Bwrdeistref Sirol Caerffili
 | |
 | |
| Arwyddair | Gweithio'n Gytun Er Lles Pawb  |
|---|---|
| Math | prif ardal |
| Prifddinas | Caerffili |
| Poblogaeth | 181,019 |
| Daearyddiaeth | |
| Gwlad |  Cymru |
| Arwynebedd | 277.3879 km² |
| Yn ffinio gyda | Dinas a Sir Caerdydd, Blaenau Gwent, Casnewydd, Merthyr Tudful, Rhondda Cynon Taf, Powys, Torfaen |
| Cyfesurynnau | 51.656°N 3.183°W |
| Cod SYG | W06000018 |
| GB-CAY | |
 | |
.png) | |
Mae Bwrdeistref Sirol Caerffili yn fwrdeistref sirol yn ne-ddwyrain Cymru ac yn un o 22 awdurdod unedol. Fe'i enwir ar ôl ei ganolfan weinyddol, tref Caerffili. Yn y Cyfrifiad diwethaf, roedd y boblogaeth yn 181,019 (2018)[1]. Caiff y sir ei llywodraethu gan Gyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili.
Ei phrif dref a'r dref fwyaf yw Caerffili a cheir adeiladau sirol hefyd yn Ystrad Mynach sy'n fwy canolog. Y trefi eraill yn y fwrdeistref hon yw: Bedwas, Rhisga, Trecelyn, Coed Duon, Bargod, Tredegar Newydd a Rhymni.
Daearyddiaeth
[golygu | golygu cod]Ffurfir rhan ogleddol y fwrdeistref gan ehangder Cwm Rhymni. Mae Afon Rhymni yn tarddu yn y bryniau yn y gogledd ac yn llifo tua'r de am tua deng milltir ar hugain, gan droelli i'r dwyrain, ychydig i'r gogledd o Gaerffili cyn cyrraedd Môr Hafren. Mae'r dyffryn hefyd yn cynnwys cymunedau Abertyswg, Fochriw, Pontlotyn, Tir-Phil, Brithdir, Tredegar Newydd, Aberbargod, Rhymni ac Ystrad Mynach, a threfi Bargoed a Chaerffili.[2]
Hanes
[golygu | golygu cod]Gorwedd y fwrdeisdref sirol ar gyrion Maes Glo'r De. Dechreuodd droi o fod yn gymuned o amaethwyr i fod yn ddiwydiannol gyda datblygiad y diwydiant haearn ar ddechrau'r Chwyldro Diwydiannol. Ym 1752, rhoddwyd prydles 99 mlynedd ar gyfer darn o dir yng Nghwm Rhymni a roddodd yr hawl i'r prydleswyr gloddio am lo a mwyn haearn. Dilynwyd hyn gyda chytundebau cloddio eraill, cloddiwyd siafftiau pyllau a datblygodd y diwydiant glo.[3] Erbyn dechrau'r 20g, roedd deugain o lofeydd yn y dyffryn.[4]
Un o'r pyllau a suddwyd ar ddiwedd y 19g oedd Glofa Elliot. Yn ei anterth, cyn y Rhyfel Byd Cyntaf, roedd yn cynhyrchu dros filiwn o dunelli o lo y flwyddyn ac yn cyflogi bron i dair mil o bobl. Yn 1967 disbyddwyd y glo a chaeodd y lofa. Cliriwyd y rhan fwyaf o’r safle ond mae’r Cyt Winshio'r Gorllewin (East Winding House) wedi goroesi ac mae bellach yn adeilad rhestredig Gradd II, gydag amgueddfa'n canolbwytio ar y diwydiant glo yn yr ardal wedi agor ar y safle.[5] Yr oedd holl byllau'r dyffryn wedi eu cau erbyn diwedd yr 20g; cliriwyd llawer o'r tomenni sbwriel fel nad yw'n amlwg bellach fod y dyffryn wedi cartrefu prif ddiwydiant glofaol y byd.[6]
Ffurfiwyd y fwrdeistref sirol ar 1 Ebrill 1996 trwy uno Cyngor Dosbarth Cwm Rhymni ym Morgannwg Ganol â bwrdeistref Gwent a arferai fod yn Islwyn.[7] Yn 2008, o ganlyniad i gynrychiolaethau o wahanol gymunedau yn y fwrdeistref, cyflwynwyd cynllun drafft yn cynnig sawl newidiad i'r ffiniau rhwng y cymunedau.[8]
Preswylwyr enwog
[golygu | golygu cod]Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ http://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/populationandmigration/populationestimates/datasets/populationestimatesforukenglandandwalesscotlandandnorthernireland.
- ↑ Concise Road Atlas: Britain. AA Publishing. 2015. t. 27. ISBN 978-0-7495-7743-8.Concise Road Atlas: Britain.
- ↑ "The History of the Upper Rhymney Valley". Bute Town. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-11-15. Cyrchwyd 2 May 2016.
- ↑ "The Rhymney Valley today". Bute Town. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 15 Mawrth 2016. Cyrchwyd 2 May 2016.
- ↑ "A History of Elliot Colliery". Winding House Project. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-05-07. Cyrchwyd 2 May 2016.
- ↑ "The Rhymney Valley today". Bute Town. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-03-15. Cyrchwyd 2 May 2016..
- ↑ "Local Government (Wales) Act 1994". The National Archives. legislation.gov.uk. Cyrchwyd 2 May 2016.
- ↑ "Communities boundary review". Caerphilly County Borough Council. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-05-07. Cyrchwyd 2 Mai 2016.
Dolenni allanol
[golygu | golygu cod]- Cyngor Caerffili Archifwyd 2004-02-15 yn y Peiriant Wayback
- Menter Iaith Sir Caerffili Archifwyd 2016-05-01 yn y Peiriant Wayback
- Ymweld â safle Twristiaeth Caerffili gan yr awdurdod lleol
- Papur newydd Caerphilly Observer ar gyfer y fwrdeistref.
Trefi
Aber-carn · Bargod · Bedwas · Caerffili · Coed-duon · Crymlyn · Rhisga · Rhymni · Ystrad Mynach
Pentrefi
Aberbargoed · Abertridwr · Abertyswg · Argoed · Bedwellte · Brithdir · Cefn Hengoed · Cwm-carn · Draethen · Fochriw · Gelli-gaer · Y Groes-wen · Hengoed · Llanbradach · Machen · Maesycwmer · Nelson · Pengam · Penpedairheol · Pontlotyn · Pontllan-fraith · Pont-y-meistr · Rhydri · Senghennydd · Trecelyn · Tredegar Newydd · Tretomos · Ty'n-y-coedcae · Wyllie · Ynys-ddu
| |||||||||||||
Eginyn erthygl sydd uchod am fwrdeistref sirol Caerffili. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato