarae eu gemau cartref ar Y Parc Lles yn Llwydcoed.
Cyfrifiad 2011
[golygu | golygu cod]Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[4][5][6][7]
Pobl o Lwydgoed
[golygu | golygu cod]Ganed yr actor Ioan Gruffudd yn y pentref ar 6 Hydref 1963.
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Gwefan y Cynulliad;[dolen farw] adalwyd 24 Chwefror 2014
- ↑ Gwefan parliament.uk; adalwyd 24 Chwefror 2014
- ↑ A Glance at the History of Llwydcoed wedi'i gyfieithu gan D Williams a D L Davies.
- ↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
- ↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Gwefan Llywodraeth Cymru; Ystadegau Economaidd Allweddol, Tachwedd 2010; Mae'r gyfradd gyflogaeth ymhlith pobl 16 – 64 oed yng Nghymru yn 67.1 y cant.; adalwyd 31 Mai 2013[dolen farw]
Dolenni allanol
[golygu | golygu cod]- Llwybr Treftadaeth Llwydcoed Archifwyd 2007-08-16 yn y Peiriant Wayback
- {https://rctmoodle.org/llwydcoedpri/}[dolen farw]
- {http://www.pitchero.com/clubs/afcllwydcoed/}
Trefi
Aberdâr · Aberpennar · Glynrhedynog · Llantrisant · Pontypridd · Y Porth · Tonypandy · Treorci
Pentrefi
Aberaman · Abercwmboi · Abercynon · Aber-nant · Y Beddau · Blaenclydach · Blaencwm · Blaenllechau · Blaenrhondda · Brynna · Brynsadler · Cefn Rhigos · Cefnpennar · Cilfynydd · Coed-elái · Coed-y-cwm · Cwmaman · Cwm-bach · Cwm Clydach · Cwmdâr · Cwm-parc · Cwmpennar · Y Cymer · Dinas Rhondda · Y Ddraenen Wen · Efail Isaf · Fernhill · Ffynnon Taf · Y Gelli · Gilfach Goch · Glan-bad · Glyn-coch · Glyn-taf · Y Groes-faen · Hirwaun · Llanharan · Llanhari · Llanilltud Faerdref · Llanwynno · Llwydcoed · Llwynypïa · Y Maerdy · Meisgyn · Nantgarw · Penderyn · Pendyrus · Penrhiw-ceibr · Penrhiw-fer · Penrhys · Pentre · Pentre'r Eglwys · Pen-yr-englyn · Pen-y-graig · Pen-y-waun · Pont-y-clun · Pont-y-gwaith · Y Rhigos · Rhydyfelin · Ton Pentre · Ton-teg · Tonyrefail · Tonysguboriau · Trealaw · Trebanog · Trecynon · Trefforest · Trehafod · Treherbert · Trehopcyn · Trewiliam · Tynewydd · Wattstown · Ynys-hir · Ynysmaerdy · Ynys-y-bwl · Ystrad Rhondda