Merthyr Dyfan

Merthyr Dyfan
Math	cymdogaeth
Daearyddiaeth
Sir	Bro Morgannwg
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	51.4206°N 3.2708°W
Cod post	CF62
Gwleidyddiaeth
AC/au	Jane Hutt (Llafur)
AS/au	Alun Cairns (Ceidwadwr)
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Pentref bychan a phlwyf ym Mro Morgannwg yw Merthyr Dyfan. Fe'i lleolir ar gwrr gogleddol Y Barri ar bwys y ffordd A4050, tua 6 milltir i'r de-orllewin o ddinas Caerdydd.

Enwir y pentref ar ôl Sant Dyfan a cheir eglwys a gysegrir iddo yn y pentref. Gall y gair merthyr yn y Gymraeg olygu "eglwys (er cof am sant neu ar ei fedd)" a dyna a geir yma; ceir enwau lleol tebyg eraill yn ne Cymru, e.e. Merthyr Tudful, Merthyr Cynog, a Merthyr Mawr, a cheir yr enwau cytras merther yn y Gernyweg a merzher yn Llydaweg hefyd, i gyd mewn enwau lleoedd.^[1]

Honnir mai dyma un o'r canolfannau Cristnogol cynharaf yng Nghymru. Yn ôl traddodiad, cafodd ei seyfydlu yn 180 OC pan anfonwyd Dyfan a Ffagan i Gymru gan y Pab Eleutherius. Cysylltir yr eglwys gyda Sant Teilo hefyd, sy'n nawddsant y plwyf gyda Dyfan. Cafodd ei difrodi yn sylweddol yng nghyfnod y Diwygiad Protestannaidd a'i hadfer yn y 19g.^[2]

Cynrychiolir yr ardal hon yn y Cynulliad Cenedlaethol gan Jane Hutt (Llafur) a'r Aelod Seneddol yw Alun Cairns (Ceidwadwr).^[3]^[4]