Siroedd cadwedig Cymru

Siroedd Cadwedig (Cymru)
Gwent De Morgannwg Morgannwg Ganol Gorllewin Morgannwg Dyfed Powys Gwynedd Clwyd
Categori	Ardal Rhaglawiaeth
Lleoliad	Cymru
Crëwyd gan	Deddf Llwyodraeth Leol (Cymru) 1994 (c. 19)
Crëwyd	1 Ebrill 1996
Nifer	8 (ar ôl 2008)

Siroedd cadwedig Cymru yw'r ardaloedd cyfredol a ddefnyddir yng Nghymru at ddibenion seremonïol Rhaglawiaeth a Siryfiaeth. Maent yn seiliedig ar y siroedd a grëwyd gan Ddeddf Llywodraeth Leol 1972 ac a ddefnyddiwyd ar gyfer llywodraeth leol a dibenion eraill rhwng 1974 a 1996.

Defnydd

Diddymodd Deddf Llywodraeth Leol (Cymru) 1994 yr wyth sir seremonïol a grëwyd gan Ddeddf Llywodraeth Leol 1972. Fodd bynnag, mae'n creu'r cysyniad o siroedd cadwedig yn seiliedig ar eu hardaloedd, i'w defnyddio at ddibenion megis Rhaglawiaeth. Roedd hyn yn ddefnydd gyfunol gan Ddeddf Rhaglawiaeth 1997.

Cafodd statudau penodol a oedd mewn grym eu diwygio i gynnwys cyfeiriad atyn nhw:

• Deddf Siryfion 1887 (c. 55) - Y siroedd y penodir Uchel Siryfion iddynt yw'r siroedd cadwedig.
• Deddf Amddiffyn 1842 (c. 94) - Rhaglawiaid yw'r rhai a benodir i'r siroedd cadwedig.
• Deddf Pysgodfeydd Môr (Pysgod Cregyn) 1967 (c. 83) - ystyrir bod y rhannau perthnasol o lan y môr o fewn siroedd cadwedig.

Newidiadau Ffinau

Roedd y siroedd cadwedig yn wreiddiol bron yn union fel siroedd 1974-1996, ond gydag ychydig o newidiadau mân er sicrhau bod siroedd cadwedig yn cynnwys prif ardaloedd cyfan. Cafodd Llanrhaeadr-ym-Mochnant, Llansilin a Llangedwyn eu trosglwyddo o Glwyd i Bowys, a chafodd Y Wig, Saint-y-brid, Ewenni a Phentyrch eu trosglwyddo o Forgannwg Ganol i Dde Morgannwg. Fodd bynnag, mae'r newidiadau hyn yn dal i adael dwy fwrdeistref sirol, Conwy a Chaerffili wedi eu rhannu rhwng siroedd cadwedig.

Er mwyn cywiro hyn, gwnaeth Cynulliad Cenedlaethol Cymru ddau newid o sylwedd i'r ffiniau. Daeth y newidiadau hyn i rym ar 2 Ebrill 2003. Cafodd rhan o'r ardal llywodraeth leol o Gonwy a oedd wedi bod yng Ngwynedd ei drosglwyddo i Glwyd, a rhan o'r ardal llywodraeth leol o Gaerffili a oedd wedi bod ym Morgannwg Ganol ei throsglwyddo i Went. Cafodd y ffin rhwng Morgannwg Ganol a De Morgannwg hefyd ei ail-lunio i adlewyrchu newidiadau bychan mewn ffiniau llywodraeth leol. Mae pob sir gadwedig yn awr yn cynnwys rhwng un a phump o ardaloedd llywodraeth leol cyfan.

Newidiwyd y ffin rhwng Morgannwg Ganol ar 1 Ebrill 2010 i adlewyrchu'r newidiadau yn 2009 i ffiniau llywodraeth leol yn ardal Faenor.

Rhestr o Siroedd Cadwedig

Mae'r ffigurau poblogaeth yn amcangyfrifon canol-blwyddyn ar gyfer 2007 gan y Swyddfa Ystadegau Gwladol, yn grwpio ffigurau awdurdodau unedol yn eu siroedd cadwedig priodol.

Enw	Yn cynnwys	Arwynebedd (km²)	Poblogaeth
Clwyd	Conwy, Sir Ddinbych, Sir y Fflint, Wrecsam	2,910	491,100
Dyfed	Sir Gaerfyrddin, Ceredigion, Sir Benfro	5,780	375,200
Gwent	Blaenau Gwent, Caerffili, Sir Fynwy, Casnewydd, Torfaen	1,553	560,500
Gwynedd	Gwynedd, Ynys Môn	3,262	187,400
Morgannwg Ganol	Pen-y-bont ar Ogwr, Merthyr Tudful, Rhondda Cynon Taf	781	423,200
Powys	Powys	5,196	132,000
De Morgannwg	Caerdydd, Bro Morgannwg	475	445,000
Gorllewin Morgannwg	Castell-nedd Port Talbot, Abertawe	820	365,500

Gweler hefyd

• Siroedd Cymru cyn ad-drefnu 1974
• Llywodraeth leol yng Nghymru

Cyfeiriadau

Siroedd cadwedig Cymru

Siroedd Deddf Rhaglawiaethau 1997
Clwyd • Dyfed • Gwent • Gwynedd • Morgannwg Ganol • Powys • De Morgannwg • Gorllewin Morgannwg