Llaeth soia
 | |
| Math | plant milk, soy food, Cynwydd, diod ddialcohol  |
|---|---|
| Deunydd | soy bean, dŵr |
| Gwlad | Tsieina |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mae llaeth soia neu llaeth soi neu yn laeth llysiau wedi'i wneud o ffa soia wedi'i ferwi a'i stwnsio.
Tarddiad
[golygu | golygu cod]Daw llaeth soia o China. Yn Tsieina, mae'r ffa soia wedi cael ei ddefnyddio fel bwyd ers amser maith, hyd yn oed cyn bod unrhyw draddodiad ysgrifenedig. Yn ddiweddarach, trosglwyddwyd y ffa soia, a chynhyrchion bwyd yn seiliedig ar y ffa soia, i Japan. Priodolir darganfod a datblygu llaeth soi i Liu An o Frenhinllin Han yn Tsieina yn tua 164 CC.
Nid yw llaeth soia traddodiadol, emwlsiwn sefydlog o olew, dŵr a phrotein, yn ddim mwy na dyfyniad dŵr o ffa soia. Gwneir yr hylif trwy socian ffa soia sych a malu â dŵr. Mae llaeth soi yn cynnwys tua'r un faint o brotein â llaeth buwch (tua 3.5%), a 2% braster, 2.9% carbohydradau a 0.5% magnesiwm. Gallwch chi wneud eich llaeth soi eich hun gydag offer cegin traddodiadol neu gyda pheiriant llaeth soia. Mae pwlp soia yn cael ei ryddhau wrth gynhyrchu llaeth soia. Mae hwn yn faethol pwysig ar gyfer ffermio da byw.[1]
Defnydd
[golygu | golygu cod]
Yn Asia mae'n ddiod gyffredin, sy'n cael ei bwyta fel pryd bwyd hefyd. Yn y Gorllewin, mae llaeth soi yn aml yn cael ei yfed yn lle llaeth, gan gynnwys gan lysieuwyr, feganiaid a phobl sy'n anoddefiad i lactos neu'n alergedd i brotein llaeth buwch. Gellir eplesu llaeth soia i iogwrt soia.
Iechyd
[golygu | golygu cod]Mae gwerth maethol llaeth soi yn agos at laeth buwch hanner-sgim.[2] Mae llaeth soi yn naturiol yn cynnwys tua'r un faint (ond nid yn union yr un fath) o brotein â llaeth buwch. Mae fitamin B12 a chalsiwm yn aml yn cael eu hychwanegu at laeth soi am resymau iechyd.
Yn wahanol i laeth buwch, mae llaeth soi yn isel mewn brasterau dirlawn a cholesterol, sy'n helpu i atal clefyd cardiofasgwlaidd. Ac yn wahanol i laeth buwch, nid yw llaeth soi yn cynnwys lactos, sef siwgr y mae llawer o oedolion (y tu allan i Ewrop) wedi colli'r gallu i'w dreulio.
Mae llaeth soi yn cael ei ystyried yn ddewis arall iach i laeth buwch, ymhlith pethau eraill oherwydd yr effaith gadarnhaol ar lefelau siwgr yn y gwaed mewn diabetes, cynnwys naturiol fitamin E a braster annirlawn.
Oherwydd presenoldeb cymharol uchel isoflavones mewn soi, gwnaed llawer o ymchwil i effeithiau aflonyddu endocrin posibl. Oherwydd y gall isoflavones groesi'r brych, mae Cyngor Iechyd yr Iseldiroedd wedi gosod terfyn uchaf o 1 mg isoflavones fesul kg pwysau corff fel rhagofal i ferched beichiog.[3]
Maethiad
[golygu | golygu cod]Mae cwpan (243 ml) sy'n gweini brand soi caerog maethol masnachol heb ei felysu o laeth soi yn darparu 80 o galorïau o 4 g o [{Carbohydrad|garbohydradau]] (gan gynnwys 1[[Gram|g] o siwgr), 4g o fraster a 7g o brotein.[4] Mae'r llaeth soia wedi'i brosesu hwn yn cynnwys lefelau sylweddol o fitamin A, fitaminau B, a fitamin D mewn ystod o 10 i 45% o'r Gwerth Dyddiol, gyda chalsiwm a magnesiwm hefyd mewn cynnwys sylweddol.[4]
Mae ganddo fynegai glycemig o 34 ± 4.[5] Ar gyfer ansawdd protein, rhoddodd un astudiaeth Sgôr Amino Asid Anhepgor Digidol (Digestible Indispensable Amino Acid Score - DIAAS) o 78% i fabanod, 99% i blant ifanc, a 117% i blant hŷn, pobl ifanc ac oedolion, gyda'r asid amino cyfyngol ar gyfer y grwpiau hynny, sef leucine, lysine, a valine yn y drefn honno. [29] Ystyrir bod DIAAS o 100 neu fwy yn ffynhonnell ansawdd protein uchel / uchel.[6]
Amgylchedd
[golygu | golygu cod]
Mae cynhyrchu litr o laeth soi yn costio 0.6 kilo o Carbon deuocsid, mae litr o laeth buwch yn costio 1.2 cilo o CO2.[7]
