Llancarfan
 | |
| Math | pentref, cymuned  |
|---|---|
| Poblogaeth | 736, 741 |
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Bro Morgannwg |
| Gwlad |  Cymru |
| Uwch y môr | 23 metr |
| Cyfesurynnau | 51.417°N 3.367°W |
| Cod SYG | W04000655 |
| Cod post | CF62 |
| Gwleidyddiaeth | |
| AS/au Cymru | Jane Hutt (Llafur) |
| AS/au y DU | Alun Cairns (Ceidwadwr) |
 | |
Pentref, cymuned a phlwyf eglwysig ym mwrdeistref sirol Bro Morgannwg, Cymru, yw Llancarfan. Saif rhwng Y Bont-faen a'r Barri.
Ganwyd yr hynafiaethydd a llenor Iolo Morganwg ym mhentref Pennon yn y plwyf.
Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Jane Hutt (Llafur)[1] ac yn Senedd y DU gan Alun Cairns (Ceidwadwr).[2]
Geirdarddiad
[golygu | golygu cod]Ymddengys mai'r hen enw oedd Nant Carfan a chyn hynny, o bosib, Nant Carw-fan, sef y tarddiad carw[3]. Ceir sawl nant neu afon gydag enwau anifeiliaid cyflym, sy'n disgrifio llif yr afon, gan gynnwys Afon Ceirw, Carnant a Maescar gyda cyfeiriad at y carw, Afon Garw (nail ai o 'carw' neu 'garw'), Yr Wybrnant (gwiber nant), Afon Caseg, Afon Arth, Afon Iwrch, Afon Twrch ayb.
Clas Llancarfan
[golygu | golygu cod]Roedd Llancarfan yn adnabyddus yn y Gymru gynnar am ei glas (ar safle eglwys Llancarfan heddiw) neu fynachlog gynnar a sefydlwyd gan Sant Cadog yn y 6g. Ceir carreg ag arni arysgrif Ladin o'r 11g neu ddechrau'r ganrif olynnol yn yr eglwys. Yn ôl traddodiad, cedwid llyfr efengylau Gildas yma. Yma hefyd yr ysgrifennwyd Buchedd Sant Cadog yn Lladin gan y mynach Lifris ac ymddengys y bu'n ganolfan dysg bwysig yn yr Oesoedd Canol Cynnar. Yr enwocaf o lenorion mynachaidd Llancarfan yw Caradog o Lancarfan (fl. 1135), awdur nifer o fucheddau saint. Awgrymwyd o gyfnod y Dadeni ymlaen mai ef a ysgrifennodd Llyfr Llandaf a fersiwn gynharaf Brut y Tywysogion, ond diweddar yw'r traddodiadau hyn ac yn achos y Brut gwyddys bellach ei fod yn ffrwyth sawl awdur a chanolfan yn hytrach na gwaith unigolyn.
Cofnodir anrheithio'r clas gan fôr-ladron Llychlynaidd yn y flwyddyn 988, yn ôl yr Annales Cambriae. Pan feddianwyd Morgannwg gan y Normaniaid rhoddwyd Llancarfan i fynachlog Pedr Sant yng Nghaerloyw a darfu am y clas Cymreig.
Y gorffennol disglair hwn a barodd i Iolo Morgannwg lunio rhai o'i ffugiadau enwocaf sy'n rhoi ffug hanes Sant Cadog a'i fynachlog.
Cyfrifiad 2011
[golygu | golygu cod]Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[4][5][6][7]
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ "Gwefan Senedd Cymru". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-11-10. Cyrchwyd 2021-12-22.
- ↑ Gwefan Senedd y DU
- ↑ 28 Rhagfyr 2021
- ↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
- ↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Gwefan Llywodraeth Cymru; Ystadegau Economaidd Allweddol, Tachwedd 2010; Mae'r gyfradd gyflogaeth ymhlith pobl 16 – 64 oed yng Nghymru yn 67.1 y cant.; adalwyd 31 Mai 2013[dolen farw]
Dolen allanol
[golygu | golygu cod]- (Saesneg) Gwefan y pentref Archifwyd 2004-08-28 yn y Peiriant Wayback
Trefi
Y Barri · Y Bont-faen · Llanilltud Fawr · Penarth
Pentrefi
Aberogwr · Aberddawan · Aberthin · City · Clawdd-coch · Corntwn · Dinas Powys · Eglwys Fair y Mynydd · Ewenni · Ffontygari · Gwenfô · Larnog · Llanbedr-y-fro · Llancarfan · Llancatal · Llandochau · Llandochau Fach · Llandŵ · Llanddunwyd · Llan-faes · Llanfair · Llanfihangel-y-pwll · Llanfleiddan · Llangan · Llansanwyr · Llwyneliddon · Llyswyrny · Marcroes · Merthyr Dyfan · Ogwr · Pendeulwyn · Pen-llin · Pennon · Pen-marc · Y Rhws · Sain Dunwyd · Saint Andras · Sain Nicolas · Sain Siorys · Sain Tathan · Saint-y-brid · Sili · Silstwn · Southerndown · Trebefered · Trefflemin · Tregatwg · Tregolwyn · Tresimwn · Y Wig · Ystradowen