| Mathau Llaeth | Nwyon Tŷ Gwydr (kg CO2-Ceq per 200 g) |
|---|---|
| Llaeth buwch | 0.62
|
| Llaeth reis | 0.23
|
| Llaeth soia | 0.21
|
| Llaeth ceirch | 0.19
|
| Llaeth almon | 0.16
|
| Mathau Llaeth | Defnydd tir (m2 per 200 g) |
|---|---|
| Llaeth buwch | 1.81
|
| Llaeth ceirch | 0.25
|
| Llaeth soia | 0.23
|
| Llaeth almon | 0.19
|
| Llaeth reis | 0.14
|
| Mathau Llaeth | Defnydd dŵr (L/200 g) |
|---|---|
| Llaeth buwch | 131
|
| Llaeth almon | 74
|
| Llaeth reis | 56
|
| Llaeth ceirch | 9
|
| Llaeth soia | 2
|
Chwaeth ac Amrywiaethau Rhanbarthol
[golygu | golygu cod]
Mae llaeth soi yn ddiod gyffredin mewn bwydydd Dwyrain Asia. Mewn bwyd Tsieineaidd, mae llaeth soi "melys" yn cael ei wneud trwy ychwanegu siwgr cansen neu surop syml. Mae llaeth soi "hallt" neu "sawrus" yn aml yn cael ei gyfuno â Mwstard Tsieina wedi'u piclo wedi'u torri, berdys sych, croutons youtiao, shibwns wedi'u torri, llysiau'r bara, fflos porc, a/neu sialóts, ynghyd â finegr, olew sesame, saws soia, a/neu olew tsili. Mae'r ddau yn fwydydd brecwast traddodiadol, wedi'u gweini'n boeth neu'n oer yn dibynnu ar y tymor neu'r dewis personol. Amser brecwast, yn aml mae bwydydd startshog sy'n llawn carbohydradau fel mantou (math trwchus, gwlannog o rôl fel bara), youtiao (ffyn toes wedi'u ffrio'n ddwfn), a shaobing (bara fflat sesame).
Mae bwyd Japaneaidd yn defnyddio llaeth soi i wneud yuba ac fel sylfaen achlysurol ar gyfer nabemono.
Mewn bwyd Corea, defnyddir llaeth soi fel y cawl ar gyfer gwneud kongguksu, cawl nwdls oer sy'n cael ei fwyta yn yr haf yn bennaf. Mewn llawer o wledydd, defnyddir llaeth soi mewn cynhyrchion bwyd fegan a llysieuol ac yn lle llaeth buwch mewn llawer o ryseitiau.[9]
Defnyddir llaeth soi hefyd i wneud cynhyrchion llaeth dynwared fel iogwrt soi, hufen soi, kefir soi a analogau caws wedi'u seilio ar soi.[10] Fe'i defnyddir hefyd fel cynhwysyn ar gyfer gwneud ysgytlaeth, crempogau, smŵddis, bara, mayonnaise a nwyddau wedi'u pobi.[11]
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-11-25. Cyrchwyd 2021-11-25.
- ↑ https://www.consumentenbond.nl/gezond-eten/melkvervangers
- ↑ Nodyn:Citeer web
- ↑ 4.0 4.1 "Basic Report: 16222, Soymilk (All Flavors), Unsweetened, with Added Calcium, Vitamins A and D", USDA Food Composition Database, Washington: US Department of Agriculture, Agricultural Research Service, 2016, https://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/show/4913, adalwyd 2021-11-25.
- ↑ Reynaud, Yohan (2021). "True ileal amino acid digestibility and digestible indispensable amino acid scores (DIAASs) of plant-based protein foods". Food Chemistry 338: 128020. doi:10.1016/j.foodchem.2020.128020. PMID 32932087.
- ↑ Report of an FAO Expert Consultation, 31 March - 2 April 2011, Auckland, New Zealand, Food and Agriculture Organization, 2013, p. 43, ISBN 9789251074176
- ↑ https://www.parool.nl/nieuws/is-haver-of-sojadrank-echt-beter-dan-melk~ba3a64ef/
- ↑ 8.0 8.1 8.2 Guibourg, Clara; Briggs, Helen (22 February 2019). "Which vegan milks are best for the planet?". BBC News: Science and Environment (yn Saesneg). Cyrchwyd 4 September 2019.
- ↑ Clara Guibourg and Helen Briggs (22 February 2019). "Climate change: Which vegan milk is best?". BBC News: Science and Environment. Cyrchwyd 25 October 2019.CS1 maint: uses authors parameter (link)
- ↑ https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-46654042
- ↑ https://industryeurope.com/the-growth-of-soy-milk-as-a-dairy-alternative/
Dolenni allanol
[golygu | golygu cod]
Cyfryngau perthnasol Llaeth soia ar Gomin Wicimedia- Nodyn:Cookbook-inline
- Fideo, [How to make SOY MILK at home?'
- Fideo, 'Soy: Is It Helpful or Harmful?
- Pam bod Buchod Llaeth yn cael eu Bwydo â Soia?[dolen farw